هر کدام از ما ممکن است قصه‌ای از نجات معجزه‌‌آسای یک بیمار دریکی از بیمارستان‌های یک کشور توسعه‌یافته شنیده باشیم. البته با شکایت‌های زیادی که در این کشورها از بیمارستان‌ها می‌شود هم تا حدودی آشنا هستیم. برای نزدیک‌شدن به واقعیت‌هایی که در بیمارستان‌های دیگر کشورهای دنیا رخ می‌دهد، با دکتر سیامک آقابابایی، پزشک متخصص اورژانس بیمارستان دانشگاهی استرازبورگ در شمال فرانسه گفت‌وگو کرده‌ایم تا قضاوت را به‌عهده مخاطب بگذاریم.
- اگر کسی از خدمات درمانی‌ای که از کارکنان بیمارستان دریافت کرده، ناراضی باشد به کجا شکایت می‌کند؟
اینجا همه بیمارستان‌ها یک بخش کیفیت دارند. وقتی کسی از درمان و خدمات درمانی‌ای که به او ارائه شده ناراضی است یک نامه به بخش کیفیت می‌نویسد که شکایت‌ها را بررسی می‌کند. در این بخش یکسری حقوق برای بیماران و خانواده‌هایشان درنظر گرفته شده. ازجمله این حقوق این است که هر بیمار می‌تواند پرونده پزشکی خودش را داشته باشد. قبلا فقط پزشک معالج می‌توانست این پرونده را داشته باشد و فرد اگر از درمانش ناراضی بود و شکایت می‌کرد، به او گفته می‌شد که پرونده پزشکی‌اش در اختیار پزشک خانواده‌اش قرار می‌‌گیرد و پرونده را به‌خود بیمار نمی‌دادند، ولی قانون جدیدی داریم که براساس آن خود بیمار حق دارد پرونده شخصی‌اش را داشته باشد. اگر مشکل در بخش کیفیت حل نشد، بیمار می‌تواند یک وکیل بگیرد و به نظام‌پزشکی شکایت کند. مجازات‌هایی هم برای پزشک خطاکار درنظر گرفته شده و در برخی موارد ممکن است حق طبابت را از یک پزشک بگیرند. البته نظام پزشکی اینجا، مثل نظام پزشکی ایران ارگان بسیار محافظه‌کاری است و خیلی‌خیلی کم، یعنی می‌شود گفت که اصلا پیش نمی‌آید که حق طبابت یک پزشک از او گرفته شود. بعد از این مرحله چنانچه بیمار یا خانواده‌اش همچنان شکایت داشته باشند و بیمار فکر‌کند که سهل‌انگاری اتفاق افتاده، خب می‌تواند برود در دادگاه معمولی شکایت کند ولی باز هم خیلی کم پیش می‌آید که پزشکان محکوم بشوند.
- بیماران از کجا متوجه می‌شوند که در مراحل درمانشان مشکلی بوده است؟
مسئله بیمار و خانواده بیمار این است که آنها براساس حسی که دارند، می‌توانند این تصور را داشته باشند که درباره‌شان کوتاهی شده است؛ مثلا احساس می‌کنند می‌شد کار بیشتری برایشان انجام شود و این اتفاق رخ نداده است. آن طرف هم یک پزشک هست که می‌گوید من فکر می‌کنم در آن شرایط، بهترین درمانی را که ممکن بوده انتخاب کرده‌ام. حالا ممکن است این درمان جواب بدهد یا نه. بعضی مواقع هم هست که به پزشک بستگی ندارد؛ مثلا اگر در بخشی که من کار می‌کنم یک بیمار 80تا85ساله با یک مشکل حاد به بخش اورژانس بیاید و احتیاج به بستری‌شدن داشته باشد ولی بیمارستان تخت خالی نداشته باشد، این مریض می‌تواند یک روز یا دو روز روی برانکارد بماند تا اینکه یک تخت در بخش داخلی یا سالمندان آزاد بشود و او را به بخش منتقل کنند. خب این یک نوع عدم‌رسیدگی به بیمار است. این امور باعث می‌شود که صدمه روحی و روانی به بیمار وارد شود. چون برای هیچ‌کس جالب نیست که بخواهد دو روز روی یک برانکارد، دراز کشیده باشد، مخصوصا که بیمار باشد و در شرایط خاص؛ یعنی بعضی مواقع یکسری مشکلاتی که پیش می‌آید، اشتباه پزشک در تصمیم‌گیری یا در تشخیص و درمان نیست و سیستم بیمارستان و مرکز خدماتی است که نمی‌تواند بهترین خدمات یا خدمتی که براساس استانداردهای بین‌المللی است را به بیمار بدهد.
