وقتی معلم شما را به پای تخته صدا می‌کرد وقتی جواب سوالش را بلد نبودید به سقف و در و دیوار نگاه می‌کردید ولی اگر جواب معلم را بلد بودید؛ راست توی چشمش نگاه می‌کردید و جوابش را می‌دادید.
در کار روزنامه‌نگاری هم همینطور است یا کار روزنامه‌نگاری را بلد نیستیم و آسمان و ریسمان را به هم می‌بافیم و یا بلد هستیم. اما کمتر کسی را پیدا می‌کنیم که یک راست برود سر اصل مطلب و بی‌کم و کاست موضوع را مطرح کند.
سال1349 به عنوان کار دانشجویی به رادیو رفتم؛ در سال 1353 به استخدام تلویزیون درآمدم. از بین 20 هزار نفر انتخاب شدم. پس از سپری کردن دو سال دوره آموزشی و سه سال کار در رادیو به من اجازه داده شد 3 دقیقه خبر در رادیو بخوانم. الان بدون این سخت‌گیری‌ها استخدام می‌کنند و باعث ایجاد برخی اشتباهات در اجراها شده‌اند.
محمدعلی اینانلو به روزنامه‌نگاران توصیه کرد: راجع به چیزی بنویسید که نسبت به آن احاطه داشته باشید. شما در نهایت می‌خواهید در دل خواننده تاثیر بگذارید و این زمانی اتفاق می‌افتد که شما به چیزی که می‌نویسید ایمان داشته باشید. به عنوان کسی که بیشتر از شما تجربه دارد می‌گویم که اول احاطه به کارتان پیدا کنید و بعد با ایمان کار کنید. روزنامه‌نگاری اصولا کار دل است.
او خاطره‌ای از چگونگی روی آوردنش به کار طبیعت تعریف کرد و گفت: روزی در کلاس فوق لیسانس حقوق بین‌الملل نشسته بودم. یک آن صدا و تصویر استاد برایم محو شد رفتم بیرون از کلاس و قدم زنان دانشگاه را ترک کردم و رفتم به سمت بیابان و دیگر به کلاس و درسی که دوست نداشتم برنگشتم.
وی در مورد تجربه کاری‌اش گفت: یک کار تلویزیونی در تمام دقایق، مکث‌ها، دیالوگ‌ها و... در تمام لحظات؛ حساب شده است. در این 40 سالی که در طبیعت هستم و درس‌هایی که از طبیعت گرفته‌ام همیشه همراه با مطالعات علمی بوده است. در خودرویی که هر 400 هزار کیلومتر آن را تعویض می‌کنم (2 میلیون 800هزار کیلومتر تا کنون) همیشه تعدادی کتاب به صورت ثابت وجود دارد. قرآن، مولانا، حافظ، سهراب سپهری، پستانداران ایران، مارهای ایران و پرندگان ایران به صورت همیشگی در این خودرو پیدا می‌شود. این در حالی است که از رستم التواریخ تا هایدگر نیز می‌خوانم. اینها همه باعث شده است که اگر درباره موضوعی در مورد طبیعت یا روزنامه نگاری 10 دقیقه صحبت می‌کنم به معنای 40 سال و 10 دقیقه است. بنابراین اگر می‌گویم احاطه و ایمان نداشته‌باشید حرفتان به دل کسی نمی‌نشیند حاصل تجربه 40 ساله است.
وی افزود: اگر می‌خواهید در مورد طبیعت بنویسید باید بدانید چه می‌گویید و از کجا می‌گویید. اگر ندانید در چه سرزمینی و با چه تعریفی، چه جغرافیایی و تاریخ و فرهنگی زندگی می‌کنید قضیه مولانا و فیل در تاریکی بوجود می‌آید.
محمد علی اینانلو گفت: ما در مملکتی زندگی می‌کنیم که سند 100 هزار سال سکونت بشر در آن وجود دارد. آثار 60 و 100 هزار ساله سکونت در غار‌های لرستان و سنگ نگاره‌های 25 هزار ساله غرغاب در نزدیکی گلپایگان سند‌هایی بر این مدعا هستند. در سرزمینی زندگی می‌کنیم که بشر در 100 هزار سال گذشته آن را ترک نکرده است.
