این درحالی است که شب برگزاری مراسم روز جهانی غذا در حدود 825 میلیون نفر در سراسر جهان هم اکنون شب را با گرسنگی به پایان بردند. این جمعیت عمدتاً بین کشورهای درحال توسعه توزیع شده است.[در همین ارتباط]
دکتر سید محمدسعید نوری نائینی، رئیس شورای مستقل فائو که ریاست اجلاس تدوین دستورالعمل‌های داوطلبانه حق دسترسی به غذا را نیز بر عهده داشته است، ضمن تبیین دلایل نامگذاری امسال به‌عنوان حق غذا، وضعیت غذایی ایران را مطلوب و رضایت بخش ارزیابی می‌کند و معتقد است ایران یکی از بالاترین نسبت‌های دسترسی به غذا را در بین کشورهای جهان داراست. وی تأکید می‌کند که این وضعیت قابل توسعه است.
- چرا سازمان فائو حق غذا را به‌عنوان حقوق بشر تصویب کرده است؟
برخی از کشورها حق غذا را به‌عنوان یکی از حقوق بشر مطرح کرده و با جدیت آن را دنبال می کنند. بدین معنی که از نظر فلسفی هر فردی که متولد می‌شود از آنجایی که دارای حق حیات است، حق دارد به غذای کافی و مغذی دسترسی پیدا کند.
اگر فرد نتواند به هر دلیلی این حق را به دست آورد وظیفه دولت‌هاست که به‌عنوان حق انسانی، غذای کافی را برایش تهیه کنند.در واقع حق غذا به‌عنوان یکی از حقوق بشر یک گام جلوتر از امنیت غذایی است.
از این رو، حق غذا در سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد ( FAO) در سال 2004 به صورت یک دستورالعمل به تصویب همه کشورهای عضو فائو رسید و به‌دلیل اهمیت و تازگی این موضوع و به منظور اطلاع رسانی و آگاهی بیشتر مردم جهان نسبت به این حق از نظر مفهومی، اجرایی و وظایف شخص، دولت و جامعه بین‌المللی امسال شعار روز جهانی غذا، «حق غذا » نام گرفته است.
- منظور از دسترسی فیزیکی و اقتصادی به غذا چیست؟
دسترسی از نظر فیزیکی، یعنی غذا به قدر کافی و متناسب با نیاز مصرف در کشور موجود باشد که آن هم از طریق تولید یا واردات تأمین می‌شود. از نظر اقتصادی نیز یعنی هر فردی باید بتواند سبد غذایی مورد نیاز خانوارش را تهیه کند. حق غذا چند رکن دارد. نخستین رکن، احترام به حق غذاست.
بر این اساس دولت‌ها نباید به هیچ عنوان مانع دسترسی به این حق شوند. دومین رکن، حفاظت از حق غذاست. دولت‌ها موظفند که نگذارند هیچ کس به حق غذای دیگری تجاوز یا آن را محدود کند.
سومین رکن، فراهم کردن غذا از طریق تسهیل ایجاد محیط توانمند پرور و توانمند‌سازی انسان‌ها به لحاظ تولید و آگاهی‌های اجتماعی به حق غذا ست.
در این شرایط محیطی، فرد باید بدون نیاز به کسی غذای کافی به دست آورد. آخرین رکن، تحویل، یعنی دادن غذا به هر طریق به افرادی است که در تهیه غذا ناتوان هستند. با این ترتیب، دولت‌ها نقش مهمی در اجرایی شدن حق غذا دارند.
در واقع دستور العمل حق غذا، وظیفه اصلی را برعهده دولت‌ها می‌گذارد. اگر شرایط برای دسترسی افراد به غذای کافی ایجاد نشود به معنای قصور دولت‌هاست. بنابراین باید به تامین غذا به‌عنوان یک حق نگاه کنند نه به‌عنوان صدقه یااین که منت بر سرشان بگذارند.
در حال حاضر کدام کشورها داوطلبانه این دستورالعمل‌ها رااجرا می‌کنند ؟
هند، برزیل و آفریقای جنوبی از جمله کشورهایی هستند که موضوع حق غذا را جدی گرفته و به اجرای آن پرداخته‌اند.
- وضعیت دسترسی به غذا وامنیت غذایی را در ایران چگو نه ارزیابی می کنید؟
خوشبختانه وضعیت امنیت غذایی در کشور ما بسیار رضایت بخش است ودر نقشه گرسنگی جهان که توسط فائو ترسیم شده، ایران جزو کشورهایی است که کمتر از 5 درصد دچار نا امنی غذایی است.
