رئیس جمهور آمریکا 16 آذر در مجمع "هائیم سابان" متعلق به موسسه "بروکینگز" حاضر شد و بخش زیادی از سخنان وی به ایران و توافق هسته ای حاصل شده در ژنو اختصاص یافت. خبرگزاری مهر روز گذشته بخش هایی از اظهارات اوباما را منتشر کرد و در این مطلب متن کامل پرسش‌های مطرح شده از اوباما در مورد ایران و پاسخ‌های وی به این سوالات را مهر منتشر کرد.
مجری این برنامه شخص "هائیم سابان" از مهمترین حامیان سیاسی باراک اوباما بود. دو طرف بعد از تعارفات مرسوم جلسه پرسش و پاسخ را اینگونه آغاز کردند :
سابان : می‌توانیم از ایران آغاز کنیم؟
اوباما : بله می‌توانیم.
سابان : آقای رئیس جمهور، نظرسنجی‌ها نشان می‌دهند که 77 درصد اسرائیلی‌ها معتقد نیستند که اولین توافق هسته‌ای انجام شده از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای جلوگیری خواهد کرد. آنها همچنین این موضوع را به عنوان یک امر وجودی برای خود تلقی می‌کنند. شما در خصوص این نگرانی مردم اسرائیل چه چیزی می توانید بگویید؟
اوباما : در ابتدا پیش از آنکه پاسخ این پرسش را بدهم اجازه بدهید تا از شما (هائیم سابان) به خاطر کاربزرگی که انجام داده اید تشکر کنم. فکر می‌کنم مجمع سابان و این مرکز یک کار بزرگ انجام داده و مکانیسمی را به وجود آورده که ما فقط از لحاظ سطحی با مسائل برخورد نکنیم . مسلما چالش‌هایی موجود در خاورمیانه بزرگ هستند و کاری که در این منطقه در حال انجام است فوق العاده است.
همچنین می‌خواهم تا از "استروب" به خاطر پذیرایی از ما و شمایی که در این محل هستید که شامل برخی از مقامات سابق کابینه اسرائیل و برخی از دوستانی که من آنها را نمی‌بینم می‌شود، تشکر کنم.
اجازه بدهید تا با فرض‌های اساسی که بارها در مورد آنها سخن گفته‌ام آغاز کنم. این نه تنها جزو منافع امنیت ملی آمریکا بلکه جزو امنیت ملی اسرائیل و یا امنیت ملی کشورهای منطقه است که از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای جلوگیری کنیم.
اجازه بدهید این نکته را به یاد بیاوریم زمانیکه من رئیس جمهور شدم در چه وضعیتی بودیم. ایران از کشوری که تنها 200 سانتریفیوژ داشت به کشوری که هزاران سانتریفیوژ دارد و در برخی موارد سانتریفیوژهای بسیار پیشرفته ای در آن فعال هستند تبدیل شده است. برنامه‌ای وجود داشته که پیشرفت کرده و به این نقطه رسیده است، نقطه‌ای که قابلیت آنها را به گونه‌ای افزایش داده که ما را برای مدتی نگران کرد و پیامد آن چیزی بود که من به تیم (دولت) خود و همچنین همپیمانان بین‌المللی گفته‌ام و آن اینکه ما چگونه باید تحلیل های خود در مورد هزینه‌ها و سودهای ایران را تغییر بدهیم.
ما در موقعیتی قرار داریم که رژیم بی‌سابقه‌ای ار تحریم‌ها موجب زمینگیر شدن اقتصاد ایران شده اند. به موجب این تحریم‌ها نیمی از در آمدهای نفتی ایران قطع شده و فشار زیادی بر پول رایج آنها وارد آمده و اقتصاد آنها در سال گذشته بیش از پنج درصد کوچک شده است. این امر به خاطر وجود تحریم‌های بین‌المللی و اتحادی بوده که ما توانسته‌ایم در بعد بین‌الملل به وجود بیاوریم و به موجب آن مردم ایران گفتند که ما نیاز به یک راهبرد جدید برای برخود با جامعه جهانی و اینکه چگونه با رژیم تحریم‌ها مقابله کنیم داریم. این همان عاملی بود که موجب روی کار آمدن حسن روحانی در ایران شد. او لزوما اولین انتخاب تندروهای داخل ایران نبود.