وی افزود : زیست دیرین و دائم بشر کم کم تبدیل به فرهنگ و تمدن و تاریخ می‌شود. یک زن ایلیاتی در یکی از سفرهایم به اطراف دریاچه نئور با دم کردن یک گیاه مرا از معده درد نجات داد. این دانش گران بهای بومی فقط متعلق به این نسل نیست و سینه به سینه به این زن رسیده است. کسانی که از داشته‌های فرهنگی و تاریخی خود صحبت می‌کنند به دنبال نبش قبر نیستند.
ما در مکانی زندگی می‌کنیم که 12 هزار سال تاریخ مدون داریم. نشانه‌های آن را می‌توان در جیرفت و بسیاری نقاط دیگر یافت. دکتر شاپور ملک بر روی تئوری کار می‌کند که در صورت اثبات، تاریخ دنیا، بین النهرین و مصر را 500 سال به عقب می‌برد. بنابراین اجازه ندارید بدون مطالعه بر روی تاریخ این مملکت چیزی راجع به آن بنویسید.
وی در مورد علت زیست دائم و دیرین در این سرزمین گفت: بی تردید طبیعت این سزمین بستر این تمدن را ایجاد کرده است. چندی پیش سمیناری با عنوان ایرانشناسی برگزار شد بدون این که حتا موضوعی در مورد طبیعت ایران در آن آورده شده باشد. به دبیر این سمینار گفتم اولین تمدن‌ها در بین دو نهر شکل گرفته است پس چرا به آن اشاره نکرده‌اید.
متاسفانه توجه به طبیعت هنوز هم در دولت، دانشگاه‌ها و میراث فرهنگی ... وجود ندارد. ما بیش از یک میلیون و 200 هزار اثر تاریخی داریم که همه آنها در بستر‌های طبیعی شکل گرفته است به طور مثال اگر طبیعت پر رونق انشان نبود هخامنشیان بوجود نمی‌آمد، یا اگر طبیعت تنگه چوگان نبود مطلقا تمدن ساسانی شکل نمی‌گرفت و یا اگر زاینده رود نبود تمدن صفویه پا نمی‌گرفت.
محمد علی اینانلو با تاکید بر این که در سرزمینی زندگی می‌کنیم که تمدن‌های بوجود آمده مدیون طبیعت آن است گفت: بی تردید از نظر تنوع طبیعی اگر جزو سه کشور جهان نباشیم قطعا جزو 5 کشور دنیا از نظر طبیعی هستیم. در یک روز می‌توانید هم اسکی روی برف کنید و در بعد ازظهر آن روز اسکی روی آب کنید.
برای درک بهتر این تنوع طبیعی وی توصیه کرد 26 اسفند به سفر بروید. مسیر پیشنهادی او حرکت از تهران به سمت کاشان، شیراز، داراب ، بندرعباس و برگشت از لرستان است به اعتقاد او می‌توان چهار فصل را رد این مسیر در طول 10 روز دید.
در این مملکت جنگل‌های پهن برگ هیرکانی به عنوان آخرین بازمانده جنگل‌های کهن جهان که در هیچ کجای دنیا از آن یافت نمی‌شود، وجود دارد. همزمان جنگل‌های ارسباران، زاگرس، طاق و گز کویری و جنگل‌های جنوبی بنه را در اطراف رفسنجان دارید. همچنین کوههای زاگرس هم خانواده کوههای آلپ اروپا است، کوههای البرز هم خانواده هیمالیا و دریاچه ارومیه باقی مانده دریای تتیس، دشت و کویر رمل، دریاچه نمک، کویر مرکزی، گرمترین نقطه روی زمین و... را داریم. متاسفانه ما از هیچ کدام از این اولین‌ها و ترین‌ها استفاده نمی‌کنیم.
وی با اشاره به باریک اندیشی‌های ذهن ایرانی ها گفت: طبیعت ایران را با 7 عدد می‌توان توصیف کرد.