- یعنی بیمار می‌تواند به‌دلیل صدمات روحی‌ای که به او وارد شده شکایت کند؟
می‌تواند شکایت کند. البته اروپا مثل آمریکا نیست که همه شکایت بکنند و برنده بشوند، ولی بیشتر افراد این کار را می‌کنند؛ یعنی به ما (به‌عنوان پزشک) همیشه گفته می‌شود که در طول عمر کاری‌تان حداقل یک‌بار به دادگاه خواهید رفت. چه خوب کار کنیم، چه بد یک‌بار( حداقل) به دادگاه می‌رویم. مسئله دیگری هم که ممکن است منجر به بروز مشکل شود، این است که خیلی وقت‌ها بیماری در شرایط خیلی حاد به بیمارستان می‌آید و ما باید براساس شرایطش تصمیم بگیریم و همه کار را برایش انجام بدهیم که زنده بماند یا بگذاریم برود. این تصمیم را ما باید در چند دقیقه بگیریم و باید با فرزندان بیمار مشورت کنیم و اگر ممکن است نظر بیمار را بپرسیم. ولی آخرین تصمیم را ما می‌گیریم و تصمیم سختی هم هست چون درمورد زنده‌بودن یا مرگ یک نفر است و در این مرحله همیشه می‌تواند سوء‌تفاهم به‌وجود بیاید، مخصوصا که سریع انجام می‌شود و موقعی که شما از یک نفر سؤال می‌کنید که برای پدرش یا مادرش تصمیم بگیرد که زنده بماند یا بگذارید برود، پاسخ راحتی ندارد. این یکی از شرایطی است که می‌تواند منجر شود به اینکه یک نفر بگوید من راضی نبودم و می‌خواستم همه کار را برای پدر یا مادرم بکنید که زنده بماند و شما این کار را نکردید. البته من این موارد را اشتباهات پزشکی نمی‌دانم اینها سوء‌تفاهم است. ولی موقعی، یک اشتباه تشخیص یا درمان هست. آنجا دیگر اشتباه شده و به هر حال اشتباه برای همه آدم‌ها پیش می‌آید، اما اگر این اشتباه به زندگی یک نفر صدمه بزند، از نظر قانون کسی که اشتباه کرده باید تنبیه شود.
- اگر یکی از بیماران بیمارستان فوت کند، بررسی پرونده مرگ و پیداکردن اشتباه‌های احتمالی چگونه انجام می‌شود؟
همه پرونده‌ها بررسی نمی‌شوند چون برای برخی بیمارها انتظار می‌رود که بمیرند، به‌خاطر اینکه وضعیتشان حاد است و نتیجه بیماریشان آخرش این است که بمیرند و بعضی وقت‌ها کاری هم نمی‌شود کرد. اما موقعی که یک مرگ ناگهانی رخ می‌دهد پرونده این مرگ به بررسی نیاز دارد. خیلی از بیمارها می‌آیند اما در معاینه و آزمایش‌هایی که انجام می‌شود چیز خاصی پیدا نمی‌شود، ما هم می‌گوییم چیز خطرناکی پیدا نشد و بیمار می‌رود خانه اما ناگهان نیم‌ساعت بعد فوت می‌کند. در اینگونه موارد پرونده‌ها همیشه بررسی می‌شود، مخصوصا وقتی بیمار بیرون از مرکز درمانی بمیرد. اگر بیمار هنگامی که در بیمارستان حضور دارد مشکلی برایش پیش بیاید ما دلیلش را می‌دانیم، مثلا یک نفر آمده از هوش رفته بعد یکباره قلبش می‌ایستد و می‌فهمیم که دلیل از هوش رفتنش همین بوده. همه کار می‌کنیم که بتواند برگردد به زندگی ولی نمی‌شود. بعضی‌وقت‌ها پزشکی محدودیت‌هایی برای خودش دارد و نمی‌توان معجزه کرد، خب این پرونده دیگر نیازی به بررسی مجدد ندارد.
- اگر خطا رخ بدهد چه برخوردی با فرد خاطی می‌شود؟
آنجا که خطایی رخ داده باشد، با فرد خطاکار برخورد می‌شود؛ مثلا چند وقت پیش یکی از پرستارها داروی اشتباهی به مریض تزریق کرد، البته این مریض در حال مرگ بود و تیم پزشکی تلاش می‌کرد که مریض را برگرداند ولی امیدی نبود. در همین حال یکی از داروها به اشتباه تزریق شد، این مورد اشتباه درباره مریضی بود که به هر حال دیگر بر نمی‌گشت، یعنی این اشتباه منجر به عوض‌شدن سرنوشت و زندگی بیمار نشد اما آن پرستار احضار و به او تذکر داده شد و محل کارش هم تغییر کرد. این را هم باید درنظر گرفت که در شرایط کاری ما ممکن است اشتباه برای هر کسی رخ بدهد، ولی خب موقعی که این اشتباه منجر به مرگ یک نفر می‌شود و یا به‌دلیل اشتباه معلولیتی برای فرد پیش می‌آید، قابل توجیه نیست.
- تکلیف پرونده‌هایی که مشکوک است و در بیمارستان بررسی می‌شود، اگر شاکی نداشته باشد یعنی خانواده بیمار شکایت نکند ولی در پرونده تخلف رخ داده باشد، چه می‌شود؟
معمولا خود بیمارستان رسیدگی می‌کند، یعنی ما هرچند وقت یک‌بار وقتی می‌بینیم اشکالاتی در درمان یک شخص بوده، جلسه‌های مخصوصی می‌گذاریم که در آن جلسه‌ها پزشکی که مریض را دیده و پزشکان دیگری هم در همان تخصص و کسان دیگر هم جمع می‌شوند و سعی می‌کنند ببینند از اول تا آخر مراحل رسیدگی به بیمار، آیا بهترین درمانی که باید انجام شده یا نه؟ این کار جزئی از برنامه بیمارستان برای بالابردن کیفیت کار است؛ اینکه ببینیم چه اشتباهی رخ داده و چه جوری می‌شود کاری کرد که دفعه‌های دیگر تکرار نشود.
- پس بررسی پرونده‌هایی که شاکی ندارند، در بیمارستان انجام می‌شود و به دادگاه راه نمی‌یابد؟
نه. این پرونده‌ها در بیمارستان و از سوی مدیران و کارکنان بیمارستان بررسی می‌شوند.