اوباما در ادامه افزود : اما این به آن معنی نیست که ما می‌توانیم به وی (روحانی) و یا هر کس دیگری در داخل ایران اعتماد کنیم. این حکومتی است که به قدرت رسیده و مخالفان را به ایالات متحده، اسرائیل و بسیاری از ارزش‌های دیگر که برای ما عزیز هستند نسبت می‌دهد. اما موردی که من بارها اشاره کرده‌ام این است که گزینه‌ای از روی میز حذف نشده است. آنچه ما انجام می‌دهیم این است که باید این امکان را آزمایش کنیم که آیا امکان حل موضوع از طریق دیپلماتیک وجود دارد و این قراردای است که برای این منظور وجود دارد. این قرارداد در مراحل ابتدایی است و توانستیم آن را در مذاکرات ژنو انجام بدهیم و من به خاطر کار فوق العاده‌ای که توسط جان کری، وزیر امور خارجه آمریکا، و همتایان او در گروه 1+5 انجام شد تشکر کنم.
پس دقیقا باید ببینیم که ما چه کاری را انجام داده‌ایم. برای اولین بار در طول یک دهه ما پیشرفت در برنامه هسته‌ای ایران را متوقف کردیم. ما نه تنها از نصب سانتریفیوژهای جدید در نطنز و اراک جلوگیری کردیم بلکه باعث شدیم تا غنی سازی 20 درصدی ایران نیز متوقف شود.
سابان : این توقف چه میزان است؟
اوباما : از میزان انجام شده تا صفر. شما زمانی را بیاد بیاورید که نتانیاهو سخنرانی سال گذشته خود را در مجمع عمومی سازمان ملل انجام داد.
سابان : همان کاریکاتور با خط قرمز منظورتان است؟
اوباما : تصویر بمب. او (نتانیایو) به غنی سازی 20 درصدی اشاره کرد و اینکه اگر شما بیش از 20 درصد اورانیوم را غنی سازی کنید توانایی ساخت بمب را خواهید داشت. ما فکر می‌کنیم که این موضوع را از حد در حال انجام به صفر رسانده‌ایم. ما توسعه تاسیسات اراک را که یک مسیر (توانایی) دیگر برای تولید پلوتونیوم را فراهم می‌کرد متوقف کردیم. مسیری که به ساخت بمب ختم می‌شد.
ما در مسیری هستیم که بازرسی‌های روانه از نطنز و فوردو داشته باشم. ما می‌توانیم بازرسی‌های بیشتری در اراک داشته باشیم. و متعاقب آن در طی دوره شش ماهه ایران نمی‌تواند برنامه هسته‌ای خود را توسعه داده و یا اینکه سطح اورانیوم غنی شده خود را افزایش دهد.
اکنون آنچه ما انجام داده‌ایم در عوض این بوده که همه تحریم‌ها سرجای خودشان هستند. ساختار کلی تحریم‌ها با توجه به موضوع نفت،فایننس و ارتباطات بانکی باقی مانده‌اند. آنچه ما انجام داده‌ایم این است که شیر آب را به آرامی تغییر داده و اعلام کرده ایم که حداکثر هفت میلیارد دلار از مجموع 100 میلیارد دلار در آمدهای آنها که به سبب تحریم‌ها مسدود شده‌اند در اختیار تهران قرار می‌گیرند. به ما زمان و فرصت بدهید تا این نکته را آزمایش کنیم که آیا آنها می‌توانند در این مسیر حرکت کنند. یک توافق جامع و دائمی که به ما اطمنیان کامل می‌دهد که آنها تسلیحات هسته‌ای تولید نمی کنند.
سابان : متوجه شدم. آیا می‌توانم پرسشی در مورد هفت میلیارد دلار مطرح کنم.
اوباما : بفرمایید
سابان : چگونه می‌توانیم جلوی کشورهایی که با ما در ژنو همکاری کردند و اکنون در تهران هستند تا قراردادهای جدیدی را با ایران به امضا برسانند گرفته و از تبدیل هفت میلیارد به 70 میلیارد جلوگیری کنیم؟ زیرا ما می‌توانیم آنچه را که خود انجام می‌دهیم کنترل کنیم اما چه عاملی برای کنترل دیگران وجود دارد؟
اوباما : این همان نکته‌ای است که نشان می دهد زمان بندی برای این توافق کاملا درست بوده است. یکی از مواردی که من همواره نگران آن بوده‌ام این است که اگر حسن نیت خود را برای حل دیپلماتیک موضوع نشان ندهیم آنگاه ساختار تحریم‌ها فرو می ریزد.
این نکته را در ذهن داشته باشید که ساختار تحریم‌ها حاصل دو سال کار بی وقفه دیپلماتیک تیم ما بوده است. این تحریم‌ها تحریم‌های یک جانبه که فقط از سوی ایالات متحده اعمال شده باشند نیستند. اینها تحریم‌هایی هستند که با حضور روسیه، چین و برخی از متحدان ما همچون کره جنوبی و ژاپن به اجرا گذاشته شده اند و به همین دلیل تا این حد هزینه برای ایران به دنبال داشته اند. و دقیقا به همین دلیل تا این حد موثر بوده‌اند.
و آنچه ما اعلام کرده‌ایم ما چیزی از هسته اصلی تحریم‌ها کم نکرده‌ایم. ما فقط یک پنجره کوچک برای دسترسی آنها به درآمدهایشان به وجود آورده‌ایم. اما می توانیم بر این امر نظارت کنیم و این امر قابل برگشت است. و در طی این دوره شش ماهه اگر ایران نشان بدهد که به این توافقنامه پایبند نیست و یا آنکه بدون حسن نیت در مذاکرات حاضر شود ما می‌توانیم این اقدامات را برگشت داده و تحریم‌ها را تشدید کرده و حتی فراتر از آن هم برویم.
اما اینجا آخر خط است. در نهایت هدف من به عنوان رئیس جمهور ایالات متحده چیزی است که به طور خصوصی و عمومی گفته ام و درباره آن با افراد مختلف به مکان‌هایی که رفته ام صحبت کرده‌ام و آن هدف این است که از دستیابی ایران به سلاح اتمی جلوگیری کنم. اما من موضوع دیگری را نیز گفته‌ام و آن اینکه بهترین راه برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای یک راه حل جامع، قابل تایید و بازبینی بدون حذف گزینه‌ها از روی میز است تا اگر از دسترسی به آن باز ماندیم از گرینه‌های روی میز استفاده کنیم.
اوباما در ادامه افزود : برای ما مهم است که در طی شش ماه این پیشنهاد (توافقنامه) را آزمایش کرده و به این نکته برسیم که آنها بطور مخفیانه در حال توسعه توانائی‌های خود نبوده و یا آنکه در داخل ایران موقعیت موجود را تغییر نمی‌دهند. و اگر در پایان شش ماه مشخص شد که نمی‌توانیم به قرارداد برسیم نگران نخواهیم بود و در حقیقت ما به همراه جامعه جهانی قدرت بیشتری برای اعمال تحریم‌ها و حتی شدیدتر کردن آنها داریم.
اگر در آن طرف قضیه ما قادر به انجام این معامله بودیم آنچه از طریق یک راه حل دیپلماتیک به دست می‌آوریم صراحتا می‌گویم که بسیار بیشتر از آن چیزی خواهد بود ما از طریق راه‌ها و به کارگیری گزینه‌های دیگر به دست می‌آوریم.
سابان : همه امیدواریم که به این نقطه برسیم.
اوباما : بله کامالا.
سابان : شما میزبان شام عید فصح (سال نو یهودیان) در کاخ سفید بودید؟
اوباما : بله بودم.
