ریسمان عنوان یکی از تئوری‌های فیزیک در شاخه انرژی‌های بالا (فیزیک ذرات بنیادی) است. به این ترتیب در چنین روزهایی باغ نیاوران پژوهشگاه دانش‌های بنیادی جایی بین فرهنگسرای نیاوران، کاخ نیاوران و پارک نیاوران، محل اجتماع بزرگ‌ترین دانشمندان ایرانی است.
امسال هم این کنفرانس که یکی از بزرگ‌ترین رویدادهای علمی ایران است، در باغ نیاوران پژوهشگاه دانش‌های بنیادی برگزار شد و تعدادی از فیزیکدانان برجسته از سراسر دنیا در این مدرسه حضور داشتند.
اما امسال می توانست یک اتفاق ویژه بیافتد.با شرکت دانشمندان بزرگ دنیا در این برنامه علمی، آوازه آن به خیلی جاها رسیده‌است و از قضای روزگار، یکی از کیهان‌شناسان بزرگ و معروف معاصر، یعنی همان استیفن هاوکینگ هم از این قضیه با خبر شده‌بود.
هاوکینگ تمایل داشت که به ایران بیاید و در این کنفرانس شرکت کند. اما متاسفانه برنامه او و زمان‌بندی این کنفرانس طوری بوده که به هم نمی‌خورده. پس هاوکینگ هم سفرش را لغو کرده بود. اما برنامه‌ریزان این مدرسه که از تمایل استیفن هاوکینگ برای شرکت در مدرسه ریسمان باخبر شده‌بودند، از وی تقاضا کردند که جداگانه و برای بازدیدهای علمی به ایران بیاید.
دکتر حسام‌الدین ارفعی، معاون پژوهشی پژوهشگاه دانش‌های بنیادی و استاد دانشکده فیزیک دانشگاه صنعتی شریف، که برنامه‌ریز و مدیر اصلی مدرسه ریسمان است و خودش از دانشمندان برجسته کشور در زمینه ریسمان و ابرریسمان است در کنفرانس خبری که در پژوهشگاه دانش‌های بنیادی برگزار شد در مورد جزئیات سفر استیفن هاوکینگ گفت:«بعد از اظهار علاقه استیفن هاوکینگ برای بازدید از پژوهشگاه دانش‌های بنیادی و شرکت در مدرسه ریسمان (که ماه پیش انجام شد) با وی تماس گرفته شد که به دلیل عدم همخوانی برنامه‌های از پیش تعیین شده با زمان برگزاری مدرسه ریسمان، قرار شد بازدید به زمان دیگری موکول شود.»
آن موقع هنوز کسی از آمدن استیفن هاوکینگ به ایران خبر نداشت. شاید یکی از دلایل این سکوت و بی‌خبری این باشد که دکتر محمدجواد لاریجانی که رییس پژوهشگاه دانش‌های بنیادی است، تمایلی ندارد که دانشمندان زیرمجموعه ایشان خیلی وارد فضای رسانه‌ای شوند.
به خصوص در چند سال گذشته که شاهد بزرگ‌نمایی‌های اغراق‌آمیز علمی از رسانه‌های گوناگون و به‌خصوص رسانه ملی بوده‌ایم. برای همین این برنامه هم در سکوت کامل دنبال شد تا این که در پی هماهنگی‌های بعدی استیفن هاوکینگ موافقت خود را برای سفر به ایران از تاریخ 13 تا 22 ژوئیه (22 تا 31 تیر ماه) اعلام کرد.
هاوکینگ قرار است که در این سفر علاوه بر بحث و تبادل نظر با فیزیکدان پژوهشگاه و ایراد سخنرانی‌های تخصصی، تعدادی سخنرانی عمومی هم داشته‌باشد که البته هنوز ریز آنها اعلام نشده‌است.
اما سفر استیفن هاوکینگ هم‌زمان شده با یکی از رویدادهای بزرگ آموزشی فیزیک که چند سالی است که منتظر آن بوده‌ایم، یعنی المپیاد جهانی فیزیک. قرار است که سی‌وهشتمین دوره المپیاد جهانی فیزیک امسال در ایران و در دانشگاه صنعتی اصفهان برگزار شود و دانش‌آموزان برجسته جهان در زمینه فیزیک امسال برای این امتحان به ایران بیایند.
دکتر سپهری، رئیس کمیته برگزارکننده المپیاد که از پژوهشگران پژوهشگاه دانش‌های بنیادی و استاد دانشگاه شهیدبهشتی است، برای هرچه با شکوه‌تر برگزار کردن این رویداد، بسیار زحمت کشیده‌اند. برای همین طوری برنامه‌ریزی شده که استیفن هاوکینگ در خاتمه سفرش به ایران در مراسم اختتامیه المپیاد جهانی فیزیک که در اصفهان برگزار می‌شود هم شرکت کند.
