این روزها اما اکثر این کشورها یا در پایتخت‌هایشان میزبان ظریف هستند و یا در صف سفر به تهران برای تحکیم مناسبات دوجانبه‌شان با ایران.
تحرکاتی که این روزها در عرصه دیپلماسی کشور در خاورمیانه و به‌خصوص در حوزه خلیج‌فارس روی می‌دهد، این نوید را می‌دهد که تحول اساسی‌ای در روابط میان ایران و کشورهای این حوزه در شرف وقوع است. محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان از زمانی که با دست پر از ژنو برگشته، یک پایش در تهران است تا میزبان مهمانان خارجی‌اش باشد که حالا بیشتر از هر زمانی هوای تهران به سرشان می‌زند و یک پایش هم در کشورهای حاشیه خلیج‌فارس؛ همان‌هایی که تا همین چند وقت پیش چندان دل خوشی هم از ایران نداشتند. حتی امارات هم که در سال‌های گذشته بیشترین چالش‌ها را با ایران داشته بعد از امضای توافقنامه ژنو برای ایران پیام تبریک می‌فرستد و وزیر خارجه‌اش را به تهران می‌فرستند و چند‌روز بعد هم از ظریف برای سفر به این کشور دعوت می‌کند؛ اصلا انگار نه انگار که روابط 2 کشور از بعد از انقلاب تاکنون هیچ وقت رنگ آرامش به‌خود نگرفته بود. در مقابل هم البته وزیر خارجه کشورمان می گوید که حاضر است در مورد اختلافات اماراتی‌ها در مورد جزیره ابوموسی در قالب توافقنامه 1971 با آنها گفت‌وگو کند؛ موضوعی که اگرچه در داخل با واکنش‌های منفی‌ای مواجه شده اما تا اینجا توانسته موضع امارات را از برادر بزرگ‌ترش، عربستان جدا کند.
2هفته پیش بود که وزیر امورخارجه کشورمان در سفری دومرحله‌ای که البته نخستین سفر او به کشورهای عربی حوزه خلیج‌فارس هم بود، ابتدا راهی کویت، عمان و قطر شد و بعد هم پس از وقفه‌ای یک‌روزه به امارات رفت و در تمام این کشورها با استقبال گسترده مقامات این کشورها مواجه شد. به موازات این سفرهای ظریف، رئیس مجلس شورای اسلامی کشورمان هم به عمان رفت تا در مجموع، مذاکرات فشرده‌ای با 4کشور از 6کشور عضو شورای همکاری‌های خلیج فارس انجام شده باشد. غیر از عمان که در سال‌های اخیر همواره سعی کرده نقش میانجی را میان ایران و آمریکا ایفا کند، 3 کشور عرب دیگر منطقه پیش از این نگرانی‌هایی را از بابت توسعه فعالیت‌های هسته‌ای کشورمان احساس می‌کردند. بنابراین برای تغییر این فضا لازم بود که اطمینان‌خاطر بیشتری از سوی دستگاه دیپلماسی کشورمان به آنها داده شود، به همین دلیل است که این سفرها از سوی تحلیل‌گران بین‌المللی و رسانه‌ها در راستای «رفع نگرانی کشورهای منطقه» ارزیابی شد. پایگاه خبری دویچه وله در گزارشی از سفرهای وزیر خارجه ایران به کشورهای حاشیه خلیج‌فارس، نوشت: کشورهای عربی منطقه نگران توافق هسته‌ای ایران با کشورهای غربی هستند ولی ظریف می‌گوید که این توافق به نفع همگان است. او در کویت هم اعلام کرد که ایران در پی گشودن صفحه تازه‌ای در روابط خود با کشورهای خلیج‌فارس است. سخنگوی وزارت خارجه ایران هم در این زمینه می‌گوید: اولویت سیاست خارجی جمهوری اسلامی تحکیم و توسعه همه‌جانبه روابط با کشورهای اسلامی و عربی، به‌خصوص کشورهای منطقه مهم و حساس خلیج‌فارس است. مرضیه افخم از روند رو به رشد روابط جمهوری اسلامی ایران با کشورهای اسلامی و عربی به‌ویژه در منطقه خلیج‌فارس نوید داد و گفت: رئیس‌جمهور محترم نیز رویکرد دولت را بر ایجاد ثبات و امنیت برپایه همکاری و تعامل بیشتر با کشورهای همسایه و منطقه استوار کرده‌اند و این رویکرد به‌طور جدی در دستورکار دستگاه دیپلماسی قرار دارد.
