اگرچه كمي غبار، چهره شهرت اين مسجد را پوشانده است اما امروز هم اين مسجد دست كمي از گذشته ندارد و قشر عظيمي از نمازگزاران آن را جوانان تشكيل مي‌دهند با اين تفاوت كه اگر در قديم جوانان همه دانشجو بودند الان كسبه و كارگران محل هم به آنها اضافه شده‌اند و اگر موقع نماز ظهر سري به آنجا بزنيد قطعا بعد از الله‌اكبر امام جماعت جايي براي اقتدا گيرتان نمي‌آيد. سراغ حجت‌الاسلام و المسلمين علي تهراني پيش نماز اين مسجد قديمي رفتيم تا هم كمي از گذشته اين مسجد بدانيم و هم از فعاليت‌هاي ورزشي و فرهنگي آن آگاه شويم.
- مسجد هدايت يكي از مساجدي است كه در برهه انقلاب خيلي تأثيرگذار بود و بسياري از چهره‌هاي شاخص انقلاب در اين مسجد سخنراني مي‌كردند؛ الان هم اين تأثيرگذاري باقي مانده و يا رنگ باخته است؟
اوايل دهه 20ما مي‌بينيم كه تعداد زيادي از بازاريان براي ارتقاي كسب و كارشان به سمت خيابان‌هاي لاله زار و چهارراه استانبول هجوم مي‌آورند و فروشگاه‌هايي لوكس با كالاهاي خارجي در اين منطقه افتتاح مي‌شود. در كنار اينها، محل فروش مشروب و كاباره‌ها هم بود كه پاتوق‌هاي فساد شهر بودند؛ در همان زمان ، مسجد هدايت كه تازه تاسيس شده بود با امامت آيت‌الله طالقاني رنگ و بوي مذهبي‌تري به اين منطقه مي‌دهد و بعد هم اين مسجد محل رفت‌وآمد اعضاي نهضت آزادي مي‌شود. اما بعد از انقلاب طيفي كه دور آيت‌الله طالقاني بودند از مسجد رفتند و بعد از آن هم بافت مسجد سنتي شد و بيشتر نمازگزاران را كسبه محل تشكيل دادند. مردمي هم كه امروز هستند بسيار انقلابي و گوش به فرمان رهبري هستند؛ چنان‌كه ما در زمان جنگ ديديم كه جوانان زيادي از اين مسجد به سمت جبهه‌هاي حق عليه باطل رهسپار شدند و تعداد زيادي هم به درجه شهادت نايل آمدند. غيراز آن هم ما هر روز در مسجد برنامه‌اي مربوط به جنگ داشتيم؛ يعني يا به‌صورت معنوي از رزمندگان و به‌خصوص خانواده‌هاي آنها حمايت مي‌كرديم و يا به‌صورت كمك‌هاي مادي و مردمي كه شامل غذا و لباس و تجهيزات مي‌شد.
- شما از چه سالي امامت جماعت مسجد را بر عهده گرفتيد؟
يك سال بعد از شروع جنگ بود كه به مسجد آمدم...
- از مهم‌ترين ويژگي‌هاي مسجد هدايت اين است كه در منطقه‌اي تجاري قرار دارد. وجود اين محل چقدر مي‌تواند بر كسب و كار فروشندگان تأثير بگذارد؟
بيشترين ارتباط مسجد، با كسبه و به‌خصوص كارگران خيابان‌هاي استانبول و لاله زار است. خيلي مواقع ما براي امري از كسبه خواسته‌ايم كه در مغازه‌هاي خود را ببندند و به همراه شاگردانشان در مسجد حاضر شوند. ديديم صفي كه تشكيل شده تا وسط خيابان جمهوري رفته است و در مسجد هم جاي سوزن انداختن نيست. اين هم به‌خاطر ارادت و عشقي است كه مردم به دين و مذهب دارند و در بسياري مواقع هم سؤالاتشان به‌خصوص درباره كسب و كار را از من مي‌پرسند تا مشكلي براي روزي‌شان به‌وجود نيايد.
- يعني دنبال روزي حلال هستند...
بله دقيقا؛ زيرا روزي حلال يكي از مهم‌ترين مسائلي است كه در اسلام به‌شدت بر آن تأكيد شده است؛ مثلا درباره اصحاب كهف هست كه وقتي بعد از آن همه سال بيدار شدند براي تهيه غذا به‌دنبال روزي حلال بودند. پس افراد مومن هم بايد به‌دنبال نان حلال باشند و به شعار و نماز جماعت اكتفا نكنند. گاهي انسان خيلي دم از انقلاب و ايمان مي‌زند ولي از نان حرام پرهيز نمي‌كند. شخصي خيلي گريه و مناجات مي‌كرد. حضرت موسي با يكي از اولياي خدا به او رسيد و به خدا عرض كرد: خدايا اگر اين فرد بنده من بود، من با توجه به اين همه گريه او را مي‌بخشيدم. خداوند فرمود: نگاه به گريه‌هاي او نكن چرا كه او وقتي به نان حرام برسد چيزي نمي‌فهمد. كسبه هم بايد به‌شدت مراقب باشند كه خداي ناكرده روزي آنها با مال حرام همراه نباشد و اين تنها از طريق آشنايي با دستورات دين به‌وجود مي‌آيد. در حديث هم داريم كه عبادت با مال حرام مثل ساختن خانه روي شن و ماسه سست است. از معصوم(ع) پرسيدند: چرا دعاي ما مستجاب نمي‌شود؟ گفتند: اگر مي‌خواهيد دعايتان مستجاب شود، لقمه حلال مصرف كنيد چرا كه با لقمه حرام دعا مستجاب نمي‌شود. واقعا هم فروشندگان بايد دقت كنند كه به هر قيمتي جنس خود را به فروش نرسانند؛ اين تنها نكته‌اي است كه من بارها بعد از نماز به جوانان كاسب گفته‌ام. روزي حلال، مال و سرمايه‌‌اي است كه حق الناسي در آن نباشد؛ يعني مال حلالي كه انسان از راه مشروع به‌دست آورده. اگر بدهكاري دارد، اعم از ديه، قرض و... و توانايي پرداخت آنها را دارد، بايد پرداخت كند. قشر اصلي فروشندگان اين منطقه را جوانان تشكيل داده‌اند و آنها هم به‌خاطر بلندپروازي‌ها بعضا مي‌خواهند ره صد ساله را يك شبه بروند كه متأسفانه دچار گرفتاري مي‌شوند. اگر اين نكات به آنها گوشزد نشود ممكن است راه را گم و خداي ناكرده مال حرام را وارد زندگي خود كنند. از طرف ديگر، در آن صورت من هم به عنوان امام جماعت در كار خود كم گذاشته‌ام كه نتوانسته‌ام آنطور كه شايسته است مردم را راهنمايي كنم.
- به جوانان اشاره كرديد. به‌نظر شما امام جماعت مسجد بايد چه رابطه‌اي با جوانان داشته باشد و چطور آنها را جذب كند؟
امام جماعت يكي از اركان اصلي مسجد است كه مي‌تواند در جذب نوجوانان و جوانان نقش مهمي ايفا كند. اگر مسجد را پايگاهي درنظر بگيريم امام جماعت فرمانده آن پايگاه به شمار مي‌آيد. از آنجا كه اگر هر پايگاه فرمانده لايقي داشته باشد مي‌تواند اهداف مدنظرش را پيش ببرد؛ اگر مسجد نيز امام لايق و مناسبي داشته باشد بدون شك در پيشبرد اهداف و آرمان‌ها مي‌تواند مثمر ثمر واقع شود. صلاحيت‌ها، شايستگي‌ها، عملكرد، شخصيت و چگونگي برخورد امام‌جماعت با جوانان هم به‌طور مستقيم بر جذب افراد ازجمله جوانان اثر مي‌گذارد. كسي كه مسئوليت كاري را بر عهده مي‌گيرد بايد فرصت و دقت لازم را داشته باشد و چه مسئوليتي بالاتر از امام جماعتي كه مسئوليت هدايت مردم را عهده‌دار است. بي‌تعارف اگر مسجد بخواهد نقش خود را به خوبي ايفا كند نيازمند آن است كه امام جماعت از نظر وقت و برنامه‌ريزي به اندازه كافي سرمايه‌گذاري كند و اهتمام جدّي به مسجد و برنامه‌هاي آن داشته باشد. عمل پيامبر(ص) در اين زمينه الگوي خوبي براي ماست. آن حضرت پس از نماز صبح تا طلوع آفتاب در مسجد مي‌نشست و بخشي از اين وقت را صرف پاسخگويي به پرسش‌هاي مسلمانان مي‌كرد. امام جماعت بايد در حد امكان در اختيار مسجد باشد يا اينكه حداقل چندشغله نباشد. اگر امام جماعت چندشغله باشد، بايد نايب براي مسجد بفرستد. از همين رو او نمي‌تواند همه وظايف امام جماعت را ادامه دهد و در عين حال به رابطه مخاطبان با امام جماعت لطمه خواهد زد. به لطف خدا در مسجد هدايت همه تلاش ما هم اين بوده كه جوانان جذب شوند و يكي از مؤثرترين كارها هم به واسطه حاج آقاي علمايي بود كه كارگران مغازه‌هاي منطقه را جمع كرد و در باشگاه به آنها ورزش رزمي آموزش داد؛ علاوه بر آن در بحث معارف هم براي آنها كلاس‌هاي قرآن و احكام برپا كرد. همين كلاس‌ها باعث شد كه هم قواي بدني و هم نيروي معرفتي كارگران كه قشر ضعيفي هستند افزايش پيدا كند و به واسطه آنها خيلي از جوانان ديگر هم راهي مسجد شدند و پاتوقشان مسجد شد.
- با توجه به شرايط امروز كه خيلي‌ها تلاش دارند دين را به حاشيه ببرند يا حتي به مسائل ديني هم رنگ ماديات بزنند، مهم‌ترين نقشي كه مساجد مي‌توانند ايفا كنند چيست؟
مسجد از زمان صدر اسلام محور تمام امور مسلمانان بوده است و پيامبر عزيز اسلام(ص) هم به مشكلات مسلمانان در مساجد رسيدگي مي‌كردند؛ حتي جشن‌هاي عروسي را هم در مسجد برگزار مي‌كردند تا مهم‌ترين امر زندگي انسان هم در خانه خدا باشد اما امروز اين مسائل كمرنگ شده و تلاش بر اين است كه مسجد را تنها محلي براي برگزاري نماز نشان دهند درحالي‌كه اصلا اينطور نيست. بخشي از اين مسئله هم به بعضي ائمه جماعت بر‌مي‌گردد كه نتوانسته‌اند ارتباط خوبي با مردم برقرار كنند و به فكر مشكلات مردم نبوده‌اند. الان خيلي‌ها هستند كه به‌خاطر مسائل مالي به من مراجعه مي‌كنند و از طرف ديگر هستند كساني كه واقعا نيازهاي معنوي دارند و بايد به آنها رسيدگي كرد. الحمدلله در مسجد هدايت براي مسائل مالي مردم صندوق امام حسن مجتبي(ع) راه‌اندازي شد كه وام‌هاي قرض الحسنه به نيازمندان مي‌دهد تا بخشي از مشكلات آنها را برطرف كند.
- كيست براي خدا قرض بدهد؟
بعضي سنت‌ها هرگز عوض نمي‌شوند و اگر 50 سال هم از آنها بگذرد همچنان هستند كساني كه آنها را ادامه دهند؛ كمك كردن به نيازمندان در مسجد هدايت از سنت‌هايي است كه مربوط به دوره آيت‌الله طالقاني مي‌شود. محمدجواد رجائيان درباره كاركرد خيريه مسجد هدايت مي‌گويد: «آقاي طالقاني و مسجد هدايت در رابطه با مسائل درماني و نيازهاي مالي و فكري افراد جوابگو بودند. گروهي كه دوروبر آقاي طالقاني بودند همه‌‌چيز داشتند. از گروه پزشكي گرفته تا بيمارستان‌ها و مؤسسات خيريه». هنگام رخدادهايي همچون سيل و زلزله، اقشار و طبقات مختلف مردم در اين مسجد سازماندهي مي‌شدند و پس از جمع‌آوري كمك‌هاي نقدي و غيرنقدي، مستقيما به محل حادثه مي‌شتافتند و آسيب‌ديدگان و بازماندگان حوادث را ياري مي‌كردند. بعد از آقاي طالقاني هم مسئولين مسجد انسجام بيشتري به اين قضيه مي‌دهند و از دهه 70 صندوق خيريه امام حسن‌مجتبي(ع) را تاسيس مي‌كنند كه با معرفي هيأت امنا، وام تا سقف يك ميليون تومان اعطا مي‌شود. آقا رضا از كساني كه براي گرفتن وام مجدد به اين صندوق آمده است اينطور مي‌گويد:«كمك صندوق مسجد هدايت بسيار خوب و با بركت است؛ چند سال پيش من براي جهيزيه دخترم درخواست وام كردم و قرار شد 2ميليون تومان به من پول بدهند اما خود اعضا بعد از بررسي قيمت‌ها و تورم به اين نتيجه رسيدند كه كمك بيشتري كنند براي همين يك و نيم ميليون تومان به آن افزودند و همين مسئله باعث شد ما بتوانيم وسايل بيشتر و بهتري تهيه كنيم». اما اين تنها كمك‌هاي مسجد هدايت نيست. كافي است يك ساعت قبل از ظهر سري به دفتر امام جماعت مسجد بزنيد و ببينيد كه چقدر نيازمند و گرفتار آنجا هستند و حجت‌الاسلام تهراني بنا به نيازهايشان به آنها كمك مي‌كند تا بلكه گره‌اي از كارشان باز شود. خود او معتقد است: «مساجد بايد براي رفع مشكلات مردم بكوشند و اين وظيفه را امام‌جماعت برعهده دارد. در سنت رسول‌خدا(ص) و ائمه‌اطهار داريم كه اين بزرگواران هيچ نيازمندي را از خود نمي‌راندند و حتي به ديگران اينطور وصيت مي‌كردند كه هنگام خروج از منزل كمي پول بيشتر با خود ببرند تا اگر نيازمندي به آنها رسيد بتوانند نيازش را برطرف كنند. اگر ما هم ادعاي شيعه بودن داريم بايد به هر طريقي خدمت به خلق كنيم تا ان‌شاءالله با رفع گرفتاري‌ها به جامعه مطلوب خدا و امام‌زمان(عج) نزديك شويم».
