این خبر شنبه شب و در گفت‌وگوی اختصاصی روزنامه همشهری با سیدمصطفی قاسمی، مدیرکل دفتر صادرات صنایع‌دستی سازمان میراث فرهنگی اعلام شد. بدین‌ترتیب قرار است 10گام جدی طراحی شده در دولت جدید به‌منظور رونق‌بخشی به صنایع‌دستی کشور و جلوگیری از ورود صنایع‌دستی خارجی و حمایت از تولیدکنندگان داخلی صنایع‌دستی اوایل سال آینده اجرایی شود. ایجاد هلدینگ بزرگ صنایع‌دستی در کشور، ایجاد اتحادیه‌های تخصصی صنایع‌دستی، ایجاد تالارهای گفت‌وگوی صوتی و تصویری در سراسر کشور به‌منظور دریافت ایده‌ها و گفت‌وگو درخصوص مشکلات هنرمندان صنایع‌دستی، طراحی بازارهای جدید فروش صنایع‌دستی ایران در خارج از کشور و توزیع عادلانه سود بین فعالان و ذی‌نفعان صنایع‌دستی اعم از تولیدکنندگان و بازرگانان از دیگر موضوعاتی است که در گام‌های 10گانه دولت در توسعه و تولید و صادرات صنایع‌دستی کشور مورد توجه جدی است. روزنامه همشهری در گفت‌وگو با مدیرکل دفتر صادرات صنایع‌دستی وضعیت این صنعت در ایران و وعده رشد 300درصدی صادرات صنایع‌دستی که در دولت گذشته مورد تأکید قرار گرفته بود را پیگیری کرده و از سیدمصطفی قاسمی که پیش از انتخاب بهمن نامور‌مطلق به‌عنوان معاون صنایع‌دستی کشور، یکی از گزینه‌های جدی مطرح شده برای این معاونت بود، پرسیده است که آیا صنایع‌دستی کشور از رکود فراگیر کنونی که منجر به دلزدگی تولیدکنندگان صنایع‌دستی در کشور از آینده این صنعت شده در دوره جدید خارج می‌شود؟
- ارزیابی مدیرکل صادرات صنایع‌دستی کشور از نیاز فوری این صنعت در کشور چیست؟
صنایع‌دستی با مشکل بی‌توجهی در افکارعمومی مواجه است و باید در مورد این صنعت در رسانه‌ها بیشتر گفته شود تا اهمیت صنایع‌دستی برای جامعه مشخص شود و تصمیم‌گیران کشور نیز به‌تدریج در حمایت از حوزه صنایع‌دستی ایفای نقش کنند. نزدیک به 2 میلیون صنعتگر صنایع‌دستی در کشور در حال فعالیت هستند. 900فروشگاه عرضه صنایع‌دستی و بیش از 100فعال اقتصادی در حوزه صادرات صنایع‌دستی وجود دارند که این خود اهمیت توجه به توسعه صنایع‌دستی در کشور را به خوبی مشخص می‌کند.
- اما این حوزه با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می‌کند.
متأسفانه باید بگویم که صنایع‌دستی آسیب‌های زیادی را در دولت‌های نهم و دهم تحمل کرد. این آسیب‌ها حاصل تغییر مداوم مدیران، جابه جایی ادارات از ساختمانی به ساختمان دیگر و بعدتر، از تهران به شهرستان و بار دیگر از شهرستان به تهران است. آسیب‌های ایجاد شده نخستین تأثیر خود را در نیروی انسانی در حوزه صنایع‌دستی گذاشت و کارشناسان این صنعت نشاط و انگیزه خود را از دست دادند. مدیران حوزه صنایع‌دستی همیشه خود را در معرض خطر جابه‌جایی دیدند و کارشناسان نیز به‌صورت مداوم در حال آموزش به مدیران جدید بودند و اطلاعات خود را به آنها منتقل می‌کردند بدون اینکه یافته‌ای داشته باشند. نقل و انتقالات در معاونت صنایع‌دستی نیز موجب از دست‌رفتن بخشی از امکانات شد تا جایی که همین حالا به‌دلیل همین جابه‌جایی‌ها دسترسی به مدارک اداری و حتی طرح‌های ارائه شده در حوزه صنایع‌دستی مشکل شده و برخی از آنها را اصلا نمی‌دانیم کجاست و نمی‌توانیم پیدا کنیم.
