هر سال تمام شبکههای تلویزیون سریالهایی را تهیه میکنند تا در این ماه روزهداران را پس از افطار پای جعبه جادویی بنشانند و بهنظر میرسد که این امر بهراحتی هم میسر میشود؛ چراکه این روزها مخاطبان پای سریالهای مناسبتی ماه رمضان نشستهاند. بهنظر میرسد که برای مخاطبان تفاوتی ندارد این سریالها داستانی طنز داشته باشند یا داستانی ماورایی. حتی ملودرامهای تلخ خانوادگی هم در این میان مخاطب خودش را دارد. شاید باید پربینندهبودن سریالهای ماه رمضان را در حالوهوای این روزها جست؛ عادتی که باعث میشود کانال تلویزیون روی شبکههای داخلی ثابت بماند.
اگر سریالهای مناسبتی امسال با حالوهوای طنز(سریال خروس که از شبکه 2 پخش میشود و سریال دودکش که از شبکه یک پخش میشود) و ملودرام خانوادگی(مادرانه که از شبکه 3سیما پخش میشود) مخاطبان خاص خودش را دارد اما ظرف امسال و سال گذشته جای داستانهای ماورایی خالی بوده است. یکی از موضوعاتی که در سالهای گذشته بین سریالهای ماه رمضان طرفداران زیادی داشت، ساخت سریالهای ماورایی از سوی دستاندرکاران و هنرمندان تلویزیونی بود که امسال ردی از آن بین مجموعههای پخششده در این ماه وجود ندارد.
علیرضا بذرافشان، فیلمنامهنویسی که تجربه زیادی در نوشتن قصههای تلویزیونی مثل «خط قرمز»، «زیرزمین» و «تبسرد» دارد، در رابطه با این نوع داستانها و پخش آن درماه رمضان میگوید: «ساخت این ژانر با قصههای خوبی آغاز شد و در ابتدای امر موفقیتآمیز بود اما بعد از مدتی دیدیم که این سریالها آلوده کلیشه و تکرار و کمکم به ابتذال کشیده شد. این نوع قصهها با اعتقادات دینی مردم سروکار دارد و به همینخاطر تمام زوایا باید درنظر گرفته شود.»
وی در ادامه میگوید: «اتفاقی که بعضی اوقات برای ژانر طنز رخ میدهد و کمدی به لودگی کشیده میشود، نباید برای اینگونه داستانها هم رخ بدهد. باید دقت داشته باشیم که یک فرمول برای تمام مسائل پاسخگو نیست و نمیتوان با یک چارچوب تکراری مخاطب را راضی نگهداشت. بههمین دلیل شاهد بودیم که پس از مدتی از طرفداران این سریالها کاسته شد.»
بذرافشان در رابطه با تأثیر ذهنی اینگونه سریالها بر مخاطب میگوید: «تمامی آثار ساخته شده در دنیا روی ذهن بیننده تأثیر میگذارند که این تأثیر ارتباط مستقیمی با شخص دارد. زمانیکه سریال خط قرمز ساخته شد بعضیها معتقد بودند که برای نسل جوان بدآموزی دارد درصورتی که اصل داستان عاقبت تجربههای خام جوانی را مطرح میکرد. فیلمنامه باید طوری باشد که اکثریت، موضوعی را که هدف سازنده بوده برداشت کنند اما همیشه حداقلی هستند که برداشتی مخالف آن داشته باشند. ژانر ماورایی چون برای ایرانیان مسلمان و شیعه نوشته میشود باید تمامی نکات ریز احکام و اعتقادات را در کنار سوژهای جدید دربر داشته باشد.»
بهنظر میرسد که سریال «دودکش» حسابی مخاطبان خود را پیدا کردهاست. این سریال به کارگردانی محمدحسین لطیفی که برزو نیکنژاد، نویسندگی آن را برعهده داشته هرشب ساعت 22:30 از شبکه یک پخش میشود. این سریال که قالب طنز دارد داستان زندگی 2 خانواده است که یک قالیشویی را اداره میکنند. سریالهای طنز سالهاست که بین سریالهای مناسبتی جایگاه خاصی دارند و حداقل یک شبکه زمان پخش خود را به این نوع سریال اختصاص میدهد. برزو نیکنژاد درباره سریال دودکش و نقش آن بین سریالهای ماه رمضان میگوید: «در ماه رمضان افراد چه روزهدار باشند چه نباشند، به خدا نزدیکترند. از نظر من شخصیتهای دودکش هم به خدا خیلی نزدیک هستند. کار میکنند تا روزی حلال داشته باشند، برای حل مشکلات دیگران تلاش میکنند و وقتی مشکلی برایشان پیش میآید سعی میکنند با تلاش آن را به کمک خدایشان حل کنند. ما سعی کردیم این خصوصیات را در قالبی طنز مطرح کنیم تا برای بیننده جذابیت بیشتری داشته باشد.»
نیکنژاد با تأکید بر شخصیتپردازیهای این سریال و داستانهای طنز میگوید: «شخصیتهای سریال دودکش هرکدام برای من یک جایگزین خارجی دارد و از روی شخصیتهای حقیقی برای پردازش این شخصیتها الهام گرفتهام.»نویسنده سریال دودکش که خود قصهای با محتوای مذهبی و ماورایی دارد در اینباره میگوید: «این قصهها نیازمند تحقیق و تفکر زیادی هستند. مدتی است قصهای را در دست دارم و به کمک آیتالله محمدتقی انصاری در حال بررسی و تحقیق در زوایای مختلف آن هستیم اما هنوز موفق به تکمیل آن نشدهایم. این داستانها با باورها و اعتقادات مردم سروکار دارد و بههمین خاطر باید ظریفترین نکات هم درنظر گرفته شود.»
با این حال یکی از خصوصیات شخصیتهای سریال دودکش تکیهکلامهایی است که بهکار میبرند. تکیهکلامهایی که بهسرعت میان مردم رواج پیدا کرده است و این نشان از استقبال مخاطب دارد. برزو نیکنژاد در این مورد، اینگونه توضیح میدهد: «همه افراد در صحبتهای روزانه تکیهکلامهایی دارند که همیشه از آنها استفاده میکنند، در شخصیتپردازیها بهخصوص سریالهای طنز میتوان از این ویژگی استفاده کرد تا منظور را در کوتاهترین جمله به بیننده منتقل کرد.»