حضور یک میهمان رویایی
و خبر از همین‌جا به بیرون درز کرد. «تیرماه امسال ایران میزبان یکی از پرآوازه‌ترین دانشمندان دهه آخر قرن بیستم خواهد بود. پروفسور استیفن هاوکینگ، درپی دعوت IPM مسافرتش به ایران را تایید کرد. این سفر که ابتدا برای ماه آوریل برنامه‌ریزی شده بود، به دلیل مشغله‌های پروفسور به ماه جولای (تیرماه) تغییر کرد و با المپیاد جهانی فیزیک مصادف شد.»
این متن خبری است که در قسمت انگلیسی سایت المپیاد فیزیک (IPHO) منتشر شد. روزنامه همشهری اولین رسانه‌ای بود که این واقعه را پوشش داد. اما برگزارکنندگان المپیاد فیزیک از ارائه توضیحات بیشتر در این زمینه خودداری کردند: «بگذارید در فرصت بهتر در این باره صحبت کنیم. فعلاً مشغول ثبت‌نام تیم‌های شرکت کننده در المپیاد هستیم. صبر کنید کارها کمی جلوتر برود.»
این تمام توضیحی بود که دکتر سپهری به ما داد و بعد هم در پاسخ به این سؤال که آیا سفر هاوکینگ به ایران قطعی است، به این جواب بسنده کرد: «شما از من می‌خواهید که به جای هاوکینگ در مورد برنامه‌هایش جواب بدهم. »
پس از همشهری، بقیه رسانه‌ها هم به سراغ این خبر رفتند و سرانجام دکتر ارفعی در کنفرانس خبری که دو روز پیش در پژوهشگاه دانش‌های بنیادی (IPM) برگزار شد، جزییات این سفر را تایید کرد.
استیفن هاوکینگ در این سفر از نقاط مختلف بازدید می‌کند و با شخصیت‌های مهم علمی ملاقات خواهد داشت.
دکتر ارفعی دراین‌باره گفت: «حضور استیفن هاوکینگ در پژوهشگاه و در دیگر نقاط ایران عاملی برای شناساندن علوم به ویژه فیزیک و جایگاه مهم آن به جوانان خواهد بود؛ علاوه بر آن با توجه ویژه‌ای که به وی می‌شود این امر مایه توجه بیشتر از سوی سایر دانشمندان به ایران و پژوهشگاه خواهد بود و در ارتقای سطح کیفیت فعالیت‌های علمی و همچنین روابط علمی ایران با دانشمندان سایر کشورها اثر بسزایی خواهد داشت.»
مشهورترین دانشمند دنیا در ایران؟
استیفن هاوکینگ از دانشمندان برجسته کیهان‌شناسی و فیزیک نظری است که نقش مهمی در فیزیک گرانش داشته و مسایل اساسی مهمی را در این زمینه مطرح و حل کرده‌است. او استاد فیزیک نظری در دانشکده فیزیک نظری و ریاضیات کاربردی دانشگاه کمبریج و دارنده مقام CH و CBE و FRS از دربار بریتانیای کبیر و صاحب کرسی لوکاسین در ریاضیات کمبریج است.
هاوکینگ علاوه بر کار علمی تخصصی خود نقش مهمی را بر عمومی کردن علم داشته است و چندین کتاب در این زمینه نوشته که معروف‌ترین آنها «تاریخچه زمان» و «جهان در پوست گردو» است که شهرت جهانی دارد.
اما این که آیا استیفن هاوکینگ به ایران می‌آید یا نه هنوز جای پرسش است. هرچند که ممکن است وی صراحتاً با این سفر موافقت کرده‌باشد اما توجه داشته باشید که سفر دانشمندی به بزرگی و شهرت علمی هاوکینگ به ایران و آشنایی با فعالیت‌های بی‌نظیر در زمینه فیزیک نظری در ایران شاید به مذاق خیلی‌ها خوش نیاید.
فعلاً که در سایت رسمی ایشان هیچ چیزی در این مورد درج نشده‌است و دوستان ما در کمبریج در دو، سه روز گذشته او را در محیط دانشکده فیزیک نظری دانشگاه کمبریج یا حتی شهر آکسفورد ندیده‌اند. مطمئن باشید که در اولین فرصتی که ایشان در آکسفورد آفتابی شوند، نظر ایشان را درباره این سفر می‌پرسیم و به اطلاع شما می‌رسانیم.
