البته عمل لیپوساکشن که هم می‌تواند اثرات مثبت و هم تأثیرات منفی روی سلامت افراد بگذارد برای همه توصیه نمی‌شود. تنها افرادی که از چاقی مفرط و فشار خون بسیار بالا رنج می‌برند با تشخیص پزشک قادر خواهند بود با عمل مکش میزان نسبتا کمی از چربی را از بدن خود خارج کنند. البته توصیه می‌شود درصورتی که ضرورتی وجود ندارد افراد به لیپوساکشن برای لاغری متوسل نشوند. چرا زمانی که می‌توانیم ورزش کنیم و تحرک کافی در طول روز داشته باشیم و مقداری از حجم غذای روزانه خود کم کنیم به راه‌های غیرطبیعی و عمل جراحی روی آوریم؟ پزشکان همواره برای درمان بیماری‌های مختلف تلاش می‌کنند در ابتدا از راه‌های طبیعی و سپس با دارو و درنهایت اگر چاره‌ای نبود از عمل جراحی جهت درمان استفاده کنند. بنابراین توصیه پزشکان در مورد عمل جراحی یک جنبه کلی دارد و صرفا محدود به لیپوساکشن نمی‌شود. اما فارغ از جنبه‌های مثبتی که لیپوساکشن دارد این شیوه عوارض بسیاری نیز دارد که در این مطلب پیرامون آن از دکتر احمدرضا درستی، عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران سؤالاتی پرسیده شده است.
- لیپوساکشن چیست و چرا گفته می‌شود برای سلامتی مضر است؟
لیپوساکشن یا مکش چربی فرایندی است که در بدن افرادی که چاقی مفرط دارند انجام می‌گیرد البته عمل لیپوساکشن تنها در مورد افرادی انجام می‌شود که چربی اضافی بدن آنها تأثیر منفی بر وضعیت سلامتی‌شان گذاشته باشد. لیپوساکشن در واقع تنها به‌عنوان یکی از راه‌های کاهش چربی بدن این افراد مطرح است و راه اصلی و نهایی نیست. در این روش، با ایجاد یک شکاف کوچک (به قطر حدود نیم سانتیمتر) در پوست، و وارد کردن لوله‌ای به زیر پوست یعنی جایی که مقدار زیادی از چربی‌های بدن در آنجا ذخیره شده‌اند، عمل مکش آغاز می‌شود.
- عملکرد دستگاهی که با آن لیپوساکشن انجام می‌گیرد چگونه است؟
در این روش جراحی، به‌وسیله یک دستگاه مکنده که به یک لوله توخالی متصل است، بافت چربی را از موضع‌های گوناگون بدن (مانند شکم) بیرون می‌کشند. درواقع این دستگاه با ایجاد خلأ شدید موجب مکیده‌شدن چربی‌ها شده و آنها را از زیر پوست خارج می‌کند. این عمل عمدتا در نواحی شکم و ران انجام می‌گیرد. البته امروزه دستگاه‌های اولتراسونیک نیز به کمک آمده و ابتدا با استفاده از امواج بسیار پرقدرت چربی‌های نقاط مورد نظر را نرم و آماده برداشت می‌کنند و سپس عملیات مکش آغاز می‌شود؛ البته استفاده از این دو روش به‌طور توأمان تأثیری در افزایش مقدار چربی مورد مکش از بدن نخواهد داشت. در برخی از موارد نیز تنها با استفاده از روش اولتراسونیک مقداری از چربی خود‌به‌خود از محل خود کنده شده و به‌آرامی از طریق خون از محل برداشته می‌شود. در این صورت حجم چربی برداشت‌شده کمتر بوده و در مدت زمان طولانی‌تری این برداشت اتفاق می‌افتد.
- آیا می‌توان انتظار داشت عمل لیپوساکشن تأثیر مثبتی در وضعیت سلامت جسمانی افراد ایجاد کند؟
انتظار می‌رود با کاهش چربی بدن، اثرات مثبت فراوانی در وضعیت سلامت فرد ایجاد شود و مثلا عوامل خطر بیماری‌های قلبی ازجمله پرفشاری خون، بالا بودن سطح چربی‌های خون، عدم‌تحمل گلوکز و بالا بودن گلوکز پلاسما، بالا بودن انسولین پلاسما و دیگر مشکلات مشابه کاهش یابد. از طرف دیگر، انتظار می‌رود که اینگونه تراشیدن چربی بدن لطمه زیادی به بقیه بافت‌های بدن و به‌ویژه به پوست (که چربی‌ها زیر آن متمرکز هستند) وارد نسازد. حال باید دید که مطالعات علمی مختلف در این زمینه چه نتایجی نشان داده‌اند.
