درستبودن این هزینهکرد از آن رو است که توسعه فضای سبز، هم به جذب آلایندههای هوا و هم به تولید اکسیژن کمک میکند، مانع از فرسایش خاک میشود و در زیباسازی منظر شهری و افزایش روحیه شهروندان تأثیر دارد و حتی از رشد بیرویه شهر جلوگیری میکند؛ اما کم است چون وقتی وسعت شهر تهران ظرف 200سال از 5کیلومترمربع به حدود 750کیلومترمربع رسیده و 150برابر بزرگتر شده و جمعیت آن از 15هزار نفر به حدود 8میلیون نفر شبخواب و حدود 12میلیون نفر در روز افزایش یافته و دستکم400برابر رشد کرده، پس برای توسعه فضای سبز متناسب با این وسعت و جمعیت هر چقدر هم کار شود باز کم است. بنا به دلایل مورد اشاره، مدیریت شهری ظرف 8سال گذشته به فکر افتاد تا توسعه فضای سبز شهری را به رویکرد جدی خود تبدیل سازد و متعاقب آن طی سالهای 84 تا 92، سرانه فضای سبز به 15/3مترمربع رسید که حداقل سرانه استاندارد بینالمللی است ولی قراراست این رقم طی یک برنامه پنجساله، یعنی تا سال 97به 20متر، یعنی حداکثر سرانه استاندارد جهان برسد. با مروری بر میزان توسعه و احداث فضای سبز و انواع بوستانهای محلی، منطقهای و فرامنطقهای ظرف 26سال گذشته، یعنی سالهای 1357تا 1383، متوجه میشویم که سرانه فضای سبز در شهر تهران که تا سال 1357حدود یک مترمربع بود در پایان سال 1383به حدود 9متر رسید.
اما رویکرد جدید مدیریت شهری مبنی بر ساخت و توسعه فضاهای سبز شهری در ابرشهری چون تهران که با افزایش بیرویه جمعیت و تراکم ساختوسازها مواجه است خالی از مشکل نیست و مسئولان شهر تهران را با دشواریهای بسیار برای تأمین زمین مناسب و اختصاص آنها به فضای سبز مواجه ساخته است. همین کمبود زمین که از آن بهعنوان اصلیترین عامل توزیع و پراکنش نامناسب فضاهای سبز عمومی نام برده میشود در مناطقی نظیر 17، 14، 12، 11، 10، 9، 8 و 7باعث شده تا این مناطق دچار فقر سرانه فضای سبز باشند.
یکی از مهمترین افتخارات بهدستآمده برای سازمان پارکها و فضای سبز شهرداری، از نظر علیمحمد مختاری، رئیس سازمان پارکها و فضای سبز شهرداری تهران، انتخاب این سازمان بهعنوان مرکز آموزش منطقهای جنگلداری شهری در میان کشورهای با پوشش کمجنگل LFCC از سوی سازمان ملل متحد است. بر این اساس در سالهای 84-83سازمان ملل متحد سازمان پارکها و فضای سبز شهر تهران را با هدف آموزش متخصصین در زمینه درختان، جنگلداری، پارکهای شهری و فضای سبز و ارائه خدمات به مراکز استانهای کشور و 71کشور عضو با پوشش کم جنگل انتخاب کرد.
حضور سبز بانوان در بوستانها
علیمحمد مختاری در توضیح بخشی از اقدامات صورتگرفته از سوی سازمان پارکها و فضای سبز شهرداری تهران به تهیه و تدوین طرحهای شناسایی گونههای گیاهی ماندگار و سازگار با آب وهوای شهرتهران، تهیه شناسنامه برای تمام درختان شهر تهران و توسعه فضای سبز عمودی و طراحی سیستمهای آبرسانی (آب خام) برای فضای سبز عمومی اشاره کرده و به همشهری میگوید: ازجمله اقدامات مهم سازمان پارکها احداث فضای سبز برای استفاده اختصاصی بانوان بوده است. به همین مناسبت سازمان پارکها تاکنون 4بوستان به نامهای بهشت مادران (واقع در منطقه 3به مساحت 17هکتار) بوستان پردیس بانوان (واقع در منطقه 15تهران به مساحت 27هکتار)، بوستان نرگس (واقع در منطقه 18به مساحت 24هکتار) و شهربانوی بوستان بزرگ ولایت (واقع در منطقه 19تهران به مساحت 6هکتار) را احداث کرده و 2بوستان دیگر در شمال شرق و شمال غربی شهر تهران نیز در دست ساخت است.
ساخت بوستانهای موضوعی از دیگر اقدامات سازمان پارکها و فضای سبز شهر تهران است. در اینباره نیز مختاری به احداث چندبوستان به نامهای بوستان باغایرانی به مساحت 3/4 هکتار در منطقه 3، بوستان مینیاتور که در آن به ارزشهای فرهنگی، تاریخی و معماری پرداخته شده و در فضای باز مشجر مدلها و ساختمانهای مینیاتوری با اندازههای کوچکتر از اندازه واقعی به نمایش درآمده، اشاره میکند.
