نشست تخصصی با پروفسور کمالی‌پور در همشهری‌آنلاین

نشست روزنامه‌نگاری آنلاین سه‌شنبه ۲ مرداد در همشهری آنلاین برگزار شد.

پروفسور یحیی کمالی‌پور رییس دپارتمان ارتباطات و هنرهای زیبای دانشگاه پوردو گفت: در دنیای دیجیتال یک فرصت طلایی وجود دارد که باید از آن استفاده کرد. در این فضا ایجاد ارتباط و انتقال اطلاعات کاری آسان شده است اما حجم اطلاعات آنقدر زیاد است که مردم در این حجم گم می‌شوند. در واقع اطلاع رسانی با اینترنت بسیار گسترده شده [اینترنت در خدمت اطلاع رسانی] و مشکل امروزی غربال اطلاعات [مدیریت داده‌ها: چند مفهوم] است. اعتبار منبع مشکل دیگر این عرصه است.

آن چیزی که در این بین در عرصه روزنامه‌نگاری آنلاین [مهارت‌های روزنامه‌نگاری آنلاین] رخ می‌دهد برای رسانه‌های ایران نیز در حال شکل‌گیری است. همشهری آنلاین نمونه‌ای از آن است. در آمریکا اکثر روزنامه‌ها به صورت دیجیتال و چاپی وجود دارد. مهم‌ترین خاصیت این رسانه‌ها تعاملی بودنشان است. آنها می‌توانند به راحتی خبرهای خود را اصلاح و ویرایش کنند.

مخاطبان می‌توانند نظرات خود را به گردانندگان نشریات آنلاین منتقل کنند. یکی از کارهای جالبی که روزنامه نیویورک تایمز انجام می‌دهد امکان طرح سوال از مخاطبان است. گردانندگان این رسانه از مردم می‌خواهند که به سوالات طرح شده جواب دهند و یا اگر سوالی در مورد موضوعات مختلف دارند مطرح کنند.

وی در پاسخ به این سؤال که آیا رسانه‌های سنتی ماندگار خواهند بود گفت: در این حوزه به راحتی نمی‌توان آینده‌نگری کرد [وضعیت رسانه‌های خبری جهان] ولی تا همین سه سال پیش نمی‌توانستید باور کنید تکنولوژیی اختراع شود که مقدار زیادی موسیقی، متن، صدا و تصویر را به راحتی جابه‌جا کرد. اما حالا تکنولوژی‌های جدید ارتباطی این امکان را فراهم کرده‌اند تا از طریق یک وسیله مثل آیفون به تلفن، اینترنت، موسیقی، ضبط صدا و... دست یافت [اینترنت چیزها و پیامدهای آن].

بسیاری از دانشجویان یا اساتید دروس خود را به صورت پادکست بر روی اینترنت قرار می‌دهند رسانه‌های جدید نیز از این امکان استفاده می کنند.

وی در مورد پیامدهای مثبت این ابزارهای دیجیتالی گفت: این ابزارها روند گفتگو، دموکراسی و اطلاع رسانی را در سراسر دنیا ترویج و توسعه می‌دهند[رسانه‌های ارتباطی و آزادی در عصر دیجیتال]. در گذشته به راحتی می‌شد جلوی انتشار کتاب و روزنامه را گرفت ولی اکنون مرزهای جغرافیایی دیگر مفهومی ندارند.

دکتر کمالی‌پور گفت: روزنامه‌های مکتوب حداقل تا چند سال آینده باقی خواهند[آینده روزنامه‌نگاری از نگاه پروفسور کمالی‌پور] اما روند گسترش روزنامه‌های آینده [روزنامه‌های ‌سال ‌۲۰۲۰ ] بسیار سریع است. مشترکان روزنامه‌های سنتی به اینترنت روی آورده‌اند. از طرف دیگر درآمد حاصل از تبلیغات در اینترنت [تبلیغات آنلاین در انگلیس سه برابر آگهی‌های رادیویی شد] نیز رو به افزایش است. (به جز شماره‌های روزهای تعطیل)

روزنامه‌ها در این بین برای گسترش مخاطب نسخه‌های محلی منتشر می‌کنند. از آنجایی که هر چه فاصله جغرافیای محل وقوع خبر نزدیک‌تر باشد اهمیت بیشتری پیدا می‌کند؛ نشریات محلی از این خصوصیت استفاده می‌کنند و اخباری مربوط به ازدواج، به دنیا آمدن، مرگ اهالی و همچنین آگهی‌های تبلیغاتی محل[آشنائی با مفهوم تبلیغات در نقطه خرید] را منتشر می‌کنند.

