یکی از این پزشکان برجسته که اخیرا نام والای ایران را پر آوازه ساخته و آن را در محافل علمیجهان مطرح کرده، دکتر محمد حسن نظافتی است که از سوی دانشگاه کمبریج انگلستان به عنوان یکی از 100 جراح قلب برگزیده دنیا معرفی شده است. مدال افتخار جامعه پزشکی آمریکا در سال 2007 نیز به این پزشک ایرانی تعلق گرفته است. او که درحال حاضر بالاترین آمار جراحی قلب کودک به روش ویدئویی را در جهان به نام خود به ثبت رسانده در حال حاضر عضو هیاتعلمیدانشگاه علوم پزشکی مشهد و رئیس بخش جراحی قلب بیمارستان امام رضا (ع) است.
دکتر نظافتی، دوران تحصیل خود در فرانسه و آشنایی با پرفسور«لابرت» مبدع جراحیهای نوین قلب در جهان را نقطه عطفی در زندگی خود میداند و میگوید: پرفسور لابرت مبدع جراحیهای نوین قلب و تنها کسی بود که در دنیا، جراحی قلب کودکان را به روش ویدئویی انجام میداد. جرا حی قلب کودکان در واقع یکی از پیچیدهترین اعمال جراحی به شمار میرود و در حال حاضر نیز کمتر مراکزی هستند که در دنیا به جراحی قلب کودکان بپردازند.
دکتر نظافتی هم در سال 76پس از بازگشت به ایران، اولین جراحی قلب کودکان را به روش ویدیویی انجام داد. او در مورد این روش میگوید: در این روش نوین، بدون این که قفسه سینه این کودکان را باز کنیم، عمل جراحی قلب روی آنها انجام میشود. در شروع کار، اجرای این روشهای جدید در ایران با توجه به کمبود امکانات و تجهیزات کار سهل و آسانی نبود اما با وجود این مشکلات ما به این نوع از اعمال جراحی ادامه دادیم و اکنون با افتخار به جایی رسیدهایم که بالاترین آمار جراحی قلب کودک به روش ویدئویی در دنیا به نام ما و ایران ثبت شده است.
دکتر نظافتی به دستاورد دیگری در زمینه روشهای کم تهاجمیقلب اشاره میکند و میگوید: در حال حاضر یکی از شایعترین بیماریهای قلبی،گرفتگی عروق کرونر است. در عمل مرسوم و رایج،قفسه سینه از وسط شکافته میشود و عروقی که گرفته و تنگ است، ترمیم میشود، اما در این روش جدید –که به روش کم تهاجمیموسوم است – بدون شکافتن قفسه سینه با کمک یک ویدئو شریان داخل سینه را آزاد میکنیم و با یک برش کوچک 4،5سانتی متری این عمل را روی قلب انجام میدهیم. بنابراین بیمار دوران بعد از عمل راحتتری را سپری میکند، بستری ICUکوتاهتر و درد و خونریزی بیمار هم کمتر است.
وی در خصوص درصد موفقیت روشهای جدید جراحی قلب میگوید: تا کنون 8 هزار عمل جراحی قلب به روشهای جدید داشتهایم که درصد بالایی از آنها موفقیتآمیز بوده است و به جرات میتوانیم ادعا کنیم که میزان عوارض بعد از عمل و میزان مرگومیر در مقایسه با مراکز پیشرفته دنیا بسیار کمتر بوده و این در حالی است که ما در ایران بیمار را انتخاب نمیکنیم و از نوزاد یکروزه تا بیمار صد ساله را مورد عمل جراحی قرار میدهیم.
دکتر نظافتی در ادامه میگوید: زمانی که در فرانسه بودم روی این موضوع کار میکردیم که بتوانیم در عمل پیوند قلب از قلب حیوان برای انسان استفاده کنیم زیرا در این صورت محدودیت «دهنده قلب» نیز از بین میرفت. پس از بازگشتم به ایران چندین سال روی این پروژه کار کردم که بعدها مسیر تحقیق به این سمت آمد که از این موضوع برای جلوگیری از دفع پیوند قلب استفاده کنیم زیرا با تمام آزمایشهایی که در رابطه با مشابهت «گیرنده و دهنده قلب» انجام میشود ممکن است گیرنده قلب در همان ساعات اولیه پس از عمل، قلب را دفع کند که تحقیقات مشترک ما در این زمینه به نتایج خوبی رسید.
