اين را نه فقط وزارت نيرو كه اداره بررسي‌هاي اقتصادي بانك مركزي تأييد مي‌كند و زنگ خطري است جدي. تازه‌ترين تحقيق رسمي بانك مركزي كه توسط اسماعيل محمدجاني، رئيس دايره كشاورزي و نازنين يزدانيان، كارشناس ارشد دايره كشاورزي اداره بررسي‌ها و سياست‌هاي اقتصادي بانك مركزي نوشته شده و در نشريه تخصصي روند وابسته به اين نهاد حاكميتي منتشر شده، نشان‌دهنده ورود كشور به شرايط تنش آبي شديد است. چه اينكه ثابت بودن منابع آبي كشور و افزايش جمعيت و سطح رفاه و بهداشت باعث رشد تقاضاي آب شده و بهره‌وري پايين آب در بخش كشاورزي چالش‌هاي جدي ازجمله تشديد بهره‌برداري از منابع آب زيرزميني، خشك شدن و شور شدن منابع آب زيرزميني و فرونشست دشت‌ها را به همراه خواهد داشت.
بانك مركزي هشدار داده كه تداوم اين وضعيت، افزون بر كاهش توان توليدات كشاورزي كشور، زمينه عدم‌امكان زندگي در برخي از مناطق كشور را فراهم خواهد كرد و ضريب خودكفايي به‌ويژه در محصولات زراعي شامل غلات و دانه‌هاي روغني را در شرايط دشوارتري قرار مي‌دهد. يافته‌هاي اين تحقيق حكايت از شدت گرفتن وابستگي كشور به واردات غلات و دانه‌هاي روغني و خروج سالانه بيش از 7ميليارد دلار ارز تنها براي واردات غلات و دانه‌هاي روغني دارد. بهره‌وري اندك آب در بخش كشاورزي به گفته بانك مركزي باعث كاهش محصولات زراعي شده است به‌نحوي كه كسري تراز بازرگاني بخش كشاورزي از 1.3ميليارد دلار در طول برنامه سوم توسعه كشور به 2.9ميليارد دلار در برنامه چهارم توسعه و 6.4ميليارد دلار در سال‌هاي 1389-1392 افزايش يافته و سهم بخش كشاورزي از كسري تراز بازرگاني كل اقتصاد (بدون نفت) در سال‌هاي گذشته بيشتر شده و از متوسط 7درصد در برنامه سوم توسعه به 46.2درصد در سال گذشته رسيده است. اين اتفاق تلخ در شرايطي رخ مي‌دهد كه بيش از 92درصد منابع آبي ايران در بخش كشاورزي مصرف مي‌شود كه يك ركورد جهاني است، چه اينكه سهم بخش كشاورزي از منابع آبي در خاورميانه 84 درصد و در قاره آفريقا 82درصد برآورد شده است.
- بهره‌وري ناچيز آب
ايران يك درصد جمعيت جهان را در خود جاي داده و تنها 0.3درصد از منابع آب شيرين دنيا توسط ايراني‌ها مصرف مي‌شود. شوربختانه‌تر اينكه 66درصد از كل آب‌هاي ناشي از بارندگي سالانه ايران قبل از رسيدن به رودخانه‌ها بخار مي‌شود. مهم‌تر و تهديد‌كننده‌تر اينكه ميانگين بهره‌وري آب در دنيا نشان مي‌دهد كه به ازاي هر مترمكعب آب مصرفي 14دلار توليد ناخالص داخلي به‌دست مي‌آيد اما در ايران به ازاي هر مترمكعب آب مصرف شده تنها 3دلار توليد ناخالص داخلي محقق مي‌شود.
| توزيع مصرف آب به تفكيك بخش هاي مصرفي در مناطق مختلف جهان در سال 2011 | ||||||
| منطقه | كشاورزي | صنعت | شهري | برداشت از منابع آب زيرزميني | ميزان بارندگي (ميلي‌متر) | سهم از آب شيرين جهان (درصد) |
| آفريقا | 82 | 5 | 13 | 18.3 | 678 | 9.3 |
| آمريكا | 49 | 34 | 16 | 45.7 | 1085 | 45.1 |
| آسيا | 81 | 10 | 9 | 38.5 | 827 | 28 |
| خاورميانه | 84 | 7 | 9 | 46.2 | 217 | 1.1 |
| ايران | 92 | 1 | 77 | 62.1 | 228 | 0.3 |
| اروپا | 22 | 57 | 22 | 29.5 | 577 | 15.5 |
| اقيانوسيه | 60 | 15 | 26 | 24.7 | 586 | 2.1 |
| جهان | 69 | 19 | 12 | 37.8 | 813 | 100 |
- برشي از يك تحقيق رسمي
افت بارندگي در ايران باعث شده كه ميانگين حجم آب موجود در مخزن سدها به 38درصد ظرفيت موجود طي 5دهه گذشته برسد.
حجم جريان‌هاي سطحي آب در تمام حوضه‌هاي آبريز ايران در پايان تابستان امسال نسبت به دوره بلندمدت 52درصد كم شده است.
بهره‌برداري بي‌رويه آب از منابع آبي زيرزميني باعث شده تا سطح آب سفره‌هاي زيرزميني در چند دهه اخير 18متر كاهش يابد.
برآوردها نشان از برداشت غيرقانوني آب در حدود 100 تا 150هزار حلقه چاه دارد و وزارت نيرو فقط 60 هزار حلقه را شناسايي كرده است.
از مجموع 609 دشت ايران، 228دشت ممنوعه در وضعيت عادي و 66دشت ممنوعه در وضعيت بحراني هستند كه نشان‌دهنده شدت بحران است.
انتشار پساب‌هاي صنعتي، كشاورزي و شهري يك تهديد جدي است و حدود 30درصد خانه‌هاي ايران در پايان سال90 به شبكه فاضلاب وصل شده‌اند.
92درصد آب در بخش كشاورزي استفاده مي‌شود، اما راندمان آب در اين بخش كمتر از 30درصد است و اين يكي از عوامل هدررفت مايه حيات است.
تقسيم زمين‌هاي كشاورزي براساس قانون ارث باعث افزايش تعداد بهره‌برداران و كاهش متوسط مساحت زمين‌هاي كشاورزي شده است.
اختلاف زياد ميان قيمت اقتصادي آب و عرضه فعلي آن باعث برداشت بيش از حد از چاه‌ها، افزايش عمق و حتي حفر غيرمجاز چاه‌ها شده است.
نظر شما