- پس اینطور که مشخص است ظاهرا در حوزه صنایع‌دستی نیز با یک ساختار گسسته مواجه هستید. چه برنامه‌ای برای ساماندهی این حوزه آسیب‌دیده دارید؟
در این صنعت 10رویکرد را تعریف کردیم که به رفع مشکلات کمک می‌کند. نیاز زیادی به گفت‌وگو در مورد اقتصاد صنایع‌دستی با فعالان صنایع‌دستی در تمامی استان‌های کشور داشتیم و برای تسریع در برقراری گفت‌وگوها تالار گفت‌وگوی مجازی صنایع‌دستی را راه‌اندازی می‌کنیم که تالار گفت‌وگوی صنایع‌دستی بخش اعظمی از مشکلات در تبادل اطلاعات و ایده‌پردازی‌ها را برطرف می‌کند. در گام دوم نیز حمایت، هدایت و تاسیس بخش حرفه‌ای و تخصصی در صنایع‌دستی را خواهیم داشت. مشخص کرده‌ایم که بخش خصوصی در چه حوزه‌هایی نیاز به کمک دارد تا ابزارهای تشویقی برایشان مهیا شود. حتی از بخش‌هایی که قابلیت اصلاح یا تغییر در حرفه خود را دارند دعوت کرده‌ایم به حوزه صنایع‌دستی ورود کنند.
گام سوم که البته بسیار دشوار است به ایجاد توزیع عادلانه سود بین ذی‌نفعان فعال در حوزه صنایع‌دستی بازمی‌گردد که البته بسیاری از مشکلات صنایع‌دستی نیز ناشی از عادلانه نبودن توزیع سود بین ذی‌نفعان است. توزیع عادلانه سود بین ذی‌نفعان صنایع‌دستی اعم از تولیدکننده، فروشنده و صادرکننده صنایع‌دستی از مبانی توسعه صنایع‌دستی در کشور است که امیدواریم با کمک فعالان صنایع‌دستی اجرایی شود. در گام چهارم درصدد ایجاد روش‌های نوین عرضه و فروش صنایع‌دستی هستیم که یک نمونه آن روش فروش مجازی است که در حال حاضر با توافقات انجام شده 3 شرکت به موضوع فروش اینترنتی صنایع‌دستی می‌پردازند و طراحی یکی از مجموعه‌ها تمام‌شده و فاز اول آن اجرا می‌شود و در خردادماه آینده طرح فروش اینترنتی صنایع‌دستی به بلوغ می‌رسد. در روش فروش مجازی صنایع‌دستی تمامی امکانات نوین به‌کار گرفته شده و پیش‌بینی کرده‌ایم که عرضه کالا با قیمت مناسب انجام شود و خریداران صنایع‌دستی بتوانند نیازهای فوری خودشان را از سیستم فروش آنلاین تأمین کنند. گام پنجم تشکیل بنگاه‌های اقتصادی و تجاری در شأن صنایع‌دستی است. متأسفانه در ایران بنگاه‌های اقتصادی بزرگ در صنایع‌دستی وجود ندارد، به‌همین‌خاطر در حال طراحی بنگاه‌های اقتصادی در بخش خصوصی به‌منظور رونق‌بخشی به تولید و توسعه صنایع‌دستی هستیم. ایجاد بنگاه‌های بزرگ اقتصادی در حوزه صنایع‌دستی پیچیدگی‌های خود را دارد. بنگاه‌های اقتصادی بزرگ صنایع‌دستی باید بتوانند ارتباط با هنرمند و صنعتگر را به‌وجود بیاورند؛ البته کارهای مقدماتی انجام شده و ظرف 6ماه آینده درصورتی که قوانین اجازه بدهند نخستین هلدینگ صنایع‌دستی در کشور ایجاد می‌شود.
