این بازار که محلی برای دادوستد کالاهایی با منشأ انرژی است در ابتدا برای معامله برق و با عنوان بورس برق شکل گرفت که در نهایت پس از سال‌ها تعامل وزارت نیرو، نفت و بازار سرمایه، بورس انرژی به‌عنوان بازاری برای معامله برق و سایر کالاهای مشابه طراحی و تأسیس شد. در بخش معاملات برق این بازار، وزارت نیرو ماهانه مبلغی را برای شرکت‌های توزیع تأمین مالی می‌کند تا از طریق آن بخشی از برق مورد نیاز توسط این شرکت‌ها و از بورس انرژی خریداری شود.
در این شرایط بحث مورد نظر و جذاب برای عامه مردم امکان معامله برق مصرفی خانواده‌ها در این بازار است. بر همین اساس، در گفتوگو با شاپور محمدی، مدیرعامل بورس انرژی ضمن پرس‌وجو از آخرین وضعیت این بازار، امکان معامله برق خانگی و زمینه‌های حضور سرمایه‌گذاران خرد را در این بورس جویا شدیم.
- جناب محمدی با توجه به اینکه بورس انرژی با اولویت معامله کالاهایی با منشا انرژی طراحی شده و برق از پرمعامله‌ترین محصولات این بازار است آیا امکان دارد در فازهای بعدی برای توسعه این بازار مردم بتوانند برق خانه‌های خود را از این بازار خریداری کنند؟
امکان خرید و فروش برق برای مصرف خانواده‌ها به‌طور مستقیم از بورس انرژی در کشورهای معدودی وجود دارد. در ایران نیز طرح انجام معاملات گروهی، به نام تاجران برق، که واسطه خانواده‌ها با بورس انرژی هستند، در حال بررسی است تا این تاجران برق با ورود به بورس انرژی برق خریداری کنند و برای مصرف خانگی توسط مردم عادی از این گروه خریداری شود. با ورود این گروه به بورس انرژی مردم می‌توانند از تاجران، برق مصرفی خود را خریداری کنند. در این شرایط خریداران با توجه به منابع مالی که در اختیار دارند می‌توانند برق ارزان‌تری را برای مدت طولانی‌ای خریداری کنند. این طرح در برنامه‌های بعدی بورس انرژی در حال بررسی است. البته خرید مستقیم خانواده‌ها به‌عنوان مصرف‌کننده از بورس انرژی نیز بررسی می‌شود اما عملیاتی‌شدن این طرح نیاز به بررسی بیشتر و عمیق‌تری دارد ولی منتفی نیست.
- ضمانت تحویل برق به خانواده‌ها و قیمت‌گذاری آن در این طرح بر عهده کیست؟
خرید برق توسط مردم عادی به وسیله واسطه‌ها یا به‌طور مستقیم تحت کنترل وزارت نیرو است و وزارت نیرو ضامن اجرای تعهدات است. بحث قیمت برق نیز توسط سیاست‌های کنترلی دولت تعیین می‌شود. همچنین مدیریت فیزیکی شبکه و برق فیزیکی در اختیار وزارت نیرو است. بر همین اساس وزارت نیرو تحویل فیزیکی برق به مشتریان را تضمین می‌کند.
- با توجه به پایان دولت دهم و آغاز به‌کار دولت یازدهم در یک‌ماه آینده و تغییر وزیر نیرو، به‌نظر شما سرنوشت بورس انرژی به‌عنوان یک بازار نوپا چه می‌شود؟ آیا خللی در روند این بازار ایجاد نخواهد شد؟
بحث تشکیل بورس انرژی در وزارت نیرو سابقه‌ای 8 ساله دارد و بحثی نبوده که صرفا برخاسته از بدنه وزارت نیرو یا نفت به تنهایی باشد بلکه دربدنه هر دو این وزارتخانه‌ها علایقی برای تشکیل این بورس وجود داشته است. علاوه بر اینها برای تشکیل این بازار عزم و اراده ملی وجود داشته و این بورس یک اقدام ملی است. هر دولتی که در راس کشور قرار بگیرد به بورس انرژی به عنوان یک پروژه ملی نگاه می‌کند. به همین دلیل نگرانی‌ای از این جهت وجود ندارد و به‌طور قطع دولت بعدی نیز تعامل خوبی با این بازار خواهد داشت.
