دکتر تقی شامخی استاد دانشگاه و صاحب‌نظر منابع طبیعی با اعلام این خبر به همشهری گفت: در حالی طرح خروج دام از جنگل از دستور کار دولت خارج شده که جنگل‌های شمال بیش از گذشته با تخریب مواجه است و ادامه روند چرای دام به این تخریب‌ها دامن می‌زند.
این صاحب‌نظر منابع طبیعی پیشینه طرح خروج دام از جنگل را بیش از 70سال عنوان کرد و افزود: دکتر ساعی که نخستین دانش‌آموخته جنگل و بنیانگذار روش‌های جدید در مدیریت جنگل بود در سال 1320اعلام کرد که برای حفاظت از جنگل‌های شمال و برای تولید چوب از این عرصه‌ها باید چرای دام کنترل شود. البته این طرح در برنامه سوم و چهارم توسعه برای جنگل‌های شمال مطرح شد و درباره سایر مناطق جنگلی به‌عنوان یک قانون مطرح نبود. به‌گفته شامخی جنگل‌های شمال (که کمی بیش از یک درصد خاک کشور را تشکیل می‌دهد) تنها عرصه‌ای است که درآن، امکان تولید چوب به‌صورت طبیعی وجود دارد. براین اساس، این عرصه‌ها نباید محل دامداری باشد. زیرا اگر هم محل چرای دام باشد و هم محل تولید چوب باعث قهقرای جنگل خواهد شد. به همین دلیل، زمانی که طرح خروج دام از جنگل مطرح شد همه متخصصان بر توقف تولید دام در جنگل‌های شمال تأکید کردند.
جنگل‌های زاگرسی منبع تولید آب
شامخی درباره خروج دام از سایر مناطق جنگلی به‌ویژه جنگل‌های زاگرسی گفت: رویشگاه‌های جنگلی زاگرس به‌دلیل آنکه می‌تواند برای کل فلات ایران آب تولید کند از اهمیت فراوانی در حیات اقتصادی و اجتماعی کشور برخوردار است. زیرا شهرهای بزرگ کشور که در فلات ایران واقع شده‌اند با کمبود جدی آب مواجهند و زاگرس قابلیت و امکان تأمین آب این مناطق را دارد از همین روست که با حفر تونل کوهرنگ آب را به یزد منتقل کرده‌اند و تلاش می‌کنند این آب را به کرمان و رفسنجان هم برسانند. بنابراین، اگر قرار است زاگرس به‌عنوان یک کانون تولید آب عمل کند باید پوشش گیاهی زاگرس حفظ شود زیرا هرچه پوشش گیاهی زاگرس انبوه‌تر باشد آب بیشتری ذخیره و تولید می‌کند.
این استاد با‌سابقه منابع طبیعی، تنک بودن جنگل‌های زاگرسی را یکی از مشخصات این رویشگاه‌ها ذکر کرد و افزود: از آنجایی که این جنگل‌ها تنک هستند در زیر اشکوب (اراضی حاشیه‌ای و منتهی به جنگل) این رویشگاه‌ها، گیاهان و درختچه‌های زیادی رشد می‌کند که معمولا خوراک دام می‌شوند. این وضعیت باعث از دست رفتن پوشش گیاهی و لخت‌شدن جنگل‌ها شده در نتیجه آب حاصل از بارندگی به‌صورت سیلاب از جنگل خارج می‌شود. به‌گفته وی، حذف چرای دام از زیر اشکوب جنگل باعث انبوه شدن پوشش جنگل می‌شود و امکان ذخیره کردن آب را فراهم می‌سازد به‌طوری که آب ناشی از این ذخیره‌سازی به‌صورت چشمه یا آب‌های زیرزمینی و یا به‌صورت تنظیم شده در رودخانه‌ها جاری می‌شود که پیامد آن، رونق کشاورزی و صنعت در کل منطقه زاگرس است. ضمن آنکه می‌توان از این طریق کمبود آب مناطق بحرانی کشور را هم برطرف کرد.
تشدید تخریب‌ها
شامخی با تأکید براینکه متوقف کردن طرح خروج دام از جنگل به تخریب‌ها دامن می‌زند تصریح کرد: اگر قرار است ما از مرحله توسعه‌نیافتگی خارج بشویم باید بدانیم تولید دام در جنگل اقتصادی نیست. تجارب جهانی هم براین ادعا صحه می‌گذارد. برای نمونه، کشورهای توسعه‌یافته که از نظر اقتصادی توسعه یافته‌اند تولید دام در عرصه‌های طبیعی را متوقف کرده‌اند زیرا گوشت و لبنیاتی که به این شیوه تولید می‌شود بسیار گران‌تر از گوشت و لبنیاتی است که به شیوه صنعتی تولید می‌شود.