عربستان، مقصد بعدی ظریف
محمدجواد ظریف ضمن سفرهای اخیرش به کشورهای عربی حاشیه خلیج‌فارس از سفر قریب‌الوقوع خود به عربستان هم خبر داد؛ همان کشوری که رئیس‌جمهور در نخستین نشست خبری‌اش بر توسعه روابط با آن تأکید کرده بود اما این روزها چندان دل خوشی از امضای توافقنامه ژنو ندارد و حتی حاضر نیست این موضوع را مخفی سازد. این کشور پس از امضای توافقنامه میان ایران و 1+5 با اعلام نارضایتی از این اقدام، به نشانه اعتراض از عضویت شورای امنیت سازمان ملل خارج شد؛بحرین هم که از این حیث موضعی مشابه با برادر بزرگ‌تر خود دارد و آمریکا را هم‌پیمانی غیرقابل اطمینان معرفی می‌کند. با این حال به‌نظر می‌رسد که ایران برای جلب رضایت عربستان سعودی برنامه‌هایی دارد. چندی پیش آیت‌الله هاشمی رفسنجانی که روابط حسنه‌اش با پادشاه عربستان زبانزد است اعلام آمادگی کرده بود تا برای بهبود روابط 2 کشور به عربستان سفر کند. هرچند این اتفاق تاکنون رخ نداده اما وزیر امور خارجه گفته که قصد دارد در آینده به عربستان سفر کند. ظریف البته زمان مشخصی را برای این سفر تعیین نکرد اما گفت که ما عربستان سعودی را یک کشور مهم و بانفوذ منطقه می‌دانیم و تلاش می‌کنیم تا همکاری‌ها با این کشور را به نفع منطقه تقویت کنیم. این سخنان در حالی مطرح شد که مرضیه افخم هفته پیش اعلام کرد عربستان برای سفر وزیرخارجه ایران به این کشور آمادگی نداشت.
تهران؛ مقصد سفرهای دیپلماتیک
اما این تنها سفرهای مقامات ایرانی به کشورهای همسایه نبود که در هفته‌های گذشته جلب توجه می‌کرد بلکه در همین ایام تهران هم به‌طور کم‌سابقه‌ای به پایتخت دیپلماتیک منطقه تبدیل شده بود. از احمد داوود اوغلو، وزیر خارجه ترکیه و نوری مالکی، نخست‌وزیر عراق گرفته تا نخست‌وزیر سوریه و وزیر خارجه امارات و حامد کرزی و حتی فرستاده ویژه چین و وزیر خارجه روسیه، همه و همه در هفته‌های گذشته به تهران آمدند تا نمودی باشند از افزایش جنب‌وجوش‌های دیپلماتیک این روزها در حوالی ایران. به‌دنبال سفر وائل الحلقی، نخست‌وزیر سوریه و هیأت بلندپایه همراه به تهران، نوری مالکی نخست‌وزیر عراق نیز روز چهارشنبه در راس یک هیأت بلندپایه به کشورمان سفر کرد و با مقامات بلندپایه کشورمان درخصوص روابط و همکاری‌های دوجانبه و منطقه‌ای گفت‌وگو و تبادل نظر کرد. هرچند سفر سه روزه نوری مالکی، نخست‌وزیر عراق به تهران با توجه به سطح بالای مناسبات 2 کشور در سال‌های اخیر چیز عجیبی نیست و پیش از این هم بارها تکرار شده بود اما این‌بار نزدیکی زمانی این سفر با سفر وزیرخارجه ترکیه و نخست‌وزیر سوریه به ایران، نشان از فعال‌ترشدن دیپلماسی ایران در موضوع سوریه داشت؛ موضوعی که در ماه‌های اخیر با ایفای نقش مؤثر ایران در جلوگیری از وقوع جنگ در این کشور همراه بود و همین هم باعث شد که بان‌کی‌مون دبیرکل سازمان ملل، از ضرورت حضور ایران در مذاکرات ژنو 2 که قرار است دوم بهمن‌ماه با موضوع تلاش برای حل بحران در سوریه برگزار شود، سخن بگوید.