سابان : و شما این جمله معروف را که می گوید "چرا امشب متفاوت تر از هر شب دیگری است؟" را بیاد دارید. در همین رابطه می‌خواهم سوالی از شما داشته باشم. رئیس جمهور ریگان با تمام تلاش و بهترین نیت‌ها اعلام کرده بود که پاکستان هسته‌ای نمی شود. اما این امر رخ نداد. کلینتون نیز با تمام توان و بهترین نیت اعلام کرد که کره شمالی هسته‌ای نخواهد شد. چرا این قرارداد هسته‌ای متفاوت تر از هر قرارداد هسته ای دیگری است؟
اوباما : ما هنوز نمی‌دانیم. نه ما هنوز چیزی نمی‌دانیم. فکر می‌کنم مهم است که همه بدانند این کاری مشکل است. زیرا تکنولوژی چرخه هسته‌ای را شما می توانید از اینترنت به دست بیاورید. دانش ساخت تسلیحات هسته‌ای نیز هم اکنون در اینترنت وجود دارد. و ایران کشوری بزرگ و ثروتمند است و ما باید این نکته را جدی بگیریم که این امکان وجود دارد که آنها به دنبال ساخت سلاح هسته‌ای بروند. این همان چیزی است که تمام این اقدامات به خاطر آن انجام می‌شود.
قبلا گفته ام که اگر به تاریخ نگاه کنیم ما به یک توافق با کره شمالی رسیدم اما اکنون آنها سلاح هسته‌ای در اختیار دارند. با احترام به پاکستان باید بگویم که هیچگاه هیچگونه رژیم نظارتی و تحریم‌های بین‌المللی و قطعنامه‌های سازمان ملل وجود نداشت اما در مورد ایران ما توانستیم یک اقدام بین‌المللی و مکانیسم قابل بازبینی در اطراف برنامه هسته‌ای ایران به وجود بیاوریم موردی که بی‌سابقه و منحصر به فرد بود. این به آن معنی نیست که این کار ساده‌ای بود و به همین دلیل ما باید آن را جدی بگیریم.
اما فکر می‌کنم یکی از مورادی که بارها گفته‌ام، زمانی که مردم سوال می‌کنند چرا ما باید با آنها مذاکره کنیم، ما نمی‌توانیم به آنها اعتماد کنیم، ما ساده لوحانه برخورد می‌کنیم، چگونه می‌توانم توضیح بدهم که این انتخابی میان این قرارداد و یک چیز ایده آل نیست بلکه انتخابی میان این قرارداد و موارد جایگزین است.
اگر گزینه‌ای وجود داشت که این امکان را به وجود بیاوریم که تک تک پیچ و مهرههای برنامه هسته‌ای آنها را حذف کنیم و احتمال داشتن برنامه هسته‌ای ایران را کلاً از بین ببریم تا در نتیجه قابلیت‌های نظامی آن را هم نداشته باشند، آن را انتخاب می‌کردم.. اما...
سابان : سوال بدی
اوباما : ببخشید، می‌خواهم مطمئن شوم که همه این نکته را فهمیده‌اند. این گزینه وجود نداشت. و متعاقب آن آنچه ما انجام دادیم آن بود که تصمیم گیری در مورد این بود که بهترین راه ممکن برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای چیست؟
بهترین راه برای مطمئن شدن ما آزمودن این مسیر دیپلماتیک است. فهمیدن اینکه بر اساس اعتماد بنا نشده، بر این اساس بنا شده که ما بتوانیم ارزیابی کنیم و همچنین این نکته را نادیده نگیریم که ایران در تمام رفتارهای دیگر در خاورمیانه و نقاط دیگر جهان که علیه ایالات متحده و اسرائیل است حضور دارد.
و ما به رصد این موضوع ادامه می‌دهیم که آیا آنها در امر تروریسم، که علیه دوستان و متحدان ما است همچنان فعالیت دارند یا نه. و ما در قبال هر گونه تهدیدی که علیه دوستان و متحدان ما در منطقه باشد خواهیم ایستاد، و ما این نکته را کاملا روشن کرده ایم. و همچنین تعهد ما به امنیت اسرائیل محترم بوده و آنها این موضوع را می‌داننند. آنها هیچ تردیدی درباره این موضوع ندارند.
