يكي از مردهاي دوچهره كه ما سراغ او رفتيم حجت‌الاسلام والمسلمين حسين ابراهيمي است كه مردم تهران او را در مجلس هشتم به خوبي به ياد دارند؛ روحاني سپيدمويي كه نايب‌رئيس كميسيون امنيت ملي و سياست خارجي مجلس بود و به عنوان يكي از اعضاي فعال در صحنه حضور داشت. اما دليل گپ و گفت ما به‌خاطر چهره دوم او است كه مربوط به 10سال مديريتش بر مركز رسيدگي به امور مساجد تهران مي‌شود. سراغش را در «مسجدالاقصي» در فلكه سوم تهرانپارس گرفتيم؛ جايي كه از سال 65 امام جماعتش است؛ مسجدي كه به‌خاطر علاقه به مردم مظلوم فلسطين به اين نام نامگذاري شده است.
- در صدر اسلام مساجد يكي از مهم‌ترين پايگاه‌هاي مردم است و تقريبا تمام امورات مهم در مساجد صورت مي‌گيرد با اين فرض اكنون جايگاه مسجد كجاست؟
خداوند در آيه 18سوره توبه اينطور مي‌فرمايد كه «مسجدهاي خدا را كساني عمارت مي‌كنند كه به خدا و روز قيامت ايمان آورده‌اند و نماز مي‌گزارند و زكات مي‌دهند و جز از خدا نمي‌ترسند. اميد است كه اينان از هدايت يافتگان باشند.» با توجه به اين آيه و همچنين مقامي كه خداوند جاي ديگري در قرآن به مسجد داده با اين مضمون كه خداوند خود خواسته كه جايگاه مساجد رفيع باشد لذا نخستين چيزي كه براي نسل بشر روي زمين ساخته و مهيا شد مسجدالحرام بود كه آيه 96سوره آل‌عمران به اين قضيه اشاره مي‌كند. خداوند در ادامه آيه اشاره مي‌كند كه در مسجد نشانه‌هايي است آشكار از عظمت ذات حق تعالي؛ اما مسجد بماهو مسجد باعث هدايت مردم است. با اين آياتي كه اشاره كردم 28آيه درباره مسجد وجود دارد و در منابع روايي هم مي‌بينيم كه وسائل‌الشيعه 74باب درباره مسجد دارد كه هركدام از اين ابواب داراي احاديث متعدد است. هيچ مكاني روي زمين وجود ندارد كه انسان‌ها موظف به تطهير آن باشند جز مسجد، حتي اگر كسي در مسجد مشغول نماز واجب بود و ديد مسجد نجس شد مجاز دانسته‌اند كه نماز را بشكند و آن قسمت را پاك كند. مسجد محلي است كه لحظه ورود و خروج آن دعا دارد و در روايت داريم اگر كسي وارد آن شد 2 ركعت نماز تهيت مسجد را بخواند. باز در روايت‌هاي متعدد داريم كه در مسجد سخن دنيا گفتن كراهت دارد ولي در عوض يكي از مسائلي كه به آن سفارش شده تعليم و تربيت است. يك روز پيامبر اسلام(ص) وارد مسجد شدند و ديدند كه 2 گروه تشكيل شده و يك عده مشغول خواندن نماز و دعا هستند و گروه ديگر مشغول تعليم و تعلم؛ پيامبر(ص) فرمودند هردوي اينها در مسير خير هستند اما من براي تعليم و تربيت مبعوث شده‌ام و رفتند ميان گروه دوم نشستند. با اين تفاسير مسجد در ذات خود نورانيت دارد و اين نورانيت بايد در هر محلي كه هست آنجا را هم نوراني كند. مساجد موظف هستند كه در هرشرايطي جهل مردم را برطرف كنند و به تعبير ديگر مساجد شناسنامه اسلام هستند. من خاطرم هست در سفري كه با اعضاي مجلس به پكن در كشور چين داشتيم براي نماز سراغ مسجد را گرفتيم، ديديم كه مسلمانان آنجا مسجدي ساخته‌اند و اتفاقا چقدر هم مورد احترام مردم است و حتي غيرمسلمانان هم آنجا را محلي متفاوت با بقيه جاها مي‌دانستند. ولي متأسفانه ما مساجد را تنزل داده‌ايم و مسجد با اين همه آيات و روايات در جايگاه خود قرار ندارد. در صدر اسلام مسجد همه كاره بوده است. قضاوت، فرهنگ، امور لشكريان، مداواي بيماران، آموزش، اعزام كاروان‌هاي حج، رفع مشكلات مردم و در يك كلام همه كارهاي مسلمانان در زمان پيامبر‌خاتم(ص) در مسجد انجام مي‌گرفت و اين خانه مبارك همه‌‌چيز مردم را پاسخگو بود. حتي شما شهرسازي صدر اسلام را مطالعه كنيد مي‌بينيد كه تمام