آن طور که این استاد دانشگاه می‌گوید: متأسفانه در کشور ما هرگاه تولید صنعتی و کشاورزی با بحران مواجه می‌شود در منابع طبیعی فاجعه رخ می‌دهد؛ زیرا وقتی افراد بیکار می‌شوند از یک‌سو، به دامداری و کشاورزی غیراصولی در سطوح شیبدار روی می‌آورند و ازسوی دیگر، سوخت خود را از رویشگاه‌های جنگلی تأمین می‌کنند که باعث تخریب گسترده منابع طبیعی می‌شود. این درحالی است که کشور ما از نظر فرسایش خاک در آسیا و جهان رتبه نخست را دارد. شمار سیلاب‌ها و خشکسالی‌ها در کشور افزایش یافته و تخریب جنگل‌ها ومراتع در حال گسترش است. براین اساس نباید به بهانه اشتغال‌زایی برای دامداری در جنگل و کشاورزی غیراصولی مجوز صادر کنیم. از مسئولان هم انتظار می‌رود حداقل این امر را تشویق نکنند بلکه با آن به‌عنوان یک عارضه برخورد کنند تا خسارات ناشی از این رویکرد به حداقل برسد.
شامخی در پایان گفت: جمعیت کشور ما در اوایل قرن حاضر حدود 9میلیون نفر و اقتصاد کشور عمدتا مبتنی بر شبانی و دامداری بود. در آن شرایط جنگل‌ها و مراتع می‌توانستند نیاز اشتغال و نیاز معیشتی مردم را تأمین کنند ولی در وضعیت کنونی کشور که جمعیت آن متجاوز از 75میلیون نفر است نباید انتظار داشته باشیم که جنگل‌ها و مراتع کانون تأمین معیشت باشد.
آنچه مسلم است در جامعه نیمه‌صنعتی ایران که جمعیت آن بیش از 8برابر افزایش یافته باید مثل همه کشورها، در زمینه صنعت، خدمات وکشاورزی شغل ایجاد شود و فشار ناشی از اشتغال و توسعه از جنگل و مرتع برداشته شود. این الفبای مدیریت منابع طبیعی است که بی‌توجهی به آن سبب نابودی منابع پایه می‌شود.
این گزارش می افزاید: وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی اوایل خردادماه جاری اعلام کرد، طرح خروج دام از جنگل به منابع طبیعی آسیب زده و باعث سودجویی برخی افراد شده و به همین دلیل این طرح از دستور کار دولت خارج شده است.
سودجویان به‌دنبال طرح خروج دام از جنگل
رئیس جامعه جنگلبانی ایران درباره لغو شدن طرح خروج دام از جنگل به ایسنا گفت: برخی افراد سودجو که در پی در‌اختیار گرفتن جنگل‌ها هستند خواستار توقف طرح خروج دام از جنگل شده‌اند. کاظم نصرتی نصرآبادی افزود: افراد ذی‌نفع در این طرح برخی دامدارهایی هستند که از قدیم در این مناطق ساکن بوده و اکنون نیز به خروج از جنگل‌ها راضی هستند اما برخی افراد که ذی‌حق نبوده و در طرح ساماندهی چیزی نصیبشان نشده، جوسازی کرده و به مسئولان و مقامات نامه می‌نویسند. وی ادامه‌داد: برخی مسئولان و نماینده‌ها نیز به جای بررسی موضوع و تعیین کارگروه، برای انجام بررسی‌های بیشتر به این جوسازی‌ها و مسئله‌سازی‌ها توجه می‌کنند. رئیس جامعه جنگلبانی ایران اضافه‌کرد: اغلب نماینده‌های مجلس به‌دنبال این هستند که ببینند چه فردی چه می‌خواهد و چه می‌گوید و هنگامی که چند نفر آن را به‌عنوان یک مسئله تلقی می‌کنند، فکر می‌کنند که درست است درصورتی که اینگونه نیست.
نصرتی نصرآبادی افزود: متأسفانه به‌دلیل رکود اقتصادی، عدم‌اشتغال و دیگر مسائل اجتماعی کشور طرحی که چند سال اجرا شده است درست زمانی که به سمت موفقیت پیش می‌رود متوقف می‌شود که لطمات جبران‌ناپذیری را به طبیعت وارد می‌کند. وی ادامه داد: با وجود آنکه احیاء و تخریب مراتع دیر ظاهر شده و تغییر و تحولات در طبیعت کند است، در برخی جاهایی که این طرح اجرا شده، 3 سال پس از اجرا شاهد بهبود وضعیت جنگل‌ها بوده‌ایم که نشان می‌دهد طرح ساماندهی و خروج دام از جنگل به هیچ وجه شکست نخورده است. رئیس جامعه جنگلبانی ایران اظهارکرد: طرح ساماندهی و خروج دام از جنگل نواقص و مشکلاتی دارد که به جای توقف کلی، باید این مشکلات برطرف شود. وی با بیان اینکه جنگلداری و دامداری 2 فعالیت متضاد هستند، افزود: درگذشته نیز برای خروج دام از جنگل‌ها فشارهایی وجود داشت که اکنون نیز وجود دارد اما با این حال باید با برطرف کردن نقاط ضعف این طرح، آن را برای بازگشت جنگل به حالت طبیعی ادامه دهیم.