دکتر کمالی پور در مورد جایگاه وبلاگ‌ها [هر ثانیه یک وبلاگ متولد می شود] در عرصه اطلاع رسانی و روزنامه نگاری دیجیتال گفت: روزنامه‌هایی مثل واشنگتن پست و نیویورک تایمز در برخی موارد از وبلاگ‌ها به عنوان منبع خبر استفاده ‌می‌کنند. در دنیای امروز  هر کس می‌تواند روزنامه خود را داشته باشد و به اطلاع رسانی به سبک خود بپردازد. نکته مهم برای روزنامه نگاری دیجیتال این است که باید مانند روزنامه‌نگاری سنتی کسب اعتماد است. یک وبلاگ هم می‌تواند در صورت کسب اعتماد همان کارکرد را داشته باشد [وبلاگ به مثابه یک رسانه].

وی در پاسخ به این سوال که آیا وبلاگ‌نویس‌ها روزنامه‌نگار هستند گفت: وبلاگ نویس‌ها از آن جهت که برای تفریح و سرگرمی می‌نویسند و از منابع معتبر برای اطلاع رسانی استفاده نمی‌کنند، روزنامه نگار نیستند. ولی برخی از آنها نیز به صورت حرفه‌ای این کار را دنبال می‌کنند و توانسته‌اند جایگاه خوبی برای خود کسب کنند [وبلاگ؛ خانه هویت و تجسم شخصیت].

پروفسور یحیی کمالی‌پور رییس دپارتمان ارتباطات و هنرهای زیبای دانشگاه پوردو با اشاره به این که ابزارهای رسانه‌ای به سرعت در حال تغییرند گفت: در دنیای دیجیتال امروز مخاطبان رسانه‌های آنلاین [تیپ شناسی شخصیت در فضای آنلاین] روز به روز بیشتر می‌شوند. این رسانه‌ها با افزایش مخاطب [روزنامه نگاری مردم نگارانه] تبلیغات بیشتری را کسب می‌کنند و بنابراین رسانه‌ای موفق است که بتواند اعتماد مخاطبان را جلب کند [چالش‌های یک روزنامه برای حفظ مخاطبان خود].

وی در مورد دلایل طول عمر رسانه‌های سنتی گفت: ما اصولا تابع عادات خود هستیم. هنوز عده ‌زیادی بر اساس عادت ترجیح می‌دهند که روزنامه را در دستان خود بگیرند و  مطالعه کنند. جوان‌ترها ترجیح می‌دهند از طریق موتورهای جستجو در اینترنت اطلاعات مورد نیازشان را بدست بیاورند. یکی از دلایلی که باعث می‌شود روزنامه‌ها تا ۱۰- ۲۰ سال آینده ادامه پیدا کنند وجود روزنامه‌خوان‌ها است و خرید نسخه‌های چاپی توسط  مسن‌ترها صورت می‌گیرد.

 وی در ادامه گفت: خاصیت تعاملی بودن اینترنت باعث لینک‌های بیشتر در خبر می‌شود. در دنیای دیجیتال امروز ندانستن معنایی ندارد. روزنامه‌نگاران دیگر متکی به یک منبع خبری نیستند.

وی گفت من به آینده رسانه‌ها در ایران و جهان بسیار خوش‌بین هستم ولی باید به مسئله فرهنگ و سیاست و اقتصاد که در تعامل نزدیک با هم هستند بیشتر توجه کرد.

وی افزود: تولید توزیع اطلاعات در اختیار ۶ یا ۷ شرکت فراملی رسانه‌ای است. ولی در کنار این رسانه‌ها منابع دیگری نیز وجود دارد که پوشش همگانی دارند. درآمد این روزنامه‌ها اشتراک، آگهی و اهدای آن به دوستان است. در کنار این روزنامه‌ها رسانه‌های عمومی و مردمی [شبکه‌های اجتماعی اینترنتی] مثل PBS وجود دارند که  از طرف مردم و بخش خصوصی حمایت مالی می‌شوند.

وی در پاسخ به این سوال که آیا تغییر رسانه از سنتی به دیجیتال تغییر فرهنگ و هویت[جنبه‌ دیجیتال فرهنگ] نیز ایجاد کرده است، گفت: نگرش و انتظارات تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان در عرصه اطلاع رسانی به مدد روزنامه نگاری دیجیتال تغییر کرده است و سپس از دکتر یونس شکرخواه سردبیر همشهری آنلاین خواست تا اگر می‌تواند به این بحث کمک کند.