اما اگر ما قادر باشیم به همان شیوه‌ای که رونالد ریگان با اتحاد جماهیر شوروی مذاکره کرد، درباره برنامه هسته‌ای مذاکره کنیم و ایران را از توانایی ساخت سلاح هسته‌ای بازداریم، اگر به ما این امکان داده شود در نهایت فکر می‌کنم که ما پیروز شویم. برخی از برنامه‌های آنها را از طریق منطقه‌ای از بین ببریم بدون اینکه نگران این باشیم که فردی یا کشوری قصد دارد دست به مسابقه تسلیحات هسته‌ای در بخشی از جهان بزند.
سابان : متاسفانه شما درست می گویید. تام فریدمن، در یکی از مطالب جالب خود در مقاله هایش می‌نویسد : "هیچ وقت بدون اهرم مناسب و بدون اینکه برخی اقدامات دیوانه وار به همراه داشته باشید با ایران مذاکره نکنید. ما مجبور شده‌ایم تا این اقدامات دیوانه وار را به خاطر دیوانگان کنار بگذاریم." شما در این مورد چه اعتقادی دارید؟
اوباما : تام یک ناظر باهوش است. و من می‌دانم که دوست من بی بی، که قصد دارد اندکی بعد صحبت کند و اگر تام می‌خواهد بی بی را آنگونه که شما توصیف کردید تحلیل کند، این عقیده اوست.
سابان : منظور من این نبود.
اوباما : این یک حق طبیعی است. دیدگاه من این طور است. (خنده حضار)
در پنج سال گذشته نتانیاهو و من رایزنی‌ها و مشورت های همیشگی در این رابطه داشته‌ایم. و موضوعی که من فکر می‌کردم تکرار می شد و آن اینکه همکاری نظامی آمریکا با اسرائیل هرگز قویتر از این نبوده. همکاری اطلاعاتی ما با اسرائیل تا این حد قوی نبوده، حمایت ما از امنیت اسرائیل تا کنون از این قویتر نبوده است. شما چه زمانی از گنبد آهنین صحبت می‌کردید؟ شما چه زمانی فکر می‌کردید که می‌توانید اوضاع غزه را بهتر از چند سال قبل مدیریت کنید؟ تعهد ما در مقابله با مسائلی که امنیت اسرائیل را تهدید می‌کردند هیچگاه تا این حد نبوده . این فقط نظر من نیست و فکر می کنم موضوعی است که می توان آن را ارزیابی کرد.
بعضی وقتها پیش می آید که من به عنوان رئیس جمهور ایالات متحده رویه تاکتیکی متفاوتی از نخست وزیر اسرائیل دارم و این موضوع قابل درک است، زیرا اسرائیل نمی‌تواند امنیت خود را نادیده بگیرد. تاریخ نشان می‌دهد که مردم اسرائیل این نکته را به خوبی درک می‌کنند، آنها باید مطمئن شوند که ارزیابی خود را از آنچه که نیاز دارند برای حفاظت از امنیت خود انجام دهند به درستی انجام می‌دهند. ما به این موضوع احترام می گذاریم و من این موضوع را مرتبا به نخست وزیر اسرئیل گفته‌ام.
اما در نهایت ار نقطه نظر تاکتیکی نظر من این است که ما باید این پیشنهاد را آزمایش کنیم. این از لحاظ بین‌المللی ما را قویتر می‌کند زیرا این توافق موضوعی است که برای کشورهای 1+5 مطرح است و جامعه بین الملل بر جریان آن تا رسیدن به قرارداد نهایی نظارت دارد و ما در حال مشورت با تمام دوستان خود از جمله اسرائیل درباره اینکه توافق نهایی به چه صورت خواهد بود هستیم . اگر ما نتوانیم به آن برسیم مطمئنا نبود قرارداد از یک قرارداد بد بهتر است. اما فرض اینکه این یک قرارداد بد خواهد بود در نتیجه تلاش نکردن برای یک رسیدن به توافق یک اشتباه است.
