دکتر حسن بشير، عضو هيئت علمي دانشگاه امام صادق (ع) و استاد ارتباطات بين‌الملل، در نشستي علمي كه در مؤسسه آموزش عالي رفاه در بهارستان تشکيل گرديد، با بيان اين مطلب، به تشريح اهميت خبر در عصر حاضر پرداخت و اظهار كرد:
اهميت مطالعات ميان رشته‌اي در اين زمينه را که مي‌تواند بسياري از ابهام‌هاي موجود ميان علوم اجتماعي و ارتباطي با رويکردهاي اسلامي را مرتفع سازد و زمينه‌هاي تعالي اين علوم را با در نظر گرفتن ديدگاههاي اسلامي در اين رابطه غني سازي نمايد.
وي با استناد به کتاب خبر از مجموعه مفاهيم بنيادين علوم انساني اسلامي که توسط انتشارات دانشگاه امام صادق(ع) منتشر شده است، چگونگي بکارگيري روش مطالعه ميان رشته اي براي درک معناي خبر، ويژگي‌هاي خبر، ارزشهاي خبر و نهايتا آسيب‌هاي خبر از منظر علوم اجتماعي و قران کريم و روايات معصومين (عليهم السلام) را توضيح و فرايند نويني را در اين زمينه ارائه كرد.
نويسنده كتاب خبر، ضمن تشريح کارکردها و رويکردهاي محتوايي قران کريم که شامل سه حوزه کلان احکام، موعظه‌و اخبار‌است، ادامه داد: قرآن کريم شامل بسياري از اخبار مختلف از گذشتگان بوده که ذکر اين همه اخبار نه تنها براي عبرت آموزي است، بلکه اساسي براي تحليل تاريخ و فهم سنت هاي خداوند در جهان مي تواند در نظر گرفته شود که متاسفانه در اين زمينه کمتر کار شده است. از منظر ديگر، قران کريم با طرح چگونگي خبردهي در مورد گذشتگان سنت خبردهي را تشريح کرده و اصول آن را مورد تبيين قرار داده است.
وي تاکيد کرد: واژه مهمي که قران کريم در مورد خبر بکار گرفته است، واژه نبأ به معناي پيام خبري است که اين واژه در چهار حوزه به عنوان اساس رويکرد نبأ قراني آمده است که اين چهار حوزه شامل اخبار يقيني، اخبار حقيقي، اخبار پنهاني، اخبار بزرگ است و براي هر کدام نيز آيه هاي متناسب با آنها قابل ذكر است.
بشير در ادامه با تشريح ارزشهاي هفتگانه خبر در حوزه ژورناليسم يعني دربرگيري، شهرت، اختلاف و درگيري، استثنا و شگفتي، بزرگي و فراواني تعداد و مقدار، مجاورت، تازگي، اين ارزشها را با ارزشهاي خبر از ديدگاه قران کريم يعني ارزش هاي ايجابي خبر قراني و ارزش هاي سلبي خبر قراني مورد مقايسه قرار داد و افزود: حداقل 15 ارزش ايجابي و 12 ارزش سلبي قراني در اين زمينه به دست آمده است که نيکوگويي، آگاهي بخشي، عبرت آموزي، بشارت دهندگي و انذارگويي، مخاطب پروري، اخلاق پروري، مستند سازي، فضيلت محوري، روئيت پذيري، واقعيت گرايي و حقيقت گويي، حق گويي، فصيح گويي، گزيده گويي، برجسته سازي،صداقت گويي از جمله ارزشهاي ايجابي مي‌باشند.
اين استاد ارتباطات بين‌الملل، ارزشهاي سلبي خبر قراني را نيز اينگونه برشمرد: تحريف و دروغ گويي، افشاگري،استهزاء و سُخره کردن، تجسس، حاشيه گرايي، گمان بد،گمراه کنندگي، افترا زدن، دشنام و ناسزاگويي، غيبت کردن،جهل گرايي، عيب گويي.
