مسئولیت‌پذیر باشید تا سالم بمانید

همشهری آنلاین: وزن‌، ژن‌ها و رژیم غذایی ما، اینکه ورزش می‌‌کنیم یا سیگار می‌کشیم (یا قبلا سیگار می‌کشیده‌ایم)- همه بخش‌هایی از آمیزه‌ پیچیده‌ای است که میزان سلامت ما، بیماری‌های که دچارشان می‌شویم، یا می‌توانیم از آنها پیشگیری کنیم، را تعیین می‌کنند.

اما عامل دیگری هم وجود دارد که ممکن است چندان توجه ما را جلب نکند: شخصیت ما.

پژوهشگران دریافته‌اند که نوع شخصیت نه تنها با رفتارهای مربوط به سلامت، بلکه با پیامدهای سلامت از جمله طول عمر ارتباط دارد.

آیا افراد می‌توانند همانطور که رژیم غذایی و عادات ورزشی‌شان را تغییر می‌دهند، شخصیت‌های‌شان را به انواعی تغییر دهند که بیشتر سلامت‌آفرین باشند.

شخصیت افراد کاملا با وجود آنها عجین شده است. اما این امر به معنای آن نیست که ما نمی‌توانیم گرایش‌ها در باورها و رفتارهای‌مان را دستکاری کنیم. و نخستین گام در این مسیر می‌تواند بیشتر شناختن شخصیت‌مان و اثرات احتمالی آن بر سلامت‌مان است.

پنج نوع عمده شخصیت

نظریه‌های بسیاری درباره شخصیت‌ها و شیوه‌های رده‌بندی آنها وجود دارد. یکی از نظریه‌های عمده در این مورد شخصیت‌ها را به پنج گروه تقسیم می‌کند:

توافق‌پذیر (agreeable)، وظیفه‌مدار (contientious)، برون گرا (extroversional) ، روان‌نژند (neurotic) و گشوده (open).

هر یک از این انواع شخصیت نمودهای بسیاری دارند. برای مثال اعتماد کردن و نوع‌دوستی نمودهای شخصیت وظیفه‌مدار هستند. یا اضطراب و رفتار تکانه‌ای نمودهای شخصیت روان‌نژند هستند.

این پنج رده اصلی در واقع مجموعه‌های از صفات شخصیتی هستند که گرایش دارند با یکدیگر بروز کنند. اما شخصیت‌های واقعی ممکن است آمیزه‌ای بسیار پیچیده‌تر باشند. برای مثال، شخصیت یک فرد خاص ممکن است عناصری از توافق‌پذیری، برون‌گرایی، و وظیفه‌مداری داشته باشد.

شخصیت در دوران کودکی شکل می‌گیرد و گرایش دارد که تا دوران بزرگسالی هم همانگونه بماند. اما در عین شخصیت غیرقابل‌تغییر نیست. شرایط خاص بخش‌های متفاوت از شخصیت فرد را بارز می‌کند. شخصیت با افزایش سن تغییر می‌کند. بررسی‌ها نشان داده‌اند که گشودگی به تجربه‌ها در جوانان به اوج خود می‌رسد، و اغلب ما با بالا رفتن سن‌مان وظیفه‌مدار و مسئولیت‌پذیرتر می‌شویم.

نوع شخصیتی که بیش از همه با سلامت بیشتر مرتبط است، وظیفه‌مداری است. یک بررسی نشان داد که افرادی که در هشت سالگی شخصیت‌شان بوسیله والدین و معلمان‌شان وظیفه‌مدار و باوجدان شمرده شده است، عمر بیشتری می‌کنند.

سایر پژوهش‌ها رابطه میان وظیفه‌مداری را با فشار خون پایین‌‌تر، میزان‌های کمتر ابتلا به دیابت و سکته مغزی، و مشکلات مفصلی کمتر نشان داده‌اند. حتی هنگامی که پژوهشگران تعدیل‌های آماری برای در نظر گرفتن تاثیر تحصیلات، سوءمصرف مواد مخدر، دچار بودن به فشار خون بالا، کلسترول بالا را انجام دادند، وظیفه‌مداری با سلامت بیشتری همراهی داشت.

عادات رفتاری سلامت‌بخش بیشتر توضیحی روشن برای ارتباط میان وظیفه‌مداری و سلامت بیشتر است. پژوهش‌ها هم این نظر را تایید کرده‌اند. افراد با شخصیت وظیفه‌مدار با احتمال کمتری از دیگران به رفتارهای زیانبار (سیگار کشیدن، افراط در الکل، رانندگی خطرناک) دست می‌زنند و با احتمال بیشتر رفتارهای سلامت‌بخش را انجام می‌دهند.

اما قضیه پیچیده‌تر از اینهاست. به نظر می‌رسد که برخی از وجوه شخصیت وظیفه‌مدار بیشتر از سایر وجوه با سلامت ارتباط دارند.

برخی از پژوهش‌ها نشان داده‌‌اند که انضباط شخصی یکی از صفات مهم تاثیرگذار بر سلامت در افراد با این نوع شخصیت است. سایر بررسی‌ها پیروی از عرف یا هنجارهای اجتماعی را در این باره مهم دانسته‌اند.

استرس می‌تواند سلامت را مختل کند، و شخصیت‌های وظیفه‌‌مدار از افرادی هستند که از موقعیت‌های استرس‌زا پرهیز می‌کنند، اما در جهت مقابل شخصیت‌های روان‌نژند ممکن است خود را درگیر چنین موقعیت‌هایی کنند. وظیفه‌مداری ممکن است انتخاب‌های شغلی، پایداری زندگی مشترک، و سایر وجوه زندگی را که بر سلامت و نهایتا طول عمر موثرند، تعیین کند.

پاتریک ال هیل، پژوهشگر روانشناسی در دانشگاه ایلینویز و همکارانش اخیرا نتایج بررسی را منتشر کردند که نشان می‌دهند وظیفه‌مداری ممکن است منافع شناختی داشته باشد که می‌تواند تا حدودی علت طول عمر بیشتر افراد دارای این شخصیت را توضیح دهد. اگر فردی مسلط بر خود و منظم باشد، که هر دو از صفات شخصیت وظیفه‌مدار هستد، نسبت به فردی که فاقد این صفات است، ممکن است کارکرد شناختی‌اش کمتر تحت تاثیر اثرات زیان‌بخش افزایش سن و بیماری‌ها بر مغز قرار گیرد.

هیل و همکارانش دریافتند که تاثیر شخصیت بر کارکرد شناختی در حد متوسط است، اما میزان تاثیر یافت‌شده آنقدر قابل‌توجه بود که « این سوال را مطرح کند که آیا صفات شخصیتی ممکن است از طریق ارتقای مهارت‌های شناختی پیامدهایی مهم ایجاد کنند.»

چه کار می‌توان کرد؟

برخی از افراد از بخت خوب داشتن شخصیت‌های وظیفه‌مدار برخوردارند. اما بسیاری از ما برای پرورش این صفات در خودمان تلاش کنیم. این چند توصیه در این راه به شما کمک می‌کنند: