انسان‌هايي كه در پي ارتقا، اوج گرفتن و انسان كامل شدن هستند به‌دنبال بهانه‌اند تا يك به يك پله‌هاي ترقي را بپيمايند و يكي از اين گام‌هاي بلند با چله‌نشيني محقق مي‌شود. اربعين واژه‌اي است عربي كه در متون ديني ما زياد به آن توجه شده است؛ در قرآن كريم كلمه اربعين 4بار در سوره‌هاي اعراف، احقاف، بقره و مائده در رابطه با داستان پرماجراي حضرت موسي(ع) آمده است.
كلمه اربعين، نخستين بار در كتاب شريف قرآن به آن اشاره شد و سپس به وسيله پيامبر اكرم(ص) و امامان معصوم (عليهم‌السلام) برآن تأكيد شد. به واژه اربعين نبايد به‌عنوان كمّي آن بنگريم بلكه يك واژه عرفاني و يك عدد آسماني است و گويا در اين كلمه رمزها و رازهايي نهفته است، كه ما را ياراي فهميدنش نيست. نكته ديگر اين است كه توجه به اربعين تنها مختص به اين دنيا نيست، بلكه آنگونه كه از روايات فهميده مي‌شود بخشي از برنامه‌هاي جهان آخرت نيز بر محور اربعين تنظيم مي‌گردد. امام كاظم(ع) فرمود: «يقوم الناس يوم القيامه مقدار اربعين عاماً». مردم در روز قيامت به اندازه چهل‌سال مي‌ايستند. (بحار‌الانوار، ج 8ص 48)
بيشتر انبيا در چهل‌سالگي مبعوث شده‌اند. گويند آدم(ع) چهل‌روز گريه كرد تا توبه‌اش پذيرفته شد. همچنين نطفه پاك‌ترين پاكان، مادر ائمه طاهرين، زهراي اطهر(س) پس از آنكه پيامبر(ص) و همسر گرامي‌اش خديجه(ع)، چهل‌روز آداب خاص را رعايت كردند، منعقد شد. فرموده‌اند جهت استجابت دعا در نماز شب، چهل‌مؤمن را دعا كنيد و نيز از احاديث بسيار مشهور و متواتر آن است كه هر كس چهل‌حديث حفظ كند و به‌كار بندد، خداوند او را در زمره افراد عالم و فقيه محشور خواهد كرد. اكثر علما و بزرگان دين كتاب چهل‌حديث دارند، ازجمله حضرت امام خميني(ره). پيامبر(ص) فرمود: «هركس چهل‌بار سوره توحيد را بخواند، خداوند گناهان او را مي‌بخشد، سوره توحيد باراني است كه روح در آن شسته مي‌شود.»
اربعين از رازهاي هستي است. خصوصيت عدد چهل و اسرار نهفته در آن براي ما روشن نيست. عارف و فيلسوف شهير، سهروردي در كتاب «عوارف‌المعارف» و همچنين استاد العلماء صدرالمتالهين شيرازي مي‌گويند: فقط پيامبران و اولياي الهي از راز اربعين باخبرند. احاديث و روايات زيادي از معصومين (عليهم‌السلام) در خواص اربعين وارد شده است. كه البته حديث در فرهنگ دين جايگاه والايي دارد و به يك معنا حديث نوعي تفسير آيات قرآن است. به قول شهيد مطهري «ما شيعيان يك سرمايه‌اي داريم كه اهل تسنن اين سرمايه را ندارند و آن اين است كه از بعثت پيامبر(ص) تا رحلت امام حسن عسگري(ع) 273سال دوره عصمت داريم و از سيره معصومين (عليهم‌السلام) مي‌توانيم استفاده كنيم. ولي اهل تسنن فقط پيامبر(ص) را معصوم مي‌دانند، يعني از 23سال زمان رسالت بهره‌مندند. »
از ذخاير بسيار ارزشمند فكري و فرهنگي مسلمانان، احاديث و رواياتي است كه از رسول خدا(ص) و ائمه‌هدي(ع) به ما رسيده است. زماني بود كه ثبت يك حديث از چنان اهميتي برخوردار بود كه يك عالم و انديشمند، فرسنگ‌ها طي طريق مي‌كرد تا حديثي موثق بشنود و ضبط كند مثلا جابربن عبدالله انصاري براي شنيدن يك حديث از مدينه به مصر رفت و يك‌ماه اين راه طول كشيد، يا شيخ صدوق براي كسب حديث و ديدار علما به بيش از 30سرزمين از خراسان، عراق و حجاز سفر كرد. (مقدمه من لا يحضره الفقيه) و (همچنين ساير علما و بزرگان)
اگر امروز ما فرهنگي پربار و منابعي ارزشمند داريم و اگر در كتاب «كافي» مرحوم كليني، 16099حديث مستند، در كتاب «من لايحضره الفقيه» مرحوم صدوق 9044حديث و در «تهذيب شيخ الطائفه» شيخ طوسي 13590حديث و در كتاب «استبصار» شيخ طوسي 5511حديث داريم، همه و همه از بركت تلاش‌هاي مخلصانه علما و محققان و دانشمنداني است كه همت گماشتند و اين حركت فرهنگي را عبادت به شمار آوردند. البته بايد توجه داشت كه عامل اصلي اين تحرك، معصومين(ع) بوده‌اند.
حال سؤالي مطرح است كه چرا براي پيامبر(ص) و ساير ائمه، مسئله اربعين مطرح نشده و تنها براي امام حسين(ع) وارد شده است؟ يك علت اين است كه براي نخستين بار جابربن عبدالله انصاري به همراه دانشمند معروف عطيه‌عوفي و اهل‌بيت(ع) اربعين گرفتند كه قبلا براي هيچ‌كس گرفته نشده بود و دليل دوم اين است كه بنا بر روايتي در كتاب «لهوف»، رأس مبارك امام حسين(ع) در روز اربعين به وسيله امام زين‌العابدين(ع) به بدنشان ملحق شد.
در كتاب آثارالباقيه بيروني صفحه 391مي‌نويسد: «وجه تسميه اربعين اين است كه چون 40 نفر از اهل‌بيت امام حسين(ع) پس از مراجعت از شام، قبرش را زيارت كردند آن روز را اربعين گفتند.» قاضي عبدالجبار از علماي اهل تسنن در 2كتاب خود «المغني» و «الاصول الخمسه» مي‌گويد كاري كه امام حسين(ع) كرد مايه مباهات مسلمانان است، چراكه در هيچ ديني پيغمبري را پيدا نمي‌كنيد كه خانواده او يكي‌يكي خود را فداي رسالت آن پيغمبر كرده باشند، اما امام حسين(ع) با تمام خلوص اين كار را كرد، لذا اربعين امام حسين(ع) است كه عظمت دارد.
- رئيس كميسيون فرهنگي- اجتماعي شوراي شهر تهران
نظر شما