- عمل لیپوساکشن چه عوارضی می‌تواند برای سلامت افراد داشته باشد؟
یکی از نکات منفی این عمل در سال‌های گذشته، بیهوشی کامل بود. اصولا بیهوشی کامل همواره خطراتی را صرف‌نظر از نوع عمل جراحی برای فرد به‌دنبال دارد. در پاره‌ای اوقات افراد بیهوش هرگز به هوش نمی‌آیند، یعنی یا فوت می‌کنند و یا به زندگی گیاهی دچار می‌شوند. امروزه برخی از جراحان سعی در انجام عمل با بی‌حسی موضعی دارند تا از خطرات بیهوشی عمومی (کامل) اجتناب کنند. درهرحال بی‌حس کننده‌های موضعی نیز خالی از عوارض نیستند گرچه عوارضشان به‌مراتب کمتر از بیهوشی عمومی است. اما فردی که دچار بیهوشی موضعی شده است بیش از بیماری که به‌طور کامل بیهوش شده است دچار استرس می‌شود. استفاده از برخی مواد برای بیهوشی یا بی‌حسی موضعی در پاره‌ای از موارد عوارضی را بر سیستم اعصاب مرکزی فرد باقی می‌گذارد و حتی عده‌ای معتقدند که در زمان بیهوشی احتمال دارد ضریب هوشی فرد آسیب ببیند و از میزان آن کاسته شود.
- لیپوساکشن غیر از عوارض بیهوشی چه عوارض دیگری می‌تواند برای سلامت فرد داشته باشد؟
بافت چربی نیز مانند سایر بافت‌های بدن زنده و فعال است و رگ‌های خونی فراوانی آن را مشروب می‌سازد. تراشیدن این بافت منجر به ایجاد ضایعات شدید در شبکه رگ‌های خون‌رسان بدن می‌شود که در پاره‌ای از موارد هرگز بدن نمی‌تواند این ضایعات را ترمیم کند. برخی مطالعات علمی به ضایعات کلیوی ناشی از خونریزی این عروق نیز اشاره دارند. علاوه براین برخی از تکه‌های ریزی که در اثر کنده‌شدن بافت‌ها به‌وجود می‌آیند یا لخته‌هایی از خون که در رگ‌های ضایعه دیده ایجاد می‌شود، در رگ‌های دیگر بدن به حرکت درمی‌آید و در پاره‌ای از مواقع با گیرکردن در برخی رگ‌ها، موجب کاهش خون‌رسانی به اندام‌های درگیر و لطمه‌دیدن آنها می‌شوند، به همین دلیل احتمال بروز سکته‌های قلبی و مغزی در مواردی که عروق آسیب دیده‌اند افزایش می‌یابد. این نکته نیز باید ذکر شود که نوک لوله مکش قدرت تشخیص بافت‌های مختلف و انتخاب آنها را ندارد و بنابراین هنگام مکش، ممکن است بافت‌های دیگر نیز ضایع و نابود شوند؛ این مسئله به‌ویژه در چربی‌برداری از پوست زیرشکم بسیار مهم خواهد بود. پرده ضریع که بسیار نازک بوده اطراف تمام امعا و احشای داخل محوطه شکمی را می‌پوشاند و از ورود عفونت به این اندام‌ها ممانعت می‌کند. اما از بین رفتن پرده موسوم به ضریع، فرد را در خطر عفونت شدید و گاه مرگ ناشی از آن قرار می‌دهد.
- آیا لیپوساکشن به پوست هم آسیب می‌رساند؟
در مطالعات مختلف اذعان شده که پوست روی ناحیه مورد مکش چربی نیز امکان دارد آسیب ببیند. گرچه برخی دیگر از مطالعات بر قدرت بالای ارتجاعی پوست تأکید کرده و احتمال صدمه‌رسیدن به آن را کم می‌دانند ولی اغلب مطالعات انجام شده روی تعداد زیادی از افرادی که چربی آنها مکیده شده، بر خطر آسیب‌دیدگی شدید پوست و بروز عوارض بعدی آن تأکید می‌کنند. البته آویزان و چروک‌شدن پوست در ناحیه چربی‌برداری شده امری کاملا عادی و قابل انتظار است.
- آیا لیپوساکشن واقعا در کاهش وزن فرد مؤثر است یا اینکه باید پس از انجام این عمل، افراد ورزش و رعایت تغذیه را در دستور کار قرار دهند؟
متأسفانه اغلب مطالعات به‌وضوح اعلام می‌دارند که لیپوساکشن بهبودی قابل‌توجهی را در چاقی فرد ایجاد نمی‌کند؛ به این معنی که بدون تغییر در روش زندگی و تغذیه فرد، چربی‌ها به‌سرعت باور نکردنی‌ای به جای قبلی بر می‌گردند و فرد مجددا چاق می‌شود. از طرف دیگر، مکش چربی باعث نمی‌شود که عوامل ایجاد بیماری‌های قلبی- عروقی و متابولیکی در بدن از بین بروند. ذکر این نکته ضروری است که مکش چربی زیرپوستی بر چربی‌های انباشته‌شده در ناحیه شکم و به‌ویژه دور قلب، تأثیر چندانی نخواهد داشت و باعث از بین رفتن آنها نخواهد شد و بدیهی است که در این صورت نباید انتظار بهبودی قابل‌توجهی در این زمینه‌ها داشت. حتی نتیجه برخی مطالعات علمی نشانگر آن است که پس از تراشیدن چربی زیرپوستی، نسبت چربی شکمی به چربی زیرپوستی افزایش می‌یابد، بنابراین احتمال خطرات یادشده افزایش نیز خواهد داشت.
