به گزارش خبرنگار مهر، در هفته پیشگیری
از مسمومیت‌ها قرار داریم و روز اول این هفته مرتبط با مسمومیت‌های دارویی و راه‌های پیشگیری از این نوع مسمومیت‌ها، نامگذاری شده است.
به همین بهانه به سراغ دکتر یسنا به‌منش دبیر ستاد مرکزی اطلاع رسانی داروها و سموم سازمان غذا و دارو، رفتیم و در مورد مسمومیت‌های دارویی سئوال کردیم.
- فعالیت ستاد مرکزی اطلاع رسانی داروها و سموم
وی در ابتدا به فعالیت ستاد مرکزی اطلاع رسانی داروها و سموم اشاره کرد و گفت: ستاد مرکزی اطلاع رسانی داروها و سموم بخشی از سازمان غذا و داروی وزارت بهداشت و عهده دار وظایف متعددی است که یکی از آنها پاسخگویی به سئوالات دارویی و ارائه راهنمایی لازم به موارد مسمومیت است.
به‌منش افزود: شیوه جدید زندگی و دسترسی آسان به انواع مواد شیمیایی، داروها، سموم و...، بدون داشتن اطلاعات کافی از نحوه نگهداری، مصرف، عوارض، خطرات و هشدارهای مربوط به آن، شیوع مسمومیت‌های اتفاقی و تعمدی را در جامعه به میزان زیادی افزایش داده است.
به گفته وی، بسیاری از ضایعات ناشی از بروز مسمومیت‌ها به سادگی قابل پیشگیری هستند و با نگاهی نو به روند آموزش نحوه پیشگیری از مسمومیت‌ها و توجه به این نکته که «شاید قربانی بعدی یکی از انواع مسمومیت‌ها من یا خانواده‌ام باشد»، هیچگاه خطر را از خود دور نخواهیم دید.
به‌منش افزود: یک لحظه غفلت خصوصا در کودکان می‌تواند منجر به عوارض دائمی و آزار دهنده ناشی از مسمومیت شود.
- وضعیت مسمومیت دارویی در کشور
وی ادامه داد: وقوع مسمومیت‌های حرفه‌ای حاد و مزمن در کارگران شاغل در کارخانجات صنایع شیمیایی، جوان بودن جمعیت کشور و خطرات سوء مصرف مواد مخدر، آمار بالای مصرف داروها در جامعه، دسترسی آسان به دارو در منازل و عدم نگهداری صحیح آنها همراه با افزایش تعداد بیماران افسرده و آگاهی عموم مردم از قابلیت کشندگی برخی داروها، متاسفانه جامعه را نسبت به مسمومیت‌های آسیب‌پذیرتر نموده است.
دبیر ستاد مرکزی اطلاع رسانی داروها و سموم سازمان غذا و دارو با بیان این مطلب که اغلب موارد مسمومیت پس از آموزش خانواده‌ها و جامعه قابل پیشگیری خواهند بود، گفت: ستاد مرکزی اطلاع رسانی داروها و سموم سازمان غذا و دارو، پس از نامگذاری هفته نخست آبان به عنوان «هفته پیشگیری از مسمومیت‌ها» در سال ۱۳۸۵، با مشارکت تمامی دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور و دیگر نهادها، هر سال اقدام به برگزاری فعالیت آموزشی - فرهنگی «هفته پیشگیری از مسمومیت‌ها» می‌نماید.
به‌منش در ادامه به مسمومیت‌های دارویی اشاره کرد و افزود: داروها یکی از خطرناک‌ترین عوامل مسمومیت‌زا در منازل هستند. عدم توجه به میزان مصرف دارو، مصرف داروها در تاریکی و با خواب آلودگی و مصرف خودسرانه داروها، همگی می‌تواند منجر به مسمومیت‌های دارویی شوند.
- دارو می‌تواند کشنده باشد
وی ادامه داد: ضمن اجتناب از مصرف خودسرانه داروها، باید توجه داشت مقادیر بالای برخی از داروهای به ظاهر کم خطر، می‌توانند برای فرد خصوصاً کودکان و افراد مسن کشنده باشد.
به گفته این داروساز، شایعترین علت بروز مسمومیت در جهان، مصرف داروها بیش از مقادیر درمانی است.
- آمار مسمومیت‌های دارویی در کشور
به منش افزود: شیوع بالای مسمومیت‌های دارویی بر اساس آمار مسمومین مراجعه کننده به بیمارستان‌های کشور تایید شده است.
