این کتاب با بررسی 23 محوطه باستانی در ایران تلاش می کرد تصویری از سیر تحول خانه در ایران از هزاره ششم پیش از میلاد تا سال 600 میلادی به دست دهد.بهمن ادیب‌زاده از مولفان این کتاب در خرداد ماه 85 در گفتگو با کتاب هفته اعلام کرد که تیم اجرایی خانه در ایران در نظر دارد جلد دوم این کتاب را نیز که به خانه در ایران در دوران پس از اسلام می پردازد، منتشر کند. اما با گذشت حدود یکسال هنوز از انتشار این جلد خبری نیست. با دکتر بهمن ادیب زاده درباره اهداف انتشار جلد اول و موانع انتشار جلد دوم خانه در ایران گفت و گوی کوتاهی انجام داده ایم که می‌خوانید.
- کتاب خانه در ایران با چه هدفی منتشر شد؟
- این کتاب پژوهشی بنیادی در جهت شناخت هویت خانه ایرانی و درک آثار زندگی در فلات ایران در 23 محوطه باستانی از دوران نوسنگی تا سنه 600 میلادی است که با برخی سوال های اساسی آغاز شد. این سوال برای ما مطرح بود که آیا می توانیم به یاری آنچه در دل خاک است تصویری از سرآغاز خانه در ایران پیدا کنیم و آیا بین خانه های نخستین و امروزی می‌توان ارتباطی پیدا کرد؟
- این کتاب تا چه حد در شناخت سیر تکامل خانه در ایران موثر است؟
- با توجه به اینکه هر چیزی که امروز می سازیم متکی بر شناخت گذشته و توانمندی های نیاکان ما در اجرای آن بوده است، بررسی سیر تحول خانه می‌تواند بسیار نافع قرار گیرد. ضمن اینکه در آثار بررسی شده می توانیم رگه‌های فطری سکونت انسان بر روی کره زمین را شناسایی کنیم. برای ادامه زندگی بر روی کره زمین ناچار هستیم به گذشته‌های خود برگردیم تا به ریشه‌های اصلی سکونت دست پیدا کنیم.
- آیا در آثار باستانی باقی مانده، ردی از آغاز ساخته شدن خانه در ایران به دست آورده‌اید؟
- اطلاعات به دست آمده نشان می دهد که ایرانیان از ابتدای سکونت در این سرزمین به مبانی معتقد بوده اند و بر اساس آن ساخت و ساز می‌کرده‌اند. در این مبانی زمین، آب و درخت محترم بوده است و برای طبیعت و نور خورشید احترام قائل بوده اند. امروز که علم جدید به نظریه تعامل با اکوسیستم رسیده، این عقاید دوباره مطرح شده است. به عنوان مثال تمام مصالحی که مردم ایران در گذشته استفاده می‌کردند، قابلیت بازگشت به طبیعت را دارد. ارزیابی اولیه مهندسی جدید هم این است که بعد از تمام شدن عمر مفید یک بنا، مصالح آن به چه نحوی به طبیعت برمی‌گردد یا برای مرمت آن چه می توان کرد. اینها سوالات اساسی است که در معماری گذشته ایران مورد توجه قرار می‌گرفت اما ساختمان هایی که امروز در تهران ساخته می شود، بدون فکر به آینده و زمان مرمت یا تخریب ساخته می شود.
- سال گذشته در مصاحبه با کتاب هفته اعلام کرده بودید که کتاب خانه در دوران اسلامی را نیز منتشر خواهید کرد. کار انتشار این کتاب به کجا رسید؟
- انتشار خانه در ایران دوران اسلامی در شرایط فعلی معماری در کشور ایران بسیار ضروری است اما متاسفانه با بی مهری وزارت مسکن و شهرسازی روبرو هستیم. 8 ماه است که قرارداد کار بر روی این پروژه را فرستاده ایم اما تا کنون هیچ پاسخی دریافت نکرده ایم. مسائلی از این دست سبب دلسردی محققان کشور می شود. جلد دوم کتاب که از سال 600 میلادی تا امروز را در بر می گیرد، باید منتشر شود تا دو کتاب در کنار هم بتوانند حرف اساسی بزنند. کار بر روی جلد نخست برای هیات علمی، 12 سال به طول انجامید و در این مدت 4 وزیر مسکن عوض شدند اما ما به هر صورتی که ممکن بود، وظیفه خود را انجام دادیم و کتابی را منتشر کردیم که در دنیا نمونه آن یافت نمی شود.
اینکه یک گروه دانشگاهی با 12 سال دود چراغ خوردن توانسته است سیر تکامل خانه را در ایران ثبت کند، باعث غرور ملی و یک سند تاریخی برای کشور است. بنابراین نباید انتشار جلد دوم کتاب با بی مهری مواجه شود. در اوائل کار برخی ناشران خارجی پیشنهاد انتشار این کتاب را به من دادند اما شرمم آمد یک ناشر خارجی کتابی را که به هویت فرهنگی ما می پردازد منتشر کند. اگر این کتاب درباره معماری امروز خانه در ایران بود، اشکالی نداشت که مهر یک ناشر خارجی را بر پیشانی داشته باشد اما کتابی که ریشه‌های هویت خانه در ایران را بررسی کرده است، در شان آن نیست که به جز ایرانی ناشری دیگر داشته باشد.