كوچه و خيابان‌ها به مسجد ختم مي‌شود. بازارها را هم كنار مساجد مي‌ساختند تا رفت‌وآمد براي همه اقشار مردم راحت باشد و بتوانند در نماز جماعت و ساير عبادات ديني شركت كنند. كمي جلوتر برويم مي‌بينيم خلفا و امراي اموي و عباسي كه آنطور به ائمه‌اطهار(ع) ظلم مي‌كردند كاخ‌هاي خود را كنار مساجد مي‌ساختند و نماز خود را در مسجد مي‌خواندند. شما در دوره معاصر ببينيد كه مساجد چه جايگاه ويژه‌اي دارند. انقلاب ما از مساجد شروع شد و اينطور به نتيجه رسيد. حضرت امام(ره) فرمودند كه مساجد سنگر است و بعد هم در دوره جنگ اين مساجد بودند كه جوانان را از نظر مادي و معنوي تربيت و راهي جبهه‌ها مي‌كردند. من خاطرم هست كه حجت‌الاسلام رحيميان كه مسئول بنياد شهيد بودند اعلام كرد كه بيش از 70درصد از شهداي ما كساني هستند كه از مساجد اعزام شده‌اند و اين جايگاه عالي مسجد را نشان مي‌دهد.
- با توضيحات شما به‌صورت ضمني جايگاه مسجد در اسلام روشن شد و اينكه اين محل با چنين وصفي نياز به كسي دارد كه آن را به خوبي مديريت كند كه او را به‌عنوان امام جماعت مي‌شناسيم؛ حالا اين امامجماعت بايد چه ويژگي‌هايي داشته باشد تا به خوبي مسجد اداره شود؟
امام جماعت بايد از نظر علمي و ارتباط با جماعت و اخلاق، سطح عالي داشته باشد؛ يعني نوع ارتباط امام جماعت با مردم بايد عاطفي، اخلاقي، اسلامي و با رعايت تمام شئونات باشد. بالاترين وظيفه‌اي هم كه امام جماعت دارد روشنگري مردم است. امام جماعت بايد دنبال اين باشد كه مردم هدايت شوند و خرافات را از جامعه پاك كند. در مسجد بايد كاري انجام داد كه در راستاي نشر معارف دين مقدس اسلام باشد، حتي شعر خواندن در مسجد كراهت دارد مگر شعري كه تعاليم اسلامي را به مردم بياموزد. امام جماعت بايد طوري با مردم رفتار كند كه همه جذب مسجد شوند يعني اگر كسي در همسايگي مسجد باشد نمازش را فرادا نخواند بلكه حتما در مسجد بخواند. مسجد محل وحدت مسلمانان است و تنها محور اين وحدت هم امامجماعت است كه بايد همه را تحت لواي اسلام قرار دهد و مردم را نسبت به مسائل مختلف آگاه كند. از طرف ديگر ما مسئله نماز جماعت در مسجد را داريم كه مامومين همه پشت امام جماعت قرار مي‌گيرند و در اين شرايط است كه نياز به امام جماعت مومن و با تقوا بسيار احساس مي‌شود. امام جماعت درصورتي مي‌تواند الگو باشد كه خود به احكام و دستور دين به درستي عمل كند يعني اينطور نمي‌شود كه امام جماعتي بالاي منبر از اخلاق حسنه صحبت كند ولي در برخوردش با مردم پرخاشگر باشد؛ يا مردم را دعوت به امر جهاد كند ولي خودش در مسجد بنشيند و دعا بخواند. ما در منابع حديث مي‌بينيم كه معصوم عليه‌السلام مي‌فرمايد دل‌هاي مردم سرگردان است و در جايي كه محبت حاضر باشد، قرار پيدا مي‌كند. امامجماعت بايد بيش از همه محبت داشته باشد تا محل قرار مردم، مسجد شود. شما ببينيد وقتي مردم در مسجد جمع مي‌شوند دوستي‌هايي به‌وجود مي‌آيد كه هيچ جا مشابه آن را نمي‌بينيد. هنگامي كه مردم در صفوف نماز قرار مي‌گيرند همه متحد و يك شكل كنار هم هستند؛ آنجا ديگر مهم نيست شما دكتر هستيد يا كارگر يا معلم يا هر شغل و سمت ديگري بلكه كنار هم قرار مي‌گيريد و با اتصال نماز به امام جماعت به‌دنبال عروج معنوي هستيد. خلاصه مبحث اينكه امام جماعت، عالي‌ترين مقام در مسجد است به‌طوري كه هم امام(ره) و هم مقام معظم رهبري دستور داده‌اند كه همه امور مسجد با امام جماعت است و هيچ‌كسي متولي مسجد نيست حتي هيأت امناي مسجد هم بازوان كمكي امامجماعت هستند و او را در امور مسجد ياري مي‌رسانند.