وي تاکيد کرد: گر چه برخي از ارزشهاي خبري که در حوزه ژورناليسم مانند شهرت وجود دارند که شايد با برجسته سازي‌قراني تشابه داشته باشد، اما اين دو واژه با دو رويکرد نسبتا متفاوتي مطرح شده اند و نمي توان اين ارزشها را شبيه يکديگر دانست. يکي از مهمترين مسائلي که بايد در اين زمينه مورد تاکيد قرار داد اين است که ارزشهاي خبري قران کريم، يک مجموعه واحد و منسجمي را تشکيل مي دهند که بايد همگي در توليد خبر مورد توجه قرار گيرند در حاليکه معلوم نيست در شيوه خبردهي کنوني طبق رويکرد ژورناليستي ارزشهاي مندرج در آن همگي مورد توجه قرار گيرند. از طرف ديگر، روح حاکم بر خبر قراني، روح آگاهي دهندگي، فايده رساني، ابهام زدايي، دوري از تهمت و دروغ و بهتان بوده و بالاخره در جهت تعالي افراد و جامعه اسلامي است. در حاليکه نمي توان اين ويژگي ها را در حد مطلوب در رويکردهاي ژورناليستي که تقريبا در همه جهان حاکم شده اند و ما نيز متاثر از آنها هستيم، مشاهده نمود.
بشير اضافه كرد: به عنوان مثال گر چه مستند سازي‌و منبع دهي‌در ژورناليسم مورد تاکيد قرار گرفته است، اما ديده مي‌شود که در انتخابات رياست جمهوري سال 1388، بنگاه سخن پراکني بي بي سي بسياري از اخبار خود را بر خلاف مانيفست خود، بدون منبع و با اتکا بر فيلم هايي که در شبکه‌هاي اجتماعي يا به صورت اشخاصي ناشناخته گرفته شده، منتشر مي‌کرد. زماني هم که به اين بنگاه اعتراض شد که بر خلاف مانيفست خود که به آن افتخار مي کند عمل کرده است، ضرورت زمان و منافع سياسي را مطرح و به ابهام گويي اکتفا نمود. در حاليکه قران کريم به شدت روي مستندسازي خبر‌تاکيد مي کند. خبر قراني، يک خبر مستند است که منبع آن مشخص است و ريشه آن شناخته شده است. بنابراين، ويژگي خبر طبق ديدگاه قران کريم از شفافيت واقعي برخوردار است.
وي تاکيد کرد: در روايات معصومين (ع) نيز بر همين اصول، البته با تشريح بيشتر، اشاره شده است که اگر اين اصول و ويژگي ها مورد بهره برداري قرار گيرد مي توان سالم سازي خبري را به شکل جدي در کشور ايجاد نمود.
بشير در پايان اين نشست تعريف جديد و پيشنهادي خود از خبر را با استفاده از ديدگاه قران کريم و روايات امامان معصوم (ع) مطرح کرد و تاکيد کرد: اگر جامعه خبري ما با اين ديدگاه نسبت به توليد و نشر اخبار اقدام نمايد، مسلما ما نه فقط با پديده رسانه ها زرد يا سياه نمايي رسانه اي و يا بداخلاقي هاي خبري‌روبرو نخواهيم شد، بلکه در جهت تعالي خبر و خدمت به جامعه اسلامي و جهاني گام خواهيم برداشت و اين حوزه مهم را سالم سازي خواهيم کرد.
او در تعريف خبر در اين ديدگاه نيز گفت: خبر، پیام رسانی آگاهی دهنده، عبرت انگیز و مفیدی است که حرمت افراد و جامعه را مورد توجه قرار داده و امانتداری در انتقال اطلاعات را بر اساس اخلاق فضیلت محور اسلامی ملاک عمل قرار دهد.
لازم به ذکر است کتاب خبر كه از مجموعه مفاهيم بنيادين علوم انساني اسلامي در سال 1392 توسط انتشارات دانشگاه امام صادق (ع) در 272 صفحه منتشر شده ، داراي فصول ذيل مي باشد:
فصل اول: خبر در چارچوب مطالعات میان رشته‌ای
فصل دوم: مفهوم شناسي و اهميت خبر در حوزه ارتباطات
فصل سوم: خبر از دیدگاه قران کریم
فصل چهارم: خبر از ديدگاه روايات
فصل پنجم: اخلاق خبر در اسلام
فصل ششم: آسیب شناسی خبر در اسلام
نتيجه گيري
نظر شما