شاهد این ماجرا ساختمان عین الدوله است که در سال‌های اخیر از سوی سازمان زیباسازی شهر تهران مورد بازسازی قرار گرفت و این روزها علاوه بر اینکه به مرکزی برای فعالیت‌های مجسمه‌سازی تهران تبدیل شده توانسته مرکزی برای گردهمایی‌های فرهنگی و هنری هنردوستان و هنرمندان باشد. مدتی است خبری در مورد راه‌اندازی موزه‌ای که قرار است مکتب خاصی از هنر نقاشی را میزبان باشد در خبرگزاری‌ها منتشر شده؛ موزه‌ای برای مکتب هنری کمال‌الملک.
نگارستانی در تهران قدیم
باغ نگارستان در مرکزی‌ترین نقطه تهران زمانی مدرسه‌ای را در دل‌خود جا داده بود به نام مدرسه صنایع مستظرفه. تاسیس مـدرسه صنایع مستظرفه به سرپرستی کمال‌الملک در سال 1287شمسی مطابق با ۱۹۱۱ میلادی هرچند برای تدریس و توسعه نقاشی بود اما همزمان به رشته‌های منبت‌کاری، موزائیک‌سازی و قالی‌بافی نیز می‌پرداخت. چند سال بعد از تاسیس مدرسه زیرنظر کمال‌الملک، ابوالحسن صدیقی بخش مجسمه‌سازی را نیز در این مدرسه دایر کرد. کمال‌الملک در این مدرسه بالغ بر 70هنرجو تربیت کرد که بیش از 50نفر از آنها به‌مراتب والای هنری دست یافتند. پس‌از مرگ کمال‌الملک، مدرسه صنایع مستظرفه به دو مدرسه دیگر یعنی هنرستان کمال‌الملک و هنرستان هنرهای سنتی تقسیم و بر همین اساس پایه‌های جریان شکل‌گیری هنر مدرن از بدنه این مدرسه‌ها گذاشته شد. همه این بهانه‌ها کافی است تا با گردآوری 120اثر، از این هنرمند شهیر ایرانی و شاگردان مدرسه صنایع مستظرفه در باغ نگارستان موزه‌ای به نام مکتب کمال‌الملک از سوی سازمان زیباسازی شهر تهران افتتاح شود. مدرسه صنایع مستظرفه به‌عنوان نخستین دانشگاه هنری ایران که در عصر قاجار توسط کمال‌الملک تاسیس شد، تأثیر فراوانی بر هنر ایران و عبور از هنر سنتی و رسیدن به هنر مدرن داشته است؛ بنابراین چندان عجیب نیست یکی از اجزای مدیریت شهر تهران که احیای خاطرات هنری شهر تهران و مکان‌های فرهنگی و تاریخی را از وظایف خود می‌داند در یک سال گذشته، با گردآوری آثار کمال‌الملک، شاگردان و اسناد مدرسه صنایع مستظرفه، موزه مکتب کمال‌الملک را در باغ نگارستان تاسیس کند.
در این موزه آثار کمال‌الملک به همراه بیش از 100اثر از 2نسل از شاگردان کمال‌الملک - شاگردان مستقیم استاد و شاگردان نسل دوم هنرستان کمال الملک- به نمایش در خواهد آمد؛ آثاری از هنرمندانی چون ابوالحسن صدیقی، جعفر پتگر، علی اکبر صنعتی، عباس کاتوزیان، هادی تجویدی، اسماعیل آشتیانی، جمشید امینی و... همچنین در این موزه اسناد، عکس‌ها، احکام و دست‌نوشته‌های مدرسه صنایع مستظرفه در معرض دید علاقه‌مندان قرارخواهدگرفت. سازمان زیباسازی شهری تهران علاوه بر گردآوری این آثار، با همکاری دانشگاه تهران به بازسازی و احیای مدرسه صنایع مستظرفه در باغ نگارستان پرداخت و بر همین اساس موزه مکتب کمال‌الملک در محل سابق این مدرسه روی عموم مردم گشایش خواهد یافت.