- جوانان يكي از اقشار هميشه حاضر در مسجد هستند اما بعضا شاهديم كه رابطه ائمه‌جماعت با آنها آنطور كه بايد نيست. يعني ما وقتي به شيوه پيامبر(ص) و ائمه‌اطهار نگاه مي‌كنيم مي‌بينيم كه حتي سمت جانشيني خودشان براي حضور در جنگ را هم به يك جوان مي‌دهند ولي الان كمتر شاهد اين رفتارها هستيم.
فرض بر اين است كه امامجماعت بايد با همه افراد در ارتباط باشد و همه را كنار هم نگه دارد؛ به تعبير بهتر امامجماعت بايد جايگاه «پدري» داشته باشد و مثل پدر به همه افراد يكسان نگاه كند. قطعا افرادي از نظر تقوا و پرهيزكاري جلوتر هستند، نگاه به آنها متفاوت است ولي باز امام جماعت موظف است مثل پدر به همه محبت كند. اگر برخوردها اينطور باشد فرقي ميان جوان و پير نيست اما باز بايد بيشترين سرمايه‌گذاري را روي جوان‌ها كرد؛ براي اينكه نسل جوان هرجا جمع شود معجزه مي‌كند. انگار خدا هم با جوان‌هاست، ضمن اينكه احترام بزرگ‌ترها بايد حفظ شود. كليد باز شدن درهاي رحمت به سوي مردم در دست نسل جوان است چنانكه رهبر معظم انقلاب هم فرمودند كه ما در نسل جوان ظرفيت بسيار بالايي داريم؛ 10ميليون جوان تحصيلكرده دانشگاهي داريم، 4ميليون هم در حال تحصيل در دانشگاه‌ها هستند كه مجموعا مي‌شود 14ميليون جواني كه از نظر علمي در جايگاه بالا ايستاده‌اند و موتور محركه كشور هستند. به‌نظر من اگر مساجد را جوانان اداره كنند خيلي جالب مي‌شود؛ يعني بازوهاي توانمند امام جماعت جوانان باشند، در اين صورت شاهد اتفاقات و حركت‌هاي رو به جلو و عجيبي خواهيم بود. به هر حال بايد به جوان‌ها اعتماد كرد و تاريخ ثابت كرده كه نتيجه اين اعتماد درخشان خواهد بود.