- قرار است این هلدینگ چه خدمتی به صنایع‌دستی کشور کند؟ آیا قرار است تولید، توزیع و صادرات را هم انجام بدهد یا تنها در یکی از بخش‌‌ها سرمایه‌گذاری کند؟
بنگاه بزرگ اقتصادی صنایع‌دستی، در تولید، تجارت و بازرگانی صنایع‌دستی فعالیت می‌کند. اگر یک مشتری امروز با حجم تقاضای بالا به حوزه صنایع‌دستی ورود کند هیچ فردی شهامت پاسخگویی به نیاز این مشتری را ندارد، درحالی‌که هلدینگ صنایع‌دستی این وظیفه را به دوش می‌کشد و به حجم انبوه تقاضای صنایع‌دستی پاسخ می‌دهد. این هلدینگ البته قابلیت ورود به بورس را هم خواهد داشت.
- فکر می‌کنید با این وضعیت جابه‌جایی‌ها و تغییر مداوم مدیران در سازمان میراث فرهنگی گام‌هایی که تاکنون آنها را شمرده‌اید یا همین هلدینگ سرمایه‌گذاری صنایع‌دستی قابلیت اجرایی‌شدن دارند؟
جالب است در جلسه‌ای که با هنرمندان و صادرکنندگان صنایع‌دستی داشتیم یکی از دوستان نیز همین سؤال را اینگونه پرسید که مگر عمر خدمتی شما چقدر است؟ البته این تذکر معنایش این نیست که نباید کار بزرگ انجام داد یا هدفگذاری‌های بزرگ نداشت بلکه به‌معنای این است که هدفگذاری‌ها باید زودتر انجام شود. این تذکر شما هم برای تحرک بیشتر ما تهییج‌کننده است.
- اجازه بدهید به گام‌های بعدی که برای رونق‌بخشی به صنایع‌دستی در حال طراحی است بازگردیم.
بله. اجازه بدهید اعلام کنم که گام بعدی در بخش بازرگانی و صادرات صنایع‌دستی توجه ویژه به فروش داخلی صنایع‌دستی است. در گام‌های بعدی نیز ایجاد انجمن‌های صنفی تخصصی صنایع‌دستی را درنظر داریم. اکنون تنها 2 اتحادیه صنفی صنایع‌دستی در کشور وجود دارد که انگشت‌شمار است و همین‌هایی که هستند نیز با برخی حرفه‌های دیگر مخلوط شده‌اند.
- معنای این جمله آخر چیست؟
در برخی استان‌ها اتحادیه فروشندگان لوازم خانگی مجوز صنایع‌دستی صادر می‌کند. حتی در برخی استان‌ها اتحادیه اغذیه‌فروش‌ها و پوشاک فروش‌ها و خیاط‌ها اقدام به صدور مجوز صنایع‌دستی کرده است، درحالی‌که صنایع‌دستی کشور بخشی از هویت ملی کشور است و نمی‌توان هویت ملی کشور را به اتحادیه وارد‌کنندگان لوازم خانگی از چین یا اتحادیه ساعت فروش‌ها و خیاط‌ها واگذار کرد. بنابراین امیدواریم که اهمیت صنایع‌دستی که بخشی از هویت ملی و اصالت فرهنگی کشور است مورد توجه قرار بگیرد و کمک شود تا انجمن‌های صنفی اختصاصی صنایع‌دستی ایجاد شود.
- گام‌های بعدی‌تان در حوزه رونق‌بخشی به تولید، عرضه و صادرات صنایع‌دستی چیست؟
در گام نهم از طرح توسعه صنایع‌دستی، اطلاع‌رسانی فراگیر فعالیت‌ها در حوزه صنایع‌دستی را مورد توجه قرار داده‌ایم. گاهی در نمایشگاه‌ها برخی تولیدکنندگان صنایع‌دستی به‌دلیل اینکه اطلاعی از برگزاری نمایشگاه‌ها نداشته‌اند حضور ندارند و گله‌مند می‌شوند. برخی اوقات نیز چهره‌های تکراری در نمایشگاه‌ها حضور دارند درحالی‌که خیل عظیم صنعتگران و بازرگانان صنایع‌دستی در کشور وجود دارند که به‌دلیل ضعف اطلاع‌رسانی قادر به حضور در نمایشگاه‌ها نیستند. در گام دهم که به‌نظر ما از اهمیت زیادی برخوردار است. طرح تعامل گردشگری و صنایع‌دستی را تهیه کرده‌ایم که مشخص کرده است صنایع‌دستی در کدام‌یک از حوزه‌های گردشگری می‌تواند حضور داشته باشد و کدام بخش از صنایع‌دستی قابلیت جذب گردشگر دارد.