سابان : من شخصا به این نتیجه رسیده‌ام که هر چند ممکن است اسرائیل و آمریکا در موارد مختلف خطوط قرمز مختلفی داشته باشند، ولی ما در مورد خط آخر هم نظر هستیم
اوباما : کاملا
سابان : و ایران به سلاح اتمی دست نخواهد یافت. آیا اینطور نیست؟
اوباما : کاملا و این چیزی فراتر از چیزی است که شما می‌گویید.
رئیس جمهور آمریکا در ادامه به پرسش های افراد شرکت کننده در این مجمع پرداخت که بخشی از آنها اختصاص به ایران داشت.
در یکی از پرسش‌ها که توسط یک خبرنگار اسرائیلی مطرح شد و در مورد تغییر رویه دولت در ایران بود، اوباما در پاسخ گفت : حقیقت انتخاب روحانی آن است که گفته شده تفاوتی میان وی و احمدی نژاد وجود ندارد فقط او (روحانی) جذابتر است. روحانی بخشی از سیستم موجود در ایران است و فکر می‌کنم باید این نکته را به یاد داشته باشیم که ایدئولوژی او بر دشمنی با آمریکا و اسرائیل استوار است. اما آنچه که او می‌گوید خواسته بخشی از مردم ایران برای تغییر راهبرد است. و ما نباید این موضوع و تغییر را دست کم بگیریم که مردم ایران خواهان تعامل با جهان هستند.
اوباما در ادامه گفت : در دهه آینده تغییرات زیادی در خاورمیانه رخ خواهند داد و هر کجا مردمی را دیدیم که از جنگ، و خشونت گریزان بوده و به سمت راه حل‌هایی دیپلماتیک برای پایان دادن به جنگ‌ها هستند باید آماده باشیم تا با آنها وارد تعامل شویم.
در پاسخ به این پرسش‌ها رئیس جمهور آمریکا با اشاره به توافق هسته‌ای حاصل شده میان ایران و کشورهای 1+5 در ژنو امکان به نتیجه رسیدن آن را 50-50 دانست و گفت : ما باید این موضوع را آزمایش کنیم اگر ما نتوانیم به نتیجه‌ای جامع که مورد رضایت ما و جامعه جهانی است برسیم آنگاه فشارها را بر ایران افزایش می دهیم و گزینه هایی که من قبلا درباره آنها سخن گفته ام به کار گرفته می‌شود. این گزینه‌ها شامل حمله نظامی نیز هست و یکی از راه‌هایی که ما به آن فکر کرده و برای آن آماده می‌شویم.
اوباما در ادامه با دفاع از سیاست فعلی در قبال تهران گفت که گزینه برچیده شدن کامل فعالیت‌های هسته‌ای ایران، با واقعیت فاصله دارد.
وی با اشاره به خواسته نتانیاهو که می‌گوید هیچگونه فعالیت غنی‌سازی نباید در خاک ایران صورت بگیرد، گفت که گزینه برچیده شدن کامل برنامه هسته‌ای ایران، با واقعیت فاصله دارد.
اوباما گفت چنین انتظاری به همان اندازه غیرواقعی است که کنگره آمریکا همه طرح‌ها و لوایح پیشنهادی او را تصویب کند.
رئیس جمهور آمریکا در ادامه اظهار داشت : با وضع محدودیت‌ها و بازرسی‌ها، می‌توانیم یک توافق نهایی را مد نظر داشته باشیم که تضمین کند حتی اگر ایران غنی سازی سطح پایین داشته باشد، در عمل نخواهند توانست به توانایی تولید سلاح اتمی برسند.
اوباما در این سخنرانی بار دیگر مخالفت خود را با اعمال تحریم‌های بیشتر علیه ایران اعلام کرد و گفت: این غیر واقعی است که معتقد باشیم ایران فعالیت هسته‌ای خود را در صورت سخت‌تر شدن رژیم تحریم‌ها و همچنین ندادن هیچ شانسی برای موفقیت در مذاکرات، متوقف می‌کند.