- بعضي وقت‌ها در يك خيابان 3 يا 4 مسجد بزرگ وجود دارد كه حتي رقابت‌هايي هم بين آنها به‌وجود مي‌آيد به‌نظر شما اين تكثر و رقابت مفيد است يا نه، كافي است ما يك مسجد بزرگ داشته باشيم و همه اتفاقات آنجا صورت بگيرد؟
اينكه مساجد با هم رقابت داشته باشند و اين رقابت در راستاي پيشرفت باشد خيلي هم خوب است و به آن غبطه مي‌گويند؛ چنانچه در قرآن هم داريم كه مي‌گويد براي رسيدن به بهشت از هم سبقت بگيريد. پس اينكه ما مي‌بينيم يك مسجد تلاش مي‌كند تا مراسم قرآني بيشتري داشته باشد و ديگري هم دنباله روي او مراسم خود را باشكوه‌تر و با معنويت بيشتري برگزار مي‌كند خيلي خوب است. اين يك بعد قضيه است اما درباره تكثر مساجد؛ امروز واقعا رفت‌وآمد براي مردم سخت شده است و اگر كسي بخواهد 2 چهارراه را با ماشين طي كند شايد نيم ساعت وقتش در ترافيك گرفته شود. بنابراين زياد بودن مساجد باعث در دسترس بودن آنها مي‌شود و اي‌كاش مي‌شد ما در هر محلهاي با فاصله 40خانه يك مسجد داشته باشيم تا هر كس به راحتي بتواند در نماز جماعت شركت كند. براي امور جمعي مثل نمازجمعه نياز به محلهاي خاص و بزرگ هست ولي براي نماز يوميه مردم بايد در مسجد نماز بخوانند و همسايگي مسجد باعث مي‌شود كه مردم مساجد را آباد كنند و نه‌تنها براي امور عبادي بلكه براي خيلي از مسائل ديگر كه پيش‌تر درباره مسجد گفته شد در اين مكان مقدس حاضر شوند كه اين از اهداف عاليه دين مبين اسلام است.
- جـايي براي همدلي
تازه ماه رمضان تمام‌شده و تقريبا تمام مغازه‌هاي خيابان حجربن‌عدي در تهرانپارس بازند، چند قدمي كه حدفاصل فلكه دوم و سوم راه برويد گنبد طلايي رنگي چشمتان را خيره مي‌كند كه با ديدنش مي‌گوييد؛ چقدر اين آشناست! بله درست حدس زده‌ايد اين شبيه همان گنبدي است كه بارها در اخبار صدا و سيما يا مجلات و روزنامه‌ها ديده‌ايد؛ گنبد قبه‌الصخره در كنار مسجد الاقصي در فلسطين كه هر روز مردم مظلوم اين كشور مجبورند ظلم و جور تحميل شده از طرف صهيونيست‌ها را تحمل كنند. حالا گنبدي با همان شكل و هيبت بالاي مسجدي در تهران خودنمايي مي‌كند تا نشانه‌اي از ارادت مردم ايران به مظلومان جهان باشد؛ رحيم سبزي كه از بانيان احداث مسجد هم هست اين حرف را تأييد مي‌كند؛«سال 1360بود كه ما به همراه تعدادي از خيرين، زمين مسجد را خريداري كرديم و همان سال بود كه با پيشنهاد دكتر سيدصدرالدين شريعتي نام مسجد را براي حمايت از مظلومان فلسطين، مسجدالاقصي گذاشتيم». هزينه ساخت مسجد از كمك‌هاي مردمي بوده اما وقتي به اطراف مسجد نگاه كنيد مغازه‌هاي زيادي هست كه بخشي از هزينه‌ها با فروش آنها تأمين شده؛ «همان سال‌هاي اول سرقفلي مغازه‌هاي اطراف مسجد با تأييد هيأت امنا و امام جماعت مسجد از طريق مزايده واگذار شد كه 14ميليون مبلغ كل درآمدها بود». اما همه ساختمان‌هاي اطراف مسجد هم به فروش نرفته و يكي از آنها تبديل به درمانگاه خيريه شهيد موسوي شده كه خدمات درماني اهالي محل با حداقل هزينه از اين طريق انجام مي‌شود. آقاي سبزي كه اين روزها به‌عنوان عضو ارشد هيأت امنا در دفتر مسجد حاضر است از برنامه‌هاي مسجد مي‌گويد: «مسجد الاقصي به‌خاطر شرايط محلهاي هميشه در برنامه‌هاي خود بهترين‌ها را انتخاب كرده است مثلا