نگاه افغانستان به تهران
یکی از مهم‌ترین سفرهایی که در هفته گذشته صورت گرفت و با حساسیت‌های بالایی از سوی رسانه‌های بین‌المللی پیگیری شد، سفر حامد کرزی، رئیس‌جمهور افغانستان به تهران بود؛ آن هم درست در روزهایی که عدم‌امضای توافقنامه امنیتی این کشور با آمریکا به تیره‌شدن روابط این دوکشور منجر شده بود و از آن سو هم وزیران امورخارجه کشورهای عضو ناتو با تهدید رئیس‌جمهور افغانستان، نسبت به عواقب تأخیر در امضای توافقنامه امنیتی با واشنگتن هشدار داده بودند. حتی چاگ هیگل، وزیر دفاع آمریکا که برای راضی‌کردن رئیس‌جمهور افغانستان به کابل سفر کرده بود، به دلیل حضور کرزی در تهران موفق به دیدار با وی نشد. کرزی پیش از سفر به تهران اعلام کرده بود که ایران با این توافقنامه مخالف است و در تهران هم‌مخالفت صریح حسن روحانی، رئیس‌جمهور کشورمان درباره این توافقنامه اعلام شد. بنابراین طبیعی بود که سفر او به تهران آنقدر برای غربی‌ها سنگین تمام شود که اشپیگل در گزارش خود بنویسد: کرزی به جای آمریکا با ایران پیمان بست!
این نشریه آلمانی در ادامه به نقل از یک سخنگوی دولت افغانستان نوشت: حامد کرزی انعقاد پیمانی را که رئیس دولت ایران، حسن روحانی، به او پیشنهاد کرده بود، پذیرفته است. این مطلب می‌افزاید: بدین‌ترتیب 2 کشور با انعقاد یک پیمان امنیتی تصمیم به همکاری دراز مدتی در سطح سیاسی، اقتصادی و فرهنگی گرفته‌اند و نزدیک شدن به ایران برای افغانستان به منزله دوری جستن این کشور از آمریکاست.
ژنو، سوریه و چند چیز دیگر
سفر لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه به تهران که سه‌شنبه هفته گذشته صورت گرفت را باید در ادامه توافقنامه ژنو و تحکیم و تثبیت آن ارزیابی کرد؛ موضوعی که در بیانیه وزارت خارجه این کشور پیش از سفر لاوروف هم به آن اشاره شده بود. در این بیانیه همچنین تأکید شده بود که روابط ایران و روسیه بر اصول دوستی و حسن همجواری متکی بوده و به مناسبات سیاسی بستگی ندارد. گفت‌وگوی سیاسی میان مقامات ارشد2 کشور به‌صورت دائمی در جریان بوده و این اواخر شدتش بالا گرفته است. ما قصد داریم به‌طور مستمر روابط با منفعت با ایران را توسعه داده و همکاری در راه ثبات منطقه‌ای و امنیت بین‌المللی را ادامه دهیم. امیدواریم خط همکاری همه‌جانبه و دارای منفعت متقابل ادامه یابد. 2 کشور همچنین دارای دیدگاه‌های مشابهی درخصوص بحران سوریه هستند و این سفر از این حیث نیز حائز اهمیت فراوانی است.
اما آنچه به این سفرها اهمیت می‌دهد وضعیت جدیدی است که در منطقه در حال شکل‌گیری است و روند تحولات در خاورمیانه و منطقه خلیج‌فارس بعد از سال‌ها کشمکش به سمت ثبات و شکل‌گیری نظم نوین پیش می‌رود و درچنین وضعیتی به میزانی که کشورهای دوست و متحد همکاری نزدیک‌تری با یکدیگر داشته باشند به همان میزان بیشتر می‌توانند در شکل‌گیری نظم جدید نقش و تأثیر داشته باشند و در عین حال جایگاه خود را در این فرایند حفظ و تقویت کنند. این تغییرات که همزمان شده با 2اتفاق عمده و تأثیرگذار در داخل، شامل تغییر فضای داخلی به واسطه انتخابات ریاست‌جمهوری و مطالبه عمومی برای همکاری با جهان و بهبود نسبی روابط و کاهش تنش میان ایران و ایالات متحده آمریکا، به ایران این فرصت را می‌دهد تا با افزایش نقش و تاثیرگذاری خود در منطقه، در راستای تثبیت هژمونی خود در منطقه اقدام کند.
ایران در دوره جدید با درک این واقعیت که منافع و مصالح ایران و همسایگان به یکدیگر گره خورده است و منطقی‌ترین راه‌حل مشکلات منطقه، تقویت همگرایی منطقه‌ای، همکاری و تعامل سازنده بین کشورهای منطقه است، تلاش‌هایش را برای توسعه مناسبات و همکاری‌های منطقه‌ای و دوجانبه افزایش داده و در تلاش است تا نقش همسایه خوب و قابل اعتماد را برای همسایگان خود ایفا کند چرا که همانگونه که پیش‌تر وزیر امور خارجه کشورمان هم تأکید کرده بود، به خوبی دریافته که «هیچ کشوری نمی‌تواند همسایگانش را عوض کند».