- رزم آوران مسجد هدايت
وقتي با لباس رزمي و كمربند مشكي جلوي حريف مي‌ايستد انگار جواني 20ساله است و با غرشي به او حمله مي‌كند كه انگار دشمن چند ساله‌اش مقابلش ايستاده؛ وقتي هم با همان لباس در صف نماز جماعت مي‌ايستد انگار از او ضعيف‌تر كسي نيست و تمام وجودش تواضع در برابر خدا مي‌شود. حاج احمد علمايي مردي است كه 54سال از زندگي خود را وقف ورزش رزمي كرده و سال‌هاست در مقام استادي به بچه‌هاي مسجد آموزش مي‌دهد. خودش درباره ورزش رزمي اينطور مي‌گويد: «قبل از انقلاب، مسير ورزش‌كردن من به سمت ديگري بود؛ آن زمان تنها ورزش رزمي در كشور كشتي كچ بود. بعد از مدتي من به سفارش يكي از دوستان به سمت ورزش كاراته هم گرايش پيدا كردم و موفق شدم دان 8 را در اين رشته به‌دست بياورم اما مهم‌ترين مسئله‌اي كه ورزش را براي من متعالي كرد انقلاب اسلامي و جنگ بود». وقتي وارد باشگاه مسجد هدايت مي‌شويد تمام ديوارها به عكس شهدايي مزين شده كه سال‌ها در اين محل كه زماني سينما بوده تمرين كردند و بعد هم راهي جبهه‌هاي نبرد حق عليه باطل شدند؛ «زمان جنگ ديدم كه بهترين چيزي كه من مي‌توانم براي اسلام خرج كنم اول جانم و بعد هم همين ورزش است؛ براي همين تصميم گرفتم در سطح مساجد به آموزش ورزش رزمي بپردازم؛ با تلفيق كاراته و كشتي‌كچ ورزشي به نام «رزم انتظاران حضرت مهدي(عج)» را ابداع كردم كه در آن فنون تلفيقي استفاده مي‌شود. اين ورزش بعدها در سطح مساجد به رزمندگان آموزش داده شد؛ چرا كه معتقدم ورزش اگر در مسير خدا باشد باعث بالا رفتن قواي جسمي و مهم‌تر از آن روحيه معنوي انسان مي‌شود.» خود او هم از ابتداي جنگ تا عمليات مرصاد در جبهه‌ها بوده و به آموزش نيروها پرداخته است. روحيه جبهه و جنگ هم در ورزش ابداعي او متبلور شده؛ «در اين سبك، تلفيقي از فن‌هاي كاراته با فرهنگ ايراني- اسلامي به‌وجود آمده، ضمن آنكه علاوه بر فن‌ها و ضربات ابتكاري از كلمات و اصطلاحات ايراني- اسلامي و نام ائمه استفاده مي‌شود؛» از شيرين‌ترين خاطره‌اش مي‌پرسيم و او بدون درنگ مي‌گويد: «25سال پيش بود كه نيت كردم روزي بتوانم حركات نمايشي خود را جلوي رهبر معظم انقلاب اجرا كنم؛ از همان روز 2 ركعت نماز حاجت را جزو نمازهاي روزانه خود قراردادم تا اينكه بالاخره چند سال پيش توفيق شد و ما تكنيك‌هاي رزم انتظاران را در رژه بسيج مقابل رهبر انقلاب اجرا كرديم و ايشان از فنون ما بسيار راضي بودند ». باشگاه رزم انتظاران حضرت مهدي(ع) كاملا رايگان است و زمان كلاس‌ها به 2 بخش قبل از نماز و بعد از نماز تقسيم شده است؛ يعني موقع نماز جماعت مغرب و عشا نزديك به 50نفر از نمازگزاران كساني هستند كه در باشگاه فعاليت مي‌كنند و با لباس رزمي در صفوف حاضرند و مشغول نماز خواند هستند.