روزهاي دوشنبه ما از استاد بهروز ياريگل دعوت كرده‌ايم تا جلسات قرآن را برپا كنند كه در اين جلسات به آموزش روخواني، روان‌خواني، تجويد و صوت و لحن در سطوح مبتدي، پيشرفته و تخصصي مي‌پردازد. حتما مطلع هستيد كه استاد ياريگل از برجسته‌ترين اساتيد كشور هستند و ما تا‌كنون توانسته‌ايم قاريان خوبي را از اين مسجد به مسابقات كشوري و بين‌المللي اعزام كنيم». تكليف جلسات قرآن روزهاي دوشنبه كه مشخص است اما اگر كمي بعد از نماز ظهر و عصر در مسجد بمانيد پيرمردهايي را مي‌بينيد كه دور هم مي‌نشينند و حاج آقاي اشتغالي كه از قاريان قديمي است به آنها روخواني قرآن آموزش مي‌دهد تا آنها هم بتوانند در سطح مبتدي از آموزش قرآن بهره‌مند شوند. اما ظاهرا اين دوره همنشيني‌هاي قرآني باعث رفاقت‌هاي زيادي بين مسجدي‌ها شده طوري كه احمد اسلامي‌پناه كه از قديمي‌هاي مسجد است مي‌گويد: «نه تنها در مسجد ما بلكه اگر به هر مسجدي برويد مي‌بينيد كه چطور اين مكان دل‌ها را به هم نزديك مي‌كند و باعث دوستي‌هايي مي‌شود كه شايد تا آخر عمر هم از هم گسسته نمي‌شوند. در مسجدالاقصي يكي از عوامل مهم دوستي بين اهالي مسجد همين جلسات قرآن است كه از مهدقرآني براي بچه‌هاي خردسال شروع مي‌شود تا همين گعده‌هاي آقاي اشتغالي براي پيرمردهاي مسجد كه در تمام طول سال داير است. اين دوستي‌ها تنها محدود به جلسات نيست بلكه اگر براي يكي از اهالي مسجد مشكلي پيش بيايد همه با هم دنبال رفع آن مشكل مي‌روند، مثلا در همين‌ماه مبارك رمضان فقط يك شب بعد از افطار، آقاي يارمحمدي مسجد نيامد. زنگ زدم و گفتند كه به‌خاطر قلبش بيمارستان رفته است؛ اهالي مسجد تا اين خبر را شنيدند همه براي عيادت رفتند و اگر كمكي هم از دستشان برمي‌آمد انجام دادند. شما از اين نوع رفتارها زياد در مساجد مي‌بينيد. باز تأكيد مي‌كنم كه اين مختص مسجد ما نيست بلكه ذات مسجد طوري است كه دل‌هاي مردم به هم نزديك مي‌شود و كدورتي هم اگر به‌وجود بيايد خيلي سريع رفع مي‌شود و همه با هم يكرنگ مي‌شوند».
- وحدت در جماعت
تقريبا صفوف نماز پر شده و امامجماعت تكبير را مي‌گويد. همه مرتب ايستاده‌اند ولي ميان جمع، آقا رحيم با دستان بسته جلوي سينه، نمازگزاران را مشايعت مي‌كند. كم نيستند از اهل سنت كه در مساجد شيعه نماز مي‌خوانند ويا بر‌عكس،شيعياني كه به مساجد اهل تسنن مي‌روند. بعد از پايان نماز سراغ آقا رحيم مي‌رويم كه در حال قرآن خواندن است. از او درباره حضورش در صف نماز جماعت مي‌پرسيم؛ «پيغمبر اسلام(ص) پيشواي همه مسلمانان است و حرف او براي همه حجت، وقتي ايشان مي‌گويد كه ثواب نماز جماعت را خود خدا حساب مي‌كند چرا ما خودمان را از آن محروم كنيم. كتاب و پيغمبر همه ما يكي است، وقتي خدا به ديگر اديان مي‌گويد كه زير سايه خداوند با هم وحدت كنيد ديگر چرا ما كه مسلمان هستيم با هم تفرقه داشته باشيم تا دشمنان از اين قضيه سوءاستفاده كنند». آقا رحيم معتقد است اگر ما در ظاهر وحدت داشته باشيم ديگر شاهد تندروي و تشكيل گروه‌هاي تكفيري مثل داعش نخواهيم بود و هر قدر بين شيعه و اهل سنت فاصله باشد اين خلأ را دشمنان خدا و پيامبر پر مي‌كنند و سرانجام آن، ضربه به اسلام خواهد بود كه مورد رضايت هيچ مسلماني نيست.
نظر شما