مسافـران زمستانی تهران

پادشاه فصل‌ها برای نگارگران ایرانی، بهار بود و برای شاعران پاییز. کمتر نگارگر و شاعری خطر می‏کرد و از زیبایی زمستان می‏گفت. با سرمای زمستان، راه‏ها یخ می‏بست و کوچه‏‌ها و بام‏ها برف‌پوش می‏شدند.

هر کوچه با کوه برفابی پر می‏شد که صاحبان خانه در کوچه پارو می‏کردند. مصیبت زمستان، تهیه سوخت و شُل و گِل کوچه‏‌ها و خیابان‏ها بود. مسافران ایرانی نیز کمتر در سرمای زمستان به صرافت سفر می‏افتادند.

راه‏های نامناسب میان‌‏شهری آنان را مجاب می‏کرد تا از قید سفر بزنند و جان‏شان را بر سر سفر زمستانی نگذارند. اما کم نبودند سیاحان و مسافرانی که زمستان و تابستان نمی‏شناختند و از تنهایی و سختی سفر نمی‏رمیدند.

با آغاز هر زمستان، جنبش تهران کم نمی‏شد که علاوه هم می‏گشت. زمستان، خوراکی‏ها و سرگرمی‏ها و مشاغل خودش را داشت. مشاغل و خوراکی‏هایی که موجب گرمای تهران در سرمای زمستان می‏شدند.

تا پیش از جلوس قاجار، تهران قریۀ خوش آب‌وهوایی بود اما پای هر مسافری به آن نمی‏رسید و در سایۀ شکوه «ری» و عبدالعظیم(ع) قرار داشت.

با قدرت گرفتن قاجار و پایتختی تهران، سیاحان و مسافران راهشان را کج کردند و روانۀ پایتخت نو شدند. اغلب مسافران تهران از زمان قاجار به بعد راهی این شهر شده‌‏اند. مسافران فرنگی که روانۀ تهران می‏شدند بایست از سفرهای تابستانی و زمستانی رجال و دولتمردان ایرانی باخبر می‏شدند تا در برنامۀ سفرشان به مشکلی برخورد نکنند.

اما برای مسافران و سیاحانی که 200 سال پیش به ایران سفر می‏کردند، زمستان فصل مساعدی نبود. بارش برف و باران، جاده‏ های ناهموار را ناامن‏‌تر می‏کرد، مراسلات به آسانی انجام نمی‏شد و گاه هرگز به مقصد نمی‏رسید.

سردی هوا و کمبود سوخت، سفر زمستانی را پرهیب‏ تر می‏کرد چندان‏که هر مسافری سختی راه را به جان نمی‏خرید الا از سر ناچاری یا از درد جست‌‏و‏جو.

اما کم نبودند مسافران و سیاحانی که در سرمای زمستان به تهران سفر کردند و با مشاغل، بازی‏ها و خوراکی‏های زمستانی‌اي آشنا شدند که تهرانی‏‌ها به آن خو کرده بودند. در نوشتۀ زیر از خلال چهار سفرنامه فریزر، پولاک، براون و ویتاسکویل وست در تهران زمستانی دورة قاجار چرخی می‏زنیم.

منبع:همشهري سرزمين من