- برنامه‌های این بازار برای پذیرش کالاهای پرمصرفی مثل بنزین چیست؟
درخصوص ورود بنزین به بورس انرژی از آنجا که این کالا جزو فراورده‌های اصلی است، در برنامه دولت برای عرضه از طریق بورس انرژی قرار ندارد. اما عرضه بنزین آیزوماکس مطرح شده که مشروط به موافقت نهادهای ناظر است و بدون مجوز دولت نیز قابل عرضه نیست.
- با توجه به اینکه بورس انرژی در حال رونق گرفتن است آیا برنامه‌ای برای ورود نفت خام به این بازار ندارید؟
بحث مربوط به نفت خام مباحث مربوط به‌خودش را دارد. در کشور ما عرضه نفت خام در بورس محدودیت‌هایی دارد که مانع مبادله این کالا در بورس می‌شود. اما درصورتی که وزارت نفت تمایل به عرضه این کالا داشته باشد، بورس انرژی آمادگی کامل برای پذیرش این کالا را دارد.
- آیا ممکن است بورس مستقل نفت هم تاسیس شود؟
بحث بورس مستقل نفت نیز باید در سازمان بورس بررسی شود و با توجه به اینکه سازمان بورس به‌طور رسمی اعلام کرده است بورس انرژی چهارمین و آخرین بورس رسمی کشور است بعید است به راحتی امکان تاسیس بورس نفت فراهم شود.
- با توجه به اینکه بحث انتشار اوراق سلف نفتی در این بازار مدت‌ها قبل از افتتاح رسمی بورس انرژی مطرح شده بود اما به اجرا نرسید، مشکل ورود این اوراق به بورس انرژی چیست؟
بورس انرژی هیچ مشکلی برای معامله این اوراق ندارد و تمامی زیرساخت‌های آن آماده است. اما اوراق سلف نفتی در دست بررسی بانک مرکزی و وزارت نفت است.
- دلیل به تأخیر افتادن این عرضه چیست؟
مشکل خاصی وجود ندارد اما بحث ارزی این اوراق در بانک مرکزی در حال بررسی است البته در قانون بودجه سال 91انتشار این اوراق بدون مجوز بانک مرکزی و فقط با اطلاع بانک مرکزی مصوب شده بود اما بانک مرکزی، همچنان در حال بررسی سازوکار عرضه این اوراق، برای اعلام موافقت است.
- این روزها مهم‌ترین و آخرین خبر بورس انرژی ورود مصرف‌کنندگان عمده برق به این بازار است، با توجه به افزایش حجم معاملات برق در بورس انرژی قرار نیست ابزارهایی مثل اوراق آتی و اختیار معامله برق نیز وارد این بازار شوند؟
درخصوص برنامه‌ریزی برای انتشار اوراق آتی و اختیار معامله برق باید تاریخچه قیمتی برق شکل بگیرد. تا امروز بیش از 4ماه از ایجاد تاریخچه قیمتی معاملات برق در بورس انرژی می‌گذرد با کامل‌ترشدن این روند قطعا با استناد به تاریخچه قیمتی برق اوراق آتی و آپشن برای انتشار پیگیری خواهد شد. البته انتشار این اوراق مستلزم دریافت مجوز از سازمان بورس است.
- آیا برنامه‌ای برای انتشار ابزارهای دیگری نیز دارید؟
در حال حاضر بحث انتشار ابزار فراورده‌های نفتی هم مطرح است. برخی از این کالاها در بورس کالا تاریخچه قیمتی دارند اما از آنجا که بازار فیزیکی مقدم بر بازار مالی است فعلا در حال تلاش برای ورود کالاهای فیزیکی به بورس انرژی هستیم.