به عبارتی دیگر امنیت غذایی تا 95 درصد در ایران تأ مین شده و این یکی از بالاترین نسبت‌هایی است که بعضی از کشورهای دنیا به دست آورده‌اند.
- آیا ایران هم در زمینه اجرایی شدن دستورالعمل‌های حق غذا از فائو تقاضای کمک کرده است؟
ایران هنوز تقاضای کمک برای اجرای دستورالعمل‌های حق غذا نداشته است، اما اقداماتی در کشور مان شروع شده، از جمله در دانشگاه شهید بهشتی یک کرسی به حق غذا اختصاص یافته و دانشگاه شهید بهشتی نخستین دانشگاه در دنیاست که اقدام به چنین کاری کرده است.
- چطور شد این دانشگاه برای حق غذا یک کرسی ایجاد کرده است؟
این اقدام به دلیل علاقه مدیران دانشگاه به موضوع حق غذا صورت گرفته است، ضمن آن که در این دانشگاه یک کرسی حقوق بشر هم ایجاد شده بود و در این زمینه سابقه داشته است.
- اقدامات وزارت جهاد کشاورزی برای دسترسی به غذا را چگونه می بینید؟
وزارت جهاد کشاورزی در این زمینه اقدامات اساسی انجام داده است، زیرا حق غذا در راستای سیاست‌های وزارتخانه و خودکفایی در محصولات اساسی است.
ایران باید از موقعیتی که در آن قرار گرفته به لحاظ نقش عمده ای که در تدوین دستورلعمل حق غذا ایفا کرده است و با توجه به سازگاری حق غذا با قانون اساسی کشورمان وسیاست عدالت اجتماعی سعی کند منزلت بین المللی اش را حفظ و ارتقا دهد.
- چه معیارهایی برای غذای کافی تعیین شده است؟
شاخص‌هایی مانند میزان کالری، پروتئین و حتی حق غیر مستقیم مانند حق مالکیت آب و زمین و حق توسعه برای کافی بودن غذا تعیین شده است.
ممکن است کشورهایی در راستای توانمند‌سازی و ایجاد شرایط دسترسی افراد به غذای کافی تلاش کنند و زمینه‌های افزایش تولید محصولات کشاورزی را فراهم کنند، اما گاهی امکان تولید با اعمال برخی سیاست‌ها در عرصه بازارهای بین‌المللی از کشورها گرفته می‌شود. مثل دامپینگ کردن و پرداخت یارانه صادراتی به بعضی محصولات که تولید را برای کشاورزان سایر کشورها غیراقتصادی می‌کند.
دستورالعمل حق غذادر بخش بین‌المللی، وظایف جامعه بین‌المللی را مشخص می‌کند. برای مثال در دستورالعمل حق غذا آمده است درصورت تمایل کشورها به دادن کمک‌های غذایی، حتی الامکان باید غذا را در همان کشور دریافت کننده، خریداری و توزیع کنند و نباید از طریق واردات غذاهای ارزان‌قیمت با تولید‌کنندگان آن کشورها رقابت و بازار آن‌ها را خراب کنند.
همچنین ارسال محصولاتی که از طریق بیوتکنولوژی و دست ورزی شده ژنتیکی تهیه شده و در سلامت آن تردید وجود دارد حتما باید با اطلاع و رضایت کشورهای دریافت‌کننده صورت گیرد.
در مورد تأمین غذای کافی نیز یک توافق عام بین همه کشورها به وجود آمده است که به 2موضوع اساسی بستگی دارد: یکی به سیاستگذاری تجاری کشورها که تا چه اندازه از تولید‌کنندگان حفاظت کنند و دیگری به کار آمدی کشورها در زمینه تولید محصول. بنابراین کشورها باید به درجه‌ای از توانمند‌سازی برسند که در مقابل سیاست‌های بازار جهانی از نوع دامپینگ مقاومت کنند.
- آیا برنامه‌های مربوط به حق غذا می‌تواند بر سیاست‌های بازار جهانی نظیر دامپینگ تأثیر بگذارد؟
اگر حق غذا اجباری بود می‌توانست بر این سیاست‌ها تأثیر بگذارد، اما اکنون این حق داوطلبانه است و آمریکا یکی از کشورهایی است که بر داوطلبانه بودن آن پا فشاری کرده است.
زیرا در آمریکا نزدیک به 50 میلیون نفر از طریق کمک‌های غذایی زندگی می‌کنند و استدلال آمریکایی‌ها این است که با توجه به رعایت قانون در کشورشان، چنانچه حق غذا اجباری شود بلافاصله مردم، مسئولان و دولت را به دادگاه فرا می‌خوانند و حق غذایشان را طلب می‌کنند.