وی تاکید میکند: ما به سمتی پیش میرویم که قطعا در آینده جایگزینی برای قلب انسان خواهد بود. یکی از این موضوعات بحث سلولهای بنیادی است که به 2 روش انجام میشود؛ در روش اول سلولها از مغز استخوان بیمار گرفته و در محیط آزمایشگاه کشت داده میشود، چرا که سلولهای بنیادی توانایی تبدیل شدن به سلولهای مختلف با کاراییهای مختلف را دارد؛ مثلا یک سلول مادر توانایی تبدیل شدن به سلولهای عصبی، بینایی، شنوایی و یا قلبی را دارد.
سپس سلولهایی که نشانهها و توانایی تبدیل شدن به سلول قلبی را دارد، جدا سازی و تکثیر میشود که این خود به چند روز زمان نیاز دارد، اما در روش جدید تر، خون بیمار در اتاق عمل گرفته میشود و همان جا سلولهای مشخص و نشان دار از سلولهای اضافی جدا میشود و به ناحیهای از قلب که دچار سکته شده است و حرکتهایی را که باید داشته باشد ندارد، تزریق میشود.
وی میافزاید: کارایی بهرهگیری از سلولهای بنیادی در مراحل تجربی و آزمایشگاهی به اثبات رسیده است اما این تحقیقات هنوز در مراحل ابتدایی خود است.
مورد دیگر در بحث جایگزینی قلب، قلب مصنوعی است که مخترع آن هم پرفسور موسیوند استاد ایرانی دانشگاه کاناداست. این دستگاه به گونهای ساخته شده است که در داخل قفسه سینه جای میگیرد ؛ در کنار این موارد، موضوع استفاده از قلب حیوان نیز به طور جدی دنبال میشود و قطعا این روشها در آینده به نتیجه خواهد رسید.
دکتر نظافتی تصریح میکند: تا به نتیجه رسیدن قطعی این روشها، روش جاری و معمول همان پیوند قلب است که طی آن قلب کسی که دچار مرگ مغزی شده است به بیمار قلبی پیوند زده میشود. در حال حاضر در تمام دنیا پیوند اعضا به دلیل نتایج ارزنده وچشمگیر آن، کاری رایج محسوب میشود زیرا اعضای زیادی است که میشود از جسد برداشت و آن را پیوند زد که از آن جمله میتوان به قلب، کلیهها، ریه، لوزالمعده،پوست و چشم اشاره کرد.
وی در این زمینه به فرهنگسازی بیشتر برای اهدای عضو پس از مرگ مغزی اشاره میکند و میگوید: مرگ مغزی اتفاق ناگواری است که برای یکی از اعضای خانواده رخ میدهد اما در هر حال وی محکوم به مرگ است و با همه اعضای مفیدش باید به خاک سپرده شود. اگر مردم بدانند اهدای اعضای یک نفر مرگ مغزی میتواند جان چندین نفر را نجات دهد، قطعا نگاهشان به این قضیه تغییر میکند.
دکتر نظافتی در پایان بر توانمندی و هنر دست جراحان ایرانی در سطح جهان تاکید میکند و میافزاید: در مقایسه با جراحان اروپایی و آمریکایی، هنر دست جراحان ایرانی شناخته شده است و از لحاظ ظرافت کار بر آنها برتری دارند، اما در عین حال به لحاظ امکانات با آنها قابل مقایسه نیستیم. در صورت تامین نیازها و امکانات، بیتردید علم پزشکی در ایران با توجه به پیشینه دیرینه خود رشد سریع تری خواهد گرفت و ما در عرصههای جهانی حرفهای بیشتری برای گفتن خواهیم داشت.