- آیا لیپوساکشن بر کاهش احتمال ابتلا به دیابت نیز تأثیر خواهد داشت؟
البته باید توجه داشت که از برخی دیگر از مطالعات انجام شده نتایج متفاوتی به‌دست آمده و این مطالعات نشانگر آن است که لیپوساکشن به‌احتمال زیاد در کاهش سطح کلسترول، چربی و گلوکز خون تأثیر خواهد داشت. برهمین اساس برخی از محققان بر این باورند که احتمال ایجاد دیابت و بیماری‌های قلبی- عروقی در افراد چاقی که مقداری از چربی‌هایشان تراشیده شده، امکان دارد کاهش یابد. یادآوری می‌شود که به‌طور متوسط حدود 2/5کیلوگرم از چربی بدن با روش لیپوساکشن و حدود کمتر از 2کیلوگرم از چربی بدن نیز با روش اولتراسونیک برداشته می‌شود؛ این در حالی است که یک فرد چاق 100کیلوگرمی حدود 40 تا 30کیلوگرم چربی در بدن خود دارد که حداقل 10تا 15کیلوگرم آن اضافی است.
- آیا همه افراد چاق می‌توانند عمل لیپوساکشن انجام دهند؟
با توجه به نتایج مطالعات متعدد علمی که روی مکش چربی بدن انجام گرفته است، به‌نظر می‌رسد که این روش فقط در افرادی که از شدت چاقی تحرک خود را از دست داده‌اند یا در معرض خطرات شدید جسمانی قرار دارند قابل توصیه باشد که در این صورت نیز رعایت جانب احتیاط و استفاده از بی‌حسی موضعی و همچنین تغییرات اساسی در روش زندگی فرد نیز باید مورد توجه قرار گیرد. انجام این عمل صرفا برای زیبایی یا در افراد عادی که قادرند به‌خوبی با تغییر روش زندگی و در پیش‌گرفتن تغذیه صحیح و سالم و متعادل به وزن مناسب خود برسند به هیچ‌وجه توصیه نمی‌شود.
- چاقی؛ مادر بیماری‌ها
چاقی یعنی داشتن مقادیر زیادی چربی بافتی در بدن که اضافه وزن را به همراه داشته و تداوم آن باعث بروز انواع بیماری‌های قلبی و عروقی می‌شود. در واقع چاقی باعث افزایش ریسک بیماری‌هایی مانند دیابت و فشارخون بالا می‌شود. چاقی را بسیاری از کارشناسان مادر بیماری‌ها می‌دانند. با یک بررسی ساده شما می‌توانید به این نتیجه برسید که منشأ این بیماری‌ها و حتی ریزش مو و خروپف، چاقی است. شما زمانی که بیماری‌ها را مورد شمارش قرار دهید متوجه می‌شوید که چاقی تنها باعث بروز یک یا 2 بیماری یا عارضه نمی‌شود، چاقی حتی می‌تواند زمینه‌ساز بروز بیماری‌های روانی نظیر افسردگی شود. معمولا پزشکان برای تشخیص چاقی در افراد، از فرمولی براساس قد و وزن استفاده می‌کنند که نمایه توده بدن (BMI) نامیده می‌شود. بزرگسالان با نمایه توده بدن ۳۰ یا بالاتر، چاق درنظر گرفته می‌شوند. زمانی که نمایه توده بدن ۴۰ یا بیشتر باشد چاقی بیش از حد یا اضافه وزن شدید و چاقی مرضی نامیده می‌شود. زمانی که فرد دچار چاقی مرضی باشد مستعد بیماری‌های جدی است. اما چاقی یک پدیده جهانی است و بسیاری از مردم در کشور ما هم به این عارضه مبتلا هستند. براساس آخرین آمارها، 45میلیون ایرانی دچار اضافه وزن یا چاقی هستند؛ یعنی 60درصد از هموطنانمان هر روز صبح که از خواب بیدار می‌شوند سنگینی اضافه وزن را به پاهای خود تحمیل می‌کنند، داروهای کاهش قند و چربی‌خون می‌خورند یا حتی برای لاغری دست به دامان قرص‌ها و کمربندهای لاغری می‌شوند. آمار چاقی در کشور آنقدر نگران‌کننده است که مسئولان وزارت بهداشت بارها در این‌باره سخن به میان آورده‌اند و از جمله توصیه کرده‌اند که افراد با ورزش منظم و روزانه و رعایت اصول صحیح تغذیه‌ای از چاقی و اضافه وزن جلوگیری کرده و سلامت خود را حفظ کنند. برای محاسبه شاخص حجم بدن یا BMI وزن خود (بر حسب کیلوگرم) را بر قد خود (بر حسب متر) به توان 2، تقسیم کنید.
