طرح پزشک خانواده چشم‌انداز مطلوبی را پیش رو می‌گذارد که رسیدن به آن وضعیت سلامت شهروندان را تا حد زیادی بهبود می‌بخشد اما اجرایی‌شدن آن با مشکلات متعددی که در پیش رو دارد به زعم برخی متخصصان تا 10 سال دیگر نیز امکان‌پذیر نیست، این در حالی است که در ابتدای اجرای آزمایشی آن مسئولان دولتی اعلام کردند که این طرح تا دو سال دیگر اجرایی خواهد شد.
تغییراتی که اخیرا در طرح پزشک خانواده اعلام شده این طرح را وارد مسیری جدید کرده است. مسئولان وزارت بهداشت تصمیم دارند که برای جلوگیری از مراجعات مکرر افراد 10 درصد فرانشیز بگیرند. ظاهرا مراجعات مکرر مردم به پزشکان خانواده موجب شده‌است تا بیماران واقعی و نیازمند مراقبت در نوبت‌های طولانی قرار گیرند. فعلا مسئله اخذ فرانشیز در برنامه پزشک خانواده در حد یک پیشنهاد است. دکتر محمد شریعتی رئیس ستاد اجرایی برنامه پزشک خانواده در این رابطه به ایرنا گفت:
بحث پول مطرح نیست بلکه در برخی استان‌ها مانند فارس (یکی از استان‌هایی که برنامه پزشک خانواده در آن اجرایی شده است)، مراجعه بی‌رویه مردم در برخی مناطق به پزشک خانواده وجود دارد. به گفته وی، در کشورهای دیگر که برنامه پزشک خانواده در آنها اجرایی می‌شود، برای جلوگیری از مراجعه بی‌رویه مردم از دو مکانیسم استفاده می‌کنند که یکی از آنها اخذ فرانشیز است. در مکانیسم دیگر، پزشکیار یا پرستاران ابتدا بیمار را ویزیت می‌کنند و درصورت نیاز به او نوبت می‌دهند درغیر این صورت نوبت‌های طولانی برای بیمار منظور می‌کنند.
مسئله فرانشیز
حسینعلی شهریاری رئیس کمیسیون بهداشت مجلس در مورد دریافت فرانشیز از بیماران در طرح پزشک خانواده گفت: هزینه‌های بالای سلامت بیشتر در بخش بستری و درمان‌های سطح دو و سه است. در سطح یک هزینه‌ها قابل توجه نیست. منابع این طرح اگر از طریق مردم تامین شود به وزارت بهداشت و درمان کمک نخواهد کرد. به‌نظر من اگر بیماران سطح یک را با دفترچه می‌پذیرفتند، می‌توانست به‌عنوان یک مشوق عمل کند تا بیماران از طریق پزشک خانواده به پزشک متخصص ارجاع داده شوند.
وی با اشاره به اینکه طرح پزشک خانواده به‌زودی در قزوین اجرا خواهد شد، گفت:
رئیس‌جمهور دوسال پیش در زمان تحویل لایحه بودجه تاکید داشت که دوساله این طرح را اجرایی خواهند کرد. دوسال تمام شده و هنوز این طرح به‌صورت سراسری اجرایی نشده است. باید دید منابع مالی این طرح درست پیش‌بینی می‌شود یا نه. مشکلات اجرایی آن در زمان اجرای طرح در قزوین معلوم خواهد شد؛ ضمن اینکه من معتقدم اجرای این طرح در سراسر کشور به راحتی ممکن نیست و عوامل اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و...
در اجرای آن دخیل هستند. شاید نشود برای کل کشور یک نسخه پیچید. این نماینده مجلس گفت: شاید مبلغ فرانشیز در شهرها و استان‌ها متفاوت باشد و در جایی که مردم تمکن مالی بیشتری دارند با جای دیگر تفاوت داشته باشد. البته بحث درباره این مسئله نیاز به کار کارشناسی دارد و اظهارنظر در مورد آن زود است. رقم فرانشیز برای درمان سطح اول ناچیز است.
حسینعلی شهریاری با اشاره به اینکه ایران از نظر مصرف دارو یکی از پر مصرف‌ترین کشورهاست گفت: یکی از ویژگی‌های مردم ما این است که با دفترچه خود امروز پیش یک متخصص می‌روند و داروهای این پزشک را مصرف نکرده به سراغ متخصص دیگر می‌روند. ما برای جلوگیری از این روش باید فرهنگسازی کنیم تا از مراجعات غیرضروری جلوگیری کنیم و از طریق پزشک خانواده می‌توانیم بیمار را به متخصص ارجاع دهیم.
معاون درمان وزارت بهداشت در گفت‌وگو با ایرنا گفت: سرانه پزشک خانواده حدود 45 درصد برای سطح یک (خدمات اولیه) و 55 درصد برای سطح دو (خدمات پیشرفته) افزایش یافته است. رئیس کمیسیون بهداشت مجلس در مورد محل تامین بودجه طرح پزشک خانواده گفت: محل تامین آن بودجه عمومی دولت است. بودجه عمومی دولت در سالی که گذشت نیز تحقق پیدا نکرد. با توجه به نرخ تورم موجود، افزایش روزانه قیمت‌ها، عدم‌کنترل بازار و اینکه دولت امسال بودجه را انقباضی دیده است، من در مورد وضعیت سلامت در سال آینده اصلا خوشبین نیستم.
طرحی که به‌صورت آزمایشی در استان سیستان و بلوچستان برپا شد نتیجه خوبی نداشت. من هنوز معتقدم که ما نمی‌توانیم پزشک عمومی به مناطق محروم کشور بفرستیم. به همین دلیل اگر ما پزشک خانواده را در عرض 10 سال به‌صورت درست اجرایی کنیم هنر کرده‌ایم. اجرای طرح پزشک خانواده با مشکلات زیادی روبه‌رو است که در طرح‌های آزمایشی می‌توان کم‌کم به ظرافت‌های آن پی برد. اما قدر مسلم تا زمانی که پرونده الکترونیک سلامت افراد تهیه و استفاده نشود، اعتبارهای لازم برای پرداخت‌های حقوق پزشکان خانواده تامین نشود و از همه مهم‌تر فرهنگ مراجعه به پزشک رایگان و یا با فرانشیز کم به مردم آموزش داده نشود نمی‌توان انتظار داشت چرخ‌های این طرح به غلتک افتاده و نظام سلامت بهبود یابد.