- مردي بر مدار اخلاق
مولاي متقيان اميرالمومنان‌علي(ع) در نهج‌البلاغه مي‌گويند طوري باشيد كه جايگاه به واسطه شما اعتبار پيدا كند و نه برعكس؛ مسجد به‌خودي خود محلي است كه به انسان شخصيت مي‌دهد اما ممكن است مسجدي هم به‌خاطر وجود شخصي اعتبار پيدا كند كه مسجد هدايت از همان‌هاست. نوشتن درباره گذشته مسجد هدايت، كار دشواري است و در فرصت كم نمي‌توان همه ابعاد آن را ديد اما شايد بهترين توصيف درباره شكل‌گيري مسجد و امام‌جماعت آيت‌الله طالقاني مربوط به مطلب «رثاي سردار طالقان» شمس آل‌احمد است كه اينطور مي‌نويسد: «در اواخر دهه 1320، خيابان‌هاي لاله‌زار و استانبول از خيابان‌هاي معروف و پررفت‌وآمد تهران بود. خيابان‌هاي پررفت‌وآمد لاله‌زار و استانبول، پر بود از سينماها و تئاترها و كاباره‌هاي مدرن، صندلي‌هاي بلند واكسي‌ها در مدخل پاساژها، داروخانه‌هاي آلماني، سازمان‌هاي بيمه روسي، پياله فروشي‌ها و چايخانه‌هاي مدرني مثل كافه فردوسي كه پاتوق روشنفكران و اهل ادبي چون صادق هدايت و ساير هنرمندان بود. در اين وانفسا و بازار مكاره رنگارنگ، در خيابان استانبول، مسجد نوسازي داير بود به نام مسجد هدايت. با پيشخوان و طاق بلند كاشيكاري شده و به امامت سيدجواني به نام سيدمحمود طالقاني، كه سجاده‌اش را در اين بازار كفر پهن كرده بود. او پس از سال‌ها فعاليت سيار در مساجد و اجتماعات مذهبي، اينك امامت مسجد هدايت را به‌عهده گرفته بود.
بدين‌ترتيب اين مكان كه تا آن زمان، تكيه‌اي راكد بود و به شكل سنواتي اداره مي‌شد، با آمدن اين سيدجوان از ركود در آمده و شور و نشاط تازه‌اي به‌خود گرفته بود». آن زمان‌ها بساط مشروب و قمار در همان كوچه مسجد يا كوچه پارك پهن بود ولي رفتار آيت‌الله طالقاني بر آنها هم تأثير گذاشته بود به‌طوري كه سيدحسين طالقاني فرزند آيت‌الله طالقاني در اين‌باره مي‌گويد: «بچه بودم و داشتم با فاصله پشت سر آقا مي‌رفتم مسجد. يكي از لات‌هاي خيابان استانبول درحالي‌كه سيگاري دستش بود، دنبال آقا راه افتاد و شروع كرد به حرف‌هاي نامربوط زدن و متلك گفتن. يك عزيزخاني در كنار خيابان بساط داشت و ورق و اين چيزها مي‌فروخت. يك مرتبه ديدم بساطش را رها كرد و آمد اين طرف خيابان و با آن مرد درگير شد و كتك مفصلي به او زد، به‌طوري كه آخر سر آقا ميانجيگري كرد و فرد مزاحم را از دست عزيزخان و دوستانش نجات داد! آقا اينطور روي آدم‌ها اثر مي‌گذاشت و اعتقاد داشت كه اينها آدم‌هاي بدبختي هستند كه به‌خاطر شرايط به اين راه‌ها كشيده شده‌اند». اين رفتارهاي معرفتي آيت‌الله طالقاني در كنار منش‌هاي سياسي مسجد را به پايگاهي براي انسان‌سازي تبديل كرده بود به‌طوري كه در خاطرات شهيد چمران هست كه «آشنايي من با ايشان از هنگامي است كه به‌عنوان مستمع در جلسات او در مسجد هدايت شركت مي‌كردم. به راستي آن اجتماع كوچك با هدفي متعالي تشكيل مي‌شد. در توفان حوادث سياسي آن روزگار، مانند كشتي نجات بود كه ما را از خطرات فراوان انحراف به گرداب‌هاي چپ و راست حفظ مي‌كرد. او براي ما منبع جوشاني از ايمان و ابر پرباري از رحمت و محبت بود.»
نظر شما