برگزاری 11دوره نمایشگاه بینالمللی گلوگیاه و تجهیزات پارکی و صنایع وابسته و 4دوره نمایشگاه فصلی گلوگیاه در تهران به گفته مدیرعامل سازمان پارکها و فضای سبز از دیگر اقدامات شهرداری تهران در حوزه فضای سبز است که در آن انواع ﮔﻞ و ﮔﻠﺪان، ﮔﯿﺎهان سبز و درخت و درختچه ﺑﻪ نمایش در میآید، همچنین ﻏﺮﻓﻪها و کارگاههای آموزشی مختلف ﺑﺎ اهداف آﺷﻨﺎﮐﺮدن شهروندان ﺑﺎ ﻣﺰاﯾﺎ و اﺛﺮات ﻣﺜﺒﺖ آن در بهبود محیطزیست شهری و زیباییهای بصری برپا میشود. از نظر مختاری شدت علاقه و اشتیاق شهروندان نسبت به نمایشگاههای بینالمللی و فصلی و گل و گیاه به حدی است که در یازدهمین نمایشگاه بینالمللی گلوگیاه که در اردیبهشتماه گذشته برگزار شد، بیش از 3میلیون نفر در مدت 5روز از این نمایشگاه بازدید کردند.
مختاری همچنین از برنامههای سازمان پارکها و فضای سبز بهمنظور تلطیف منظر شهری، بازپیرایی چهره مخدوش شهر با هدف آرامش روحی و روانی شهروندان، توزیع عادلانه فضای سبز و احداث فضای سبز در بدنه و حاشیه بزرگراههای شهر تهران سخن گفته و در توضیح آن اظهار میدارد که تاکنون طراحی و عملیات احداث فضای سبز بسیاری از بزرگراههای شهر تهران ازجمله شهید مدرس، شهید همت، آزادگان، شهید چمران، شهید باکری، شهید حکیم، یادگار امام، امام علی و... به طول 280کیلومتر به انجام رسیده است.
برخی از شاخصترین اقدامات صورت گرفته درحوزه فضای سبز شهری که سال گذشته به انجام رسید از نظر مدیرعامل سازمان پارکها عبارت است از: طرح کاشت 7میلیون اصله نهال در شهر تهران و منازل مسکونی شهروندان در سال 91 و کاشت 5میلیون پیاز گل لاله در بوستانها، حاشیه بزرگراهها و میادین سطح شهر. وی همچنین خبر میدهد که برای سالجاری سازمان پارکها درنظر دارد تا پایان سال، 12میلیون اصله نهال در شهر تهران، معابر شهری و منازل مسکونی شهروندان بکارد.
تهران هم جنگل دارد
به گفته مختاری مروری بر روند جنگلکاری و احداث بوستانهای شهری در تهران از پیش از انقلاب اسلامی تاکنون نشان میدهد تا پایان سال 1357در تهران تنها 75بوستان احداث شده بود. این میزان تا پایان سال 1383در تهران به 1230بوستان رسید اما ظرف 8سال اخیر تعداد بوستانهای شهر تهران به 2060بوستان افزایش یافت. وی درباره میزان جنگلکاری و توسعه کمربند سبز پیرامون شهر تهران نیز میگوید: تا پایان سال 1357در حریم تهران 2937هکتار جنگلکاری صورت گرفته بود اما این رقم تا پایان سال 1383به 22هزار هکتار و از آن سال تاکنون به بیش از 39هزار هکتار افزایش یافت. وی با اشاره به اینکه بیش از 86عنوان کتاب و بیش از 539 عنوان دستورالعمل و میلیونها نسخه بروشور آموزشی درباره فضای سبز شهری از سوی این سازمان منتشرشده و در اختیار مسئولین، دستاندرکاران و عموم شهروندان قرار گرفته است، میگوید: ما همچنین صدها دوره آموزشی کارشناسی و کارگری در سازمان پارکها برگزار کردهایم که طی آن بیش از 6850 نفر در دورههای کارشناسی و بالغ بر 13100نفر در دورههای کارگری آموزش دیدهاند.
بنابر این گزارش از سوی سازمان پارکها و فضای سبز تاکنون بیش از 60طرح پژوهشی و مطالعاتی در زمینه فضای سبز شهر تهران اجرا شده که 39طرح آن به کاربست اجرایی رسیده است. همچنین هماکنون 72مرکز آموزش گلوگیاه در شهر تهران فعال هستند. این مراکز سالانه به بیش از 500هزار نفر از دانشآموزان مدارس و دیگر شهروندان در مورد اهمیت فضای سبز شهری و روشهای عملی کاشت و نگهداری گیاهان آموزش میدهند.