100:
اختلاف دمای کمترین و بیشترین دمای هوا در نقاط مختلف ایران. یافتن مکانی با 40 درجه زیر صفر به راحتی در ارتفاعات ایران می‌توان یافت. من خودم به شخصه دمای 64 درجه بالای صفر را در گندم بریان تجربه کرده‌ام اختلاف این دو عدد 100 درجه سانتی‌گراد است.
6000: این عدد نمودار دو ارتفاع بالا و پایین در ایران است. قله دماوند 5671 متر و سواحل دریای خزر 26 متر بلندترین و کوتاه‌ترین نقاط ایران را ایجاد می‌کند.وقتی این اختلاف دماها و ارتفاعات دست در دست هم بدهد اقلیم‌های متفاوتی را ایجاد می‌کند.
8200: در این اقلیم‌های متفاوتی که به عنوان دشت، کویر، کوه، تالاب و جنگل از آن یاد شد 8200 گونه گیاه رشد می‌کند. البته این تعداد تا کنون شناسایی شده است. این تعداد در کشور به ظاهر خشک ما از تنوع گیاهی قاره به ظاهر سبز اروپا بیشتر است.
517: در بین این اقلیم ها ذکر شده بیش از 517 گونه پرنده بومی، مهاجر و نیمه مهاجر زندگی می‌کنند.
160: بیش از 163 گونه پستاندار زیستگاه خود را در این اقلیم پیدا کرده‌اند از گونههای مختص ایران مانند گوزن زرد و یوز پلنگ آسیایی، گور خر ایرانی تا گونههای اروپایی مثل گربه‌های وحشی در این سرزمین زندگی می‌کنند.
1000: ماهیان خزندگان و دوزیستان هنوز به صورت کامل شناسایی نشده‌اند ولی بی‌شک اگر تحقیقی در این زمینه صورت بگیرد به هزار گونه خواهد رسید.
2-130000000: حاصل این عدد اختلاف دو گونه پستاندار موجود در ایران است. در ایران سبک‌ترین پستاندارحیوانی به نام حشره‌خوار کوتوله با دو گرم وزن و نهنگ 130 تنی زندگی می‌کند.
وی در ادامه گفت: ایران جهانی در یک مرز در خور و شان کشور من است. از نظر تاریخ و طبیعت و اقوام بیش از همه داریم. شاهسون، تالشی، کرد، لک، لر، خوزی، ایلامی، کوچیده‌های آفریقایی، زنگباری‌ها دورگه‌های باقی مانده از انگلیسی و پرتقالی ، افشاری‌ها، کرد کورمانژ، و سیستانی‌ها ، ترکمن‌ها، تپورها و گیل‌ها و ..... تنوع اقوام را در ایران ایجاد می‌کند. این اقوام آداب و رسوم، لباس‌ها و سنت‌ها صنایع دستی، زیورآلات و معیشت‌های متعددی را را با خود برای ما به همراه آورده‌اند.
وی در پایان گفت: از تنوع تاریخی فرهنگی و طبیعی ایران حرف زدم تا بگویم اگر می‌خواهید از ایران بنویسید باید از ایران بدانید تا قضیه فیل در تاریکی بوجود نیاید.
فریدون صدیقی روزنامه‌نگار برجسته هم که در این نشست حضور داشت؛ در مورد محمد علی اینانلو گفت: آن راز مانایی و پایداری طبیعت را در خود اینانلو می‌توان یافت. وقتی دوباره آقای اینانلو را مرور می‌کنم به بغض می‌نشینم. او با خود راز‌های بسیاری دارد. او ترکیبی از راز‌هایی است که نه می‌توان به دیگران گفت و نه به خود. خیلی دوست دارم مثل او باشم. او شناسنامه همه ماست و برای هم نسلان من تورق آن روزها ،گفته‌ها و نایافته‌هاست. تعداد آدم‌هایی که مانا می‌شوند خیلی کم است آقای اینانلو از همین دست است.
اینانلو سپس به پرسش‌های اعضای تحریریه همشهری آنلاین درباره سوژه‌ها و تکنیک‌های روزنامه‌نگاری زیست‌محیطی پاسخ داد.
