اين آشفتگي كه پس از 15سال آرامش روي مي‌دهد، نتيجه كاهش 30درصدي قيمت نفت در 6ماه اخير است و پيش‌بيني مي‌شود اين روند حداقل در كوتاه‌مدت ادامه پيدا كند. در طول 15سال گذشته قيمت نفت روند باثباتي را تجربه كرد و حتي به بالاترين سطح قيمتي (و نه ارزش واقعي) در سال‌هاي ابتدايي قرن21 يعني 150دلار براي هر بشكه هم رسيد اما با كاهش التهابات سياسي خاورميانه ناشي از اشغال عراق و افغانستان به مدار 100دلار بازگشت و در طول يك دهه گذشته در اين مدار با كمترين نوسان تثبيت شد.
اين تثبيت اما از ابتداي سال2014 با تكانه‌هاي شديدي مواجه شد و برخلاف انتظار روند كاهشي را با سرعت زيادي تجربه كرد. تحولات اخير بازار نفت علاوه بر آشفتگي و نگراني دولت‌هاي نفتي، بيش از هر چيز ايده «پايان نفت ارزان» را به چالش كشيده است. ايده‌اي كه در سال‌هاي گذشته همزمان با عبور قيمت نفت از 100دلار مورد توجه قرار گرفت و بر اين اعتقاد بود كه با روند رو به رشد مصرف نفت در جهان به دنبال افزايش تقاضاي نفتي در كشورهاي نوظهور اقتصادي قيمت نفت به روند صعودي خود ادامه خواهد داد و حتي مي‌تواند ركوردهاي جديدي را به ثبت برساند اما اين ايده بيش از حد رؤيا پردازانه بود چرا كه با ظهور و بروز عوامل و متغيرهاي جديد در عرصه اقتصادي جهاني به‌طور عام و تغييرات سريع در بازار جهاني انرژي، به‌نظر مي‌رسد شرايط بازار نفت به سود كشورهاي نفتي پيش نخواهد رفت و به‌عبارتي دوران موج‌سواري نفتي آنها روبه پايان است.
بايد اذعان كرد كه كاهش 30درصدي قيمت نفت در شرايطي اتفاق افتاده كه التهابات سياسي و نظامي در خاورميانه در ماه‌هاي اخير با محوريت داعش شدت گرفته، روسيه به‌عنوان يك كشور عمده صادركننده تحريم شده و اقتصاد جهاني تحت تأثير اروپا و آمريكا رونق گرفته است. بروز هريك از اين عوامل در گذشته براي قيمت نفت شوك‌آور بوده اما در حال حاضر اثر آن از بين رفته است.
فارغ از اين عوامل آنچه بيش از همه قابل توجه است دستاورد دولت‌هاي نفتي از دوران طولاني آرامش توأم با بالابودن نسبي قيمت‌هاي نفت است. آيا در اين دوران، دولت‌هاي نفتي توشه‌اي براي روزهاي سخت آينده آماده كرده‌اند يا اينكه صرفا به موج‌سواري پرداخته و با پايان موج، تحرك و قال وقيل آنها نيز پايان پذيرفته است؟ در پاسخ به جرأت مي‌توان گفت هيچ‌يك از كشورهاي نفتي عضو اوپك نتوانسته‌اند بهره‌اي وافر و توسعه‌اي از دوران نفت 100دلاري ببرند.
گويا همه دررؤياي پايان دوران نفت ارزان غوطه ور بوده و تلاشي درجهت توسعه زيرساخت‌هاي اقتصادي و تبديل دلارهاي بي‌سابقه نفتي به ارزش‌افزوده بالا براي اقتصاد‌هاي خود نكرده‌اند. در اين ميان كشورهاي نفتي خاورميانه با توجه به تجربه بحران‌هاي سياسي و امنيتي روزهاي سخت و پرچالشي را تجربه خواهند كرد. به راستي دلارهاي بي‌سابقه نفتي در يك دهه گذشته چه شد و چه سرنوشتي را براي دولت‌هاي خاورميانه رقم زد؟
نظر شما