آشنایی با آداب و رسوم خراسانی‌ها در ایام نوروز

خراسانی‌ها چند روز متوالی دست از کار می‌کشند و ایام و ساعات خود را صرف جشن و سرگرمی و تفریح و خنده می‌کنند.

گندم و عدس سبز می‌کنند لباس نو می‌پوشند. اسفند می‌سوزانند تخم مرغ رنگ کرده درست می‌کنند و کاکین را با پارچه‌های رنگارنگ و فرش‌های خوش نقش و زیبا می‌آرایند.

پوست پلنگ و کشکول و تبرزین به در و دیوار می‌آویزانند، به دیدار یکدیگر می‌روند، روی یکدیگر را می بوسند و سال نو را به خویشان و دوستان تبریک می‌گویند و به یکدیگر هدیه و عیدی می‌دهند.

• تمهیدات قبل از نوروز

از چند هفته به نوروز مانده جنب و جوشی در مردم پدید می‌آید. همه در فکر تهیه لباس نو هستند و لباس‌های کهنه خود را تمیز می‌کنند.
همه خانه تکانی می‌کنند، طروف مسین را به رویگر داده و سفید می‌کنند. فرش‌ها را می‌تکانند، اثاث خانه را و زوایا اتاق‌ها را گردگیری کرده و می‌روبند و گندم یا عدس در دیس و دوری و بشقاب خیس می‌کنند و خاکشیر و ترتیزک و اسفزه پشت کوزه و روی پارچه می‌چسبانند تا برای شب عید سبز شود و در ایام عید خانه به سبزه آراسته باشد.

• هفت‌سین

قبل از فرا رسیدن لحظه تحویل سال نو سفره هفت‌سین را می‌چینند و لباس‌های نو خود را می‌پوشند. مشک و عنبر می‌سوزانند و اسفند در آتش می‌ریزند و در اطاق‌ها شمع می‌افروزند. سپس سفره سفیدی پهن کرده و دور آن می‌نشینند.

روی سفره اقلام زیر را می‌نهند. دو لاله یک جلد کلام الله مجید یک آیینه و جلوی آینه چند دانه گندم می‌پاشند و روی آینه هم یک تخم مرغ می‌گذارند تا وقت سال تحویل تخم مرغ روی آینه بچرخد.

یک ظرف عسل و یک عدد نان سنگک و سینی هفت سین را در وسط سفره می‌گذارند، یک عدد سیب و سبزه‌ای را هم که دو هفته قبل تهیه کرده‌اند در کنار سینی قرار می‌دهند.

یک کاسه آب و چند ساقه سبز و یک دانه نارنج درون آب را هم در سفره می‌گذارند. علاوه بر این‌ها مقداری آجیل و شیرینی هم در ظرفی نهاد و بر سفره می‌نهند. کمی از شام شب عید که ماهی پلو و ماست است نیز بر سر سفره می‌گذارند.

آنها معتقدند که آب علامت طول عمر است و ماهی را هم رزق حلال می‌دانند عسل نماد شیرین کامی و تندرستی و نان و سکه هم برای جلب نعمت برکت است. عده‌ای نیز قبل از تحویل سال به مسجد یا به پابوس و زیارت حرم رضا(ع) می‌روند.

• مراسم پیش از تحویل سال نو بعد از آن

عده‌ای از خراسانی‌ها چند لحظه قبل از تحویل سال قدری «آب جوجه خروس» یا شیر می خورند. چون باور دارند اگر به هنگام سال تحویل آب جوجه خروس بخورند پوست بدنشان در تمام سال لطیف و درخشان می‌شود اگر سیر بنوشند پوست بدنشان سفید و نرم خواهد شد.

عده ای نیز لحظه سال تحویل دور سفره می‌نشینند و هر یک سکه‌ای یا چند دانه برنج یا یک گوخدا( خرخاکی) در مشت می گیرند یا کله جوجه خروس در جیب می‌گذارند و سرغ مرغ و دل و جگر و سنگدان و گردن او را می‌پزند و به مردخانه می‌دهند تا بخورد و ثروتمند شود.

اغلب خراسانی‌ها شب اول سال نو رشته پلو می‌خورند، روز شنبه اول سال هم آش می‌پزند تا در مدت سال کارشان رشته بگیرد.

از ماهی و کوکویی هم که از شب آخر سال کهنه مانده است مقداری میخورند تا تمام سال رزق شان حلال باشد کوکو را هم باید بخورند تا در سال نو از کوکو گفتن راحت بشوند.

در روز اول عید معمولا بزرگ خانواده یا بزرگ محل در خانه می‌نشیند و همه به دیدن او می‌روند و نوروز به او تبریک می‌گویند و دستش را می‌بوسند. او هم متناسب با مقام و موقیعت و استطاعت خود یک سکه نقره یا اسکناس رایج روز به عنوان عیدی به هر یک از دیدار کنندگان می‌دهد.

خراسانی‌ها برای پذیرایی از مهمانها در ایام نوروز انواع شیرینی‌های بازاری و خانگی از قبیل باقلوا، لوز، نیم شکر، نقل، مسقطی، بهشتی، حاجی بادام، گز، راحت الحلقوم، پشمک، نان بادامی، نان نخودی، نان تاج، نان کرمی، ساق عروس و باد بزنی و نان شیر مرغ و نازک نارنجی، نان خامه ای و نارنجک، و آجیل و میوه در ظرف مخصوص می چینند و جلوی مهمانها قرار می‌دهند.

• بازی‌های رایج نوروزی در خراسان

بعضی از بازی‌های رایج در ایام نوروز که خراسانی‌ها معمولا با آنها خود را سرگرم می‌کنند عبارتنداز:

• آراآرا، سرنو قزل خانم، استاسه پایه، استای زنجیر باف، از گلاچی گل، بجل بازی، جوز بازی، شیطون برشته، کبدی کبد، عرقچین گردونک، لوچمبه، لیس پالیس، درنه بازی و خرسوزپالون سوز.