دانشگاهی برای هنرجویان
هادی سیف، پژوهشگر هنری که کتب مختلفی در زمینه معرفی شاگردان کمال‌الملک منتشر کرده، معتقد است تاسیس موزه مکتب کمال‌الملک می‌تواند یک دانشگاه برای هنرجویان باشد.این نویسنده و پژوهشگر با اشاره به مکتبی که کمال‌الملک با تاسیس مدرسه صنایع مستظرفه بنا نهاد، گفت: کمال‌الملک در شرایطی بنیان مدرسه صنایع مستظرفه را گذاشت که نگارگری ایرانی در دوران رخوت به سر می‌برد. نگارگران عصر ناصری در رفت‌وآمدی که به فرنگ داشتند تحت‌تأثیر نقاشی غرب قرار گرفتند و عملا نتوانستند چیزی برای عرضه در هنر نگارگری ارائه دهند.به گفته او کمال‌الملک در این دوران زمینه تحول عظیمی را در نقاشی ایرانی بنانهاد و توانست برخلاف دیگر هنرمندان هم‌عصرش از فرهنگ ملی ایران الهام بگیرد و با ترکیب و اصول نقطه‌نظر نقاشان عصر کلاسیک، هنری همیشگی برای علاقه‌مندان ایرانی ارائه دهد.
او با بیان اینکه کمال‌الملک توانست پل ارتباطی محکمی میان نگارگری ایرانی و تعلیمات هنری غرب بزند و همین مسئله را در مدرسه صنایع مستظرفه اشاعه دهد، ادامه داد: البته مهم‌ترین ویژگی استاد نوع نگاهش به گرایش ملی بود که این موضوع را به شاگردانش نیز منتقل کرد؛ به‌طور مثال تابلو «کربلای معلا»ی استاد، «هفت سین» حسین شیخ، «بیت حافظ» اسماعیل آشتیانی و ... تجلی نگرش ملی گرایانه‌ای بود که کمال‌الملک به شاگردانش آموخت.
سیف با بیان اینکه به تاسیس موزه مکتب کمال‌الملک افزود: استاد همواره تمایل به اعتلای هنر نگارگری داشت که متأسفانه مکتبی که او پا نهاد به‌خاطر تحولات سیاسی و فرهنگی و به‌خصوص برخی از نوآوری‌های بی‌منطق هنر نقاشی به سرعت قدرتش را از دست داد و ناشناخته ماند. امروزه بنا کردن موزه‌ای برای دستاوردهای مکتب کمال‌الملک در حقیقت غبارروبی و تجلیل از مردی است که تحولات نگارگری ایرانی را رقم زد.
این پژوهشگر با اشاره به انتقاداتی که بر کمال‌الملک در زمینه آموخته‌هایی که از هنر غرب برای ایران به ارمغان آورد، ادامه داد: متأسفانه جایگاه نقد در کشور ما مشخص نیست و ما بیشتر در پی بالا بردن یا پایین کشیدن افراد هستیم. کمال‌الملک در زمان خود نوآوری را برای هنر ایران به ارمغان آورد که براساس شرایط خاص زمان خود بود. او در مورد انتخاب باغ نگارستان به‌عنوان محل تاسیس موزه مکتب کمال‌الملک، گفت: بهترین انتخاب برای تاسیس این موزه همان فضای قدیمی مدرسه صنایع مستظرفه است که هوایش همچنان آغشته به خاطراتی است که از قدیم باقی مانده.
سیف با تقدیر از اقدام سازمان زیباسازی شهر تهران در زمینه ایجاد موزه مکتب کمال‌الملک، افزود: اعتقاد دارم اگر تا 2دهه دیگر این موزه تاسیس نمی‌شد مکتب کمال‌الملک از خاطره‌ها پاک می‌شد و آن وقت فرصت بررسی از دست می‌رفت. امروز با تاسیس این موزه فضایی فراهم آمده تا دانشجویان از تاریخ هنر خود و پژوهشگران فرصتی برای بررسی دستاوردهای هنری کشور داشته باشند. به گفته این پژوهشگر، سازمان زیباسازی بدعتی درخور توجه با تاسیس موزه مکتب کمال‌الملک گذاشت و انتظار این است که علاوه بر ثمراتی که تاسیس این موزه دربرخواهد داشت پژوهش نیز مورد تشویق قرار گیرد؛ زیرا تاسیس این موزه خود میوه درخت تناور پژوهش است که امروز به ثمر نشسته است.
