این در حالی است که بنا به اعلام معاون دفتر زیستگاه‌ها و امور مناطق، دولت یازدهم با تأکید بر اقدامات کوتاه‌مدت 19اقدام برای احیای دریاچه ارومیه را در دستور کار قرار داده است؛ اقداماتی که پاکسازی رودخانه‌های منتهی به دریاچه ارومیه یکی از آنهاست که درکوتاه‌مدت قابل اجراست. در حال حاضر، این رودخانه‌ها بر اثر رسوبات ناشی از فرسایش و خشکی مسدود شده‌اند.
ازدیگر اقدامات شاخص کوتاه‌مدت که اجرای آن می‌تواند مانع از ادامه وضعیت بحرانی دریاچه شود پلمب چاه‌های غیرمجازی است که درحوضه آبریز ارومیه احداث شده‌اند. این اقدام جزو 24راهکاری است که در دولت قبل به تصویب رسید و در دولت جدید نیز یکی از اقدامات مصوب محسوب می‌شود.
اصلاح الگوی کشت و تبدیل آبیاری سنتی به مدرن در دشت‌های اطراف دریاچه ارومیه از دیگر اقدامات کوتاه‌مدتی است که درصورت اجرا می‌تواند بخش عمده‌ای از آب مورد نیاز دریاچه را تأمین کند. در حال حاضر راندمان آبیاری در این دشت و سایر دشت‌های کشور 30تا 35درصد است. در واقع در بخش کشاورزی به‌دلیل استفاده از آبیاری سنتی 65درصد آب هدر می‌رود. علاوه براین، کشت ناسازگار با زیست‌بوم‌های منطقه بر معضلات موجود دامن زده است.
در انتظار اقدامات اجرایی
منتقدان محیط‌زیست و منابع طبیعی می‌گویند زمان فرصت‌سوزی گذشته و نهادهایی که بنا به دستور رئیس‌جمهور ملزم به احیای دریاچه ارومیه شده‌اند باید وارد عمل شوند. آنها می‌گویند آنچه امروز بیش از هرچیز دیگر ضرورت دارد پرهیز از شعارگرایی و روی‌آوردن به عمل است. براساس چارت تشکیلاتی کارگروه احیای دریاچه ارومیه، وزارت نیرو و سازمان حفاظت محیط‌زیست متولیان اصلی احیای دریاچه هستند اما در این کارگروه وزارت جهادکشاورزی و معاونت راهبردی رئیس‌جمهور هم وظایف خاص خود را دارند.
ناامیدی از احیا
دست روی دست گذاشتن متولیان احیای دریاچه ارومیه سبب شده تا کارشناسان مختلف با رویکرد‌های متفاوت و البته از روی دلسوزی درباره دریاچه ارومیه اظهارنظر کنند. در تازه‌ترین اظهارات روزگذشته رئیس دانشکده جغرافیای دانشگاه تهران با اعلام اینکه اقداماتی که برای احیای این دریاچه باید انجام گیرد، شدنی نیست، به ایسنا گفته است که احیای این دریاچه مستلزم تخریب 2 یا 3 سدی است که بر رودهای بزرگ این منطقه احداث شده است. حتی اگر این شجاعت وجود داشته باشد که چنین اقدامی عملی شود، به‌دلیل غلظت بالای نمک 5 سال طول می‌کشد تا دریاچه، نمک موجود را تعدیل کند.
کیومرث یزدان‌پناه دلیل ناامیدی از احیای ارومیه را چنین عنوان می‌کند: به‌دلیل کاربری‌های کشاورزی، صنعتی و مسکونی مسیر رودخانه‌های منتهی به دریاچه ارومیه، دولت باید هزاران میلیارد تومان هزینه کند تا بتواند مسیر آوردهای دریاچه را باز کند؛ همین مسئله دلیل این ناامیدی را نشان می‌دهد. این استاد دانشگاه درعین حال که از ناامیدی سخن می‌گوید، می‌افزاید: البته دولت نسبت به احیای این دریاچه اهتمام دارد و برای آن بودجه نیز پیش‌بینی کرده اما با وجود موانع بسیار، این اقدامات چندان مؤثر نخواهد بود. حتی اگر اقدامات احیایی به درستی انجام شود حداقل 10سال زمان می‌برد که دریاچه ارومیه به حالت حداقلی اولیه خود باز گردد.