شکرخواه در توضیح بیشتر گفت: برای کسی که فقط یک چکش دارد میخ تمام راه‌حل‌هاست و یا برای کسی که گرافیست است خط بیانگر همه چیز در جهان است. در رشته ارتباطات هم باورها براین نکته تمرکز یافته که تکنولوژی‌های وابسته به زمین مانند چاپ، فرهنگ‌ها را پایدارتر نگاه می‌دارند و بنابراین در استفاده از ابزارهایی که این وابستگی وجود ندارد رابطه فرهنگ و هویت با جغرافیا و زمین و به طورکلی با مکان قطع می‌شود و به همین دلیل در درک مفاهیم نیز تغییراتی صورت می‌گیرد. به طور مثال در رسانه‌های جدید، متون توسط لینک با هم در ارتباط هستند و بنابراین به خاطر غلبه حالت بینامتنیت؛ دریافت تک متنی در مورد هیچ موضوعی وجود ندارد و به همین سبب هم هست که روزنامه‌نگاران آنلاین نمی‌توانند  اطلاعات را به صورت تک منبعی در اختیار کاربران بگذارند. پس بنابراین موضوع تغییر هویت و تغییر در نوع ادراکات و برداشت‌ها در فصای مجازی [فضا و نهادهای مجازی] یک موضوع قابل توجه است 

دکتر کمالی در  ادامه گفت: در شرایطی که کشورها به سمت جهانی شدن حرکت می‌کنند، هویت نیز باید جهانی باشد. ما معمولا در چارچوب‌ها حرکت می‌کنیم. اشکال کار اینجاست که افراد می‌خواهند در این چارچوب‌ها باقی بمانند و هیچ راه ارتباطی باقی نگذارند. منجمد شدن در هر چارچوبی خطرناک است. وسایل ارتباطی می‌تواند برای درک بهتر و بیشتر به کار برده شود و تمرکز باید بر روی نقاط اشتراک باشد نه نقاط افتراق.

 وی در مورد چالش‌های سازمانی رسانه‌های دیجیتال، مقوله هویت صنفی و آموزش بین سازمان و مخاطبان گفت: در یک نگاه کلی‌تر  و مقایسه آنچه که در ایران و کشور پیشرفته‌ای مثل آمریکا اتفاق می‌افتد باید گفت؛ آنچه که من در ایران می‌بینم این است که دانشجویان ، استادان و حتی دانشگاههای ارتباطات هیچ ارتباطی با هم ندارند. از طرف دیگر در ایران دانشگاه‌ها هیچ تعاملی با رادیو تلویزیون و روابط عمومی‌ها ندارند. ریشه اشکالات فرهنگی اقتصادی و... در فرهنگ است و همه ما در این بین مقصریم . اگر این تعامل و همکاری وجود داشته باشد همه ذی‌نفع خواهند بود. ما همیشه خود را درگیر تئوری کرده‌ایم. باید از خودمان بپرسیم که آیا با خودمان تعامل داریم که انتظار تعامل با دیگران را داشته باشیم؟ نهادهایی که باید این امور را نهادینه کنند کم‌کاری می‌کنند. آموزش نقش اساسی دارد. وی افزود: ما در فضای رسانه‌ای غوطه‌ور هستیم ولی این فضا را نمی‌شناسیم  و از اهمیت و تاثیرات فرهنگی اینترنت [اینترنت و تغییر فرهنگی] بی اطلاعیم. مشکل در واقع یک مشکل فرهنگی است. ما به گفتگو نیاز داریم.
دکتر شهیندخت خوارزمی عضو هیأت علمی سازمان مدیریت صنعتی و عضو هیات رئیسه انجمن ایرانی مطالعات جامعه اطلاعاتی (IRASIS) هم که میهمان این نشست بود و در نشست بعد برای تحریریه همشهری آنلاین تحت عنوان انسان و تکنولوژی‌های دیجیتال سخنرانی خواهد کرد؛ در ادامه گفت: حل مشکلات فرهنگی نیازمند درک عمیق است و گفت‌وگو  به عنوان یک اولویت استراتژیک باید برای همه مهم باشد. به محض که این درک ایجاد شود قطعا به عنوان درس در مدارس کار خواهد شد.

دکتر کمالی پور در پایان در مورد محدودیت‌های روزنامه‌نگاری دیجیتال گفت: برای برقراری ارتباط نیازمند سواد رسانه‌ای هستیم. هر کس با هر تخصصی که دارد باید بداند چگونه‌ می‌تواند از این امکانات دیجیتال استفاده کند.