قرآن و فقرزدایی

افرادی می‌توانند کمک مستقیم کنند. افرادی هم می‌توانند دلالی بکنند. قرآن می‌گوید: «وَ لا یَحُضُّ عَلی طَعامِ الْمِسْکینِ» (ماعون/3) دیگران را تحریک کن.

1- وساطت در کارهای نیک، به‌ویژه ازدواج. یک آیه در قرآن داریم: «مَنْ یَشْفَعْ شَفاعَهً حَسَنَه» (نساء/85) شفاعت، یعنی دلالی. حدیث داریم بهترین دلالی‌ها، دلالی در ازدواج است. نگذاریم سن دخترها بالا برود. افراد پولدار قانع نباشند که ما یک چکی می‌دهیم برای اطعام یا جهاز. گاهی هم یک یتیم روی زانو نشاندن و یک بچه یتیم را بوسیدن، محبت کردن، 5‌دقیقه با او گفت‌وگو کردن، آن مسئله عاطفی کار خودش را می‌کند.

2- ابتدا خمس و زکات، سپس صدقه و انفاق. تا بدهی واجب است، کار مستحب انجام ندهید. آدم‌هایی که خیر هستند، مدرسه می‌سازند یا به کمیته می‌دهند. وقف می‌کنند. یک کسی یک روز پیش من آمد، گفت: می‌خواهم تمام اموالم را وقف نهضت سواد آموزی کنم. گفت: باغ دارم در ملارد کرج است. مقداری طلا دارم. پول نقد دارم. کارخانه دارم. به او گفتم: خمس دادی؟ گفت: نه! حدود 80ساله بود. گفتم: خمس واجب است. وقف مستحب است. تو اموالت را وقف کنی، باز هم در قیامت گیر هستی. مثل آدمی که غسل واجب دارد، هی شیرجه می‌رود. گفتم: اول برو 20درصد از مالت را به مرجع تقلیدت بده، 80درصد برای خودت باشد، بهشت می‌روی اما اگر 100درصد وقف کنی باز هم جهنم می‌روی. خیلی‌ها هستند صبح تا شب جان می‌کنند آخرش هم جهنمی هستند. آیه‌اش را بخوانم. «عَامِلَهُ نَّاصِبَهُ» (غاشیه/3) یعنی خودش را به زحمت می‌اندازد، ولی «تَصْلی نَارًا حَامِیَهً» (غاشیه/4) در جهنم می‌رود. برای اینکه اخلاص ندارد. مثل راننده‌ای که راه را گم کرده و هی گاز می‌دهد. هرچه گاز می‌دهد، از مقصد دورتر می‌شود.

3- اولویت خویشاوندان نیازمند در صدقه. اول فامیل خودت: «لَا صَدَقَهَ وَ ذُو رَحِمٍ مُحْتَاج» (فقیه/ج2/ص68) اگر فامیل تو محتاج هست، صدقه شما ارزشی ندارد. مسئله کمک به فقرا نباید مخصوص یک نهادی باشد، همه ما کمیته امداد باشیم.

4- اقدام پیامبر اکرم در اشتغال نیازمند بیکار. شخصی خدمت پیغمبر آمد، گفت: یک پولی بده خرج کنیم. حضرت فرمود: برو کار کن. گفت: ابزار کار ندارم. سرمایه ندارم. فرمود: برو خانه‌ات یک چیزی بیار. رفت یک پلاس، به قول ما موکت پاره، نمد پاره، یک پلاسی آورد و گفت: یا رسول‌الله، در خانه من این است. حضرت فرمود: این پلاس چقدر می‌ارزد؟ گفتند: این قیمتی ندارد. یکی گفت: من می‌خرم. پلاس را فروخت و یک درهم را گرفت. صاحب پلاس گفت: برو با این یک درهم یک سر تبر بگیر و بیاور. حضرت فرمود: کسی در خانه‌اش دسته تبر ندارد؟ یکی هم دسته تبر را آورد و خود پیغمبر شروع به نجاری کرد و گفت: ببین، این ابزار تولید. برو هیزم پیدا کن و گدایی نکن!

5- فقر فرهنگی، سخت‌تر از فقر مالی. فقر ما فقر دیگری است که حالا هرچه می‌خواهید اسمش را بگذارید. مشکل داریم. من لیسانس، بروم دختر سیکل بگیرم. مگر مدرک‌ها می‌خواهند ازدواج کنند، آدم‌ها می‌خواهند ازدواج کنند. اگر ازدواج با مدرک است، همه آیت‌الله‌العظمی‌ها باید بی‌همسر بمانند. ما چقدر آدم داریم هردو لیسانس هستند، هردو فوق لیسانس هستند، هردو دکتر هستند، ولی با هم مسئله دارند. فرهنگ به مدرک نیست، فرهنگ به اخلاق است. فکر می‌کنیم فرهنگ یعنی تحصیلات. آدم‌هایی هستند از نظر تحصیلات با هم هستند، اما اخلاقشان به هم نمی‌خورد.