یزدان‌پناه درگفته‌هایش گریزی به مشکلات ناشی از خشک شدن زاینده‌رود هم می‌زند و می‌گوید: اکنون به‌دلیل خشک شدن تالاب‌های استان اصفهان و ایجاد صنایع غیرمرتبط با اکوسیستم منطقه و خشکی زاینده‌رود مردم اصفهان بیش از سایر مناطق کشور سرطان خون می‌گیرند که نشان می‌دهد نابودی اکوسیستم‌ها تا چه اندازه می‌تواند مخرب باشد.
بخشی از گفته‌های این استاد دانشگاه به تأثیر مهاجرت مردم در افزایش بحران‌های زیست‌محیطی اختصاص دارد. به باور وی، در حال حاضر روستاها از سکنه خالی شده زیرا مردم زندگی بی‌کیفیت در حاشیه شهرها را به زندگی در روستا ترجیح می‌دهند. برای مثال روستاهای استان اردبیل که جزو بهترین نقاط کشور برای کشاورزی است از سکنه خالی شده و بیشتر جمعیت آن را افراد بالای 60سال تشکیل می‌دهند.
اقداماتی که در حد شعار باقی مانده است
بازگشایی مسیر آبراهه‌های ورودی به دریاچه و تالاب‌های جنوبی آن
تأکید بر اجرای قانون تعیین تکلیف چاه‌های فاقد پروانه در حوضه دریاچه ارومیه
ساماندهی چاه‌های حوضه دریاچه ارومیه و نصب کنتور حجمی
جلوگیری از برداشت غیرمجاز از آب‌های سطحی
حذف دایک‌های ایجاد شده برای مهار پیشروی دریاچه ارومیه، در ورودی مسیل‌ها
انتقال پساب تصفیه‌خانه‌های حوضه به دریاچه
جلوگیری از توسعه سطح اراضی کشاورزی در حوضه با استفاده از ابزارهای تشویقی و تنبیهی
مدیریت نهاده‌های کشاورزی در حوضه با توجه به محدودیت منابع آب و عدم‌واگذاری این نهاده‌ها به بهره‌برداران غیرمجاز منابع آب
آیش‌بندی کشت‌های یکساله با اعمال محدودیت عرضه آب و اعمال الگوی کشت مناسب در منطقه
عملیات آبخیزداری با تأکید بر آبخوانداری برای تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی حاشیه دریاچه، به شرط حفظ حقابه زیست‌محیطی رودخانه‌ها تا ورودی به دریاچه
توقف کلیه طرح‌های سدسازی در دست مطالعه و اجرایی و طرح‌های شبکه‌های آبیاری و آبرسانی پایین‌دست در حوضه آبریز دریاچه ارومیه
اجرای برنامه‌های آگاه‌سازی و اطلاع‌رسانی عمومی درخصوص وضعیت دریاچه و نقش مردم و جوامع محلی در احیای دریاچه ارومیه
استقرار سیستم تصمیم‌یار حوضه آبخیز دریاچه ارومیه براساس برنامه مدیریت ریسک خشکسالی حوضه
انتقال آب به جزایر و تالاب‌های حاشیه دریاچه ارومیه از سد حسنلو
تهیه نقشه‌های کاداستر زراعی و باغی در حوضه دریاچه ارومیه
تأمین اعتبار و تسریع در انتقال آب زاب به دریاچه
مطالعه امکان‌سنجی انتقال آب خزر به دریاچه ارومیه