طرح تعامل گردشگری و صنایع‌دستی هم‌اکنون به معاونت صنایع‌دستی ارائه شده است تا پس از تصویب این معاونت به معاونت گردشگری فرستاده شده و با تصویب آن، سند تعامل گردشگری و صنایع‌دستی امضا شود. طرح تعامل صنایع‌دستی و میراث فرهنگی نیز به یکی از کارشناسان مطرح میراث فرهنگی سپرده شده است تا پس از تکمیل این طرح، سند تعامل و هم‌افزایی صنایع‌دستی با گردشگری و میراث فرهنگی نهایی شود.
- یکی از دغدغه‌هایی که تولیدکنندگان و بیشتر از همه صادرکنندگان صنایع‌دستی دارند مشکلاتی است که به‌دلیل تحریم‌های مالی ایران در حوزه صنایع‌دستی ایجاد شد و آنها قادر به دریافت پول از کشورهای هدف نشده‌اند. فکری به حال این مشکل کرده‌اید؟
به‌دلیل اینکه حجم عملیات مالی صنایع‌دستی در سال‌های اخیر کم بوده این مشکل قابل مدیریت است. در موضوع دریافت مبالغ صادرات اقلام بزرگ صنایع‌دستی فکر شده و البته مکانیسم‌هایی نیز وجود دارد که ریسک صادرکنندگان صنایع‌دستی را بسیار کاهش بدهد و آنها بتوانند به صادرات صنایع‌دستی کمک کنند. در صادرات کوچک البته نقل و انتقال پول مشکلی نداشته و اگر صادرکنندگان کوچک صنایع‌دستی به مشکل برخورده‌اند می‌توانند به دفتر صادرات صنایع‌دستی مراجعه کنند تا این دفتر مشکل آنها را برطرف کند. در مورد موضوع نقل و انتقال پولی برای واردات مواداولیه تولید صنایع‌دستی، مثل لعاب سرامیک نیز اگر مشکلی وجود داشته باشد می‌توان از پول‌هایی که در خارج از ایران وجود دارد هزینه آنها را پرداخت و به واردات مواداولیه اقدام کرد.
بازارهای جدید برای صنایع دستی تعریف می‌شود
در حوزه صادرات صنایع‌دستی طرح‌های قبلی را که روی آنها کار شده بود حفظ می‌کنیم و اجازه نمی‌دهیم آنها نادیده گرفته شوند ولی با تحولاتی که در گفت‌وگوهای بین‌المللی ایجاد شده قطعا تغییراتی در بازارهای هدف به نفع کشور ایجاد می‌شود. ممکن است بازارهای جدیدی به روی ما گشوده شوند که در دولت‌های نهم و دهم امیدی به آنها نبود یا حتی امکان ورود به آنها نیز وجود نداشت. هنوز البته به اصلاح بازارهای هدف نرسیده‌ایم اما به‌دنبال این هستیم که بازارهای هدف را با فعالیت‌های امیدوار‌کننده در سطح بین‌المللی حفظ کنیم. در بازنگری‌ها هیچ یک از بازارهای هدف تعریف‌شده حذف نخواهند شد ولی ممکن است در درجه‌بندی‌ها سرمایه‌گذاری کمتری روی آنها شود و بازاری که ارزآوری بیشتری داشته باشد مورد توجه بیشتری قرار بگیرد. در حال حاضر با افرادی صحبت شده که این افراد بررسی‌های میدانی از بازارهای هدف جدید داشته باشند مثلا در انگلستان، سوئیس و ایتالیا با افرادی صحبت شده و در آمریکا نیز با 3 گروه مذاکره کرده‌ایم. روسیه هم یکی از بازارهایی است که روی آن کار می‌کنیم. ولی موضوع اصلی، همکاری وزارت خارجه و سازمان توسعه تجارت و اتاق بازرگانی است که خوشبختانه آنها نیز اقبال خوبی به صادرات صنایع‌دستی به بازارهای هدف دارند.