این درحالی است که بسیاری از این مسمومیت‌ها توسط پرسنل درمانی کشور، درمان و از خطر مرگ نجات داده می‌شوند. ولی اهمیت مسمومیت دارویی در این نکته است که گاهی ممکن است کبد و کلیه فرد مسموم در اثر مسمومیت دچار صدمه دائمی شود و تا آخر عمر با این مشکل دست به گریبان باشد.
وی گفت: با توجه به آمار سازمان پزشکی قانونی کشور در خصوص مرگ و میر ناشی از مسمومیت دارویی، مشاهده می‌شود در سالهای اخیر سالانه بیش از ۷۰۰ نفر از هموطنانمان در اثر مسمومیت با دارو جان سپرده‌اند. البته مرگ ناشی از مسمومیت دارویی در کشور ما شایع نیست و فقط ۱۴ درصد از کل موارد مرگ ناشی از مسمومیت در اثر مصرف بالای داروها اتفاق می‌افتد.
به‌منش به آمار مسمومیت‌های دارویی اشاره کرد و افزود: در سالهای ۱۳۸۹ تا ۵ ماه نخست ۱۳۹۵ شاهد افزایش موارد مرگ ناشی از مسمومیت بوده‌ایم بطوریکه از ۹ درصد مرگ ناشی از دارو در سال ۱۳۸۹ به ۴/۱۴ درصد مرگ در سال ۱۳۹۳ رسیده‌ایم. اما در سال های ۱۳۹۴ و ۱۳۹۵ این روند رو به کاهش داشته است. این می‌تواند نشان دهنده آگاهی بیشتر مردم از عوارض داروها و انجام اقدامات پیشگیرانه باشد.
دبیر ستاد مرکزی اطلاع رسانی داروها و سموم سازمان غذا و دارو، گفت: چنانچه بخواهیم در مورد مسمومیت‌های مراجعه شده به بیمارستان آماری ارائه نماییم، در سال ۱۳۹۰ تقریبا ۷۳۰۰ مورد مسمومیت به بیمارستان لقمان حکیم تهران که مرجع مسمومیت است، داشته‌ایم. در حالی که در سال ۱۳۹۴ نزدیک به ۱۷۲۰۰ نفر مسموم به همان بیمارستان مراجعه نموده است. یعنی تعداد مسمومیت‌های دارویی این بیمارستان در طی ۵ سال، ۳/۲ برابر شده است.
- مسمومیت عمدی با دارو
وی ادامه داد: در سالهای ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۵ ، از هر ۱۰۰ نفر مراجعه کننده به بیمارستان لقمان حکیم تهران ۶۰ تا ۷۵ نفر در اثر دارو مسموم شده بودند و ۸۰ درصد از این موارد تعمدی بوده است.
به‌منش افزود: برای تایید بالا بودن مسمومیت‌های دارویی در دیگر نقاط کشور، ستاد مرکزی اطلاع رسانی داروها و سموم اقدام به جمع آوری آمار مسمومیت‌های مراجعه شده به بیمارستان‌ها از کل کشور نموده است. در این گزارشات مسمومیت دارویی کماکان بالاترین مسمومیت مراجعه شده به بیمارستان بوده است که در بین شهرهای مختلف بین ۵۰ تا ۸۰ درصد متغیر بوده است.
وی با عنوان این مطلب که اغلب مسمومیت‌های مراجعه شده به بیمارستان ها یعنی نزدیک به ۷۵ درصد آنها تعمدی است، گفت: مسمومیت‌های دارویی در کودکان اغلب اتفاقی و در اثر کنجکاوی کودک و یا اشتباه والدین رخ می‌دهد، ۴۰ درصد از مسمومیت‌های مراجعه شده به بیمارستان کودکان مفید تهران ناشی از دارو است و نزدیک به ۸۰ درصد از کودکان مسموم ارجاع شده به این بیمارستان در طی سالهای ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۵ به صورت اتفاقی در اثر مصرف دارو مسموم شده بودند.
- شایعترین داروهای مسمومیت‌زا
به‌منش افزود: در بحث مسمومیت دارویی، از میان داروهایی که اغلب منجر به مسمومیت می‌شود، داروهای مغز و اعصاب و در راس آنها داروهای آرامبخش، ضد افسردگی و ضد تشنج سپس داروهای مسکن و داروهای ضد جنون شایع‌تر هستند.
- روش‌های پیشگیری
وی در ارتباط با روش‌های پیشگیری از بروز مسمومیت‌های دارویی، اظهارداشت: بهتر است داروهای بیمار افسرده و یا بیمارانی که تعادل رفتاری ندارند و یا افرادی که سابقه اقدام به خودکشی دارند را دور از دسترش ایشان قرار دهید و مراقبت دقیقی در خصوص میزان داروی مصرفی ایشان به عمل آورید.
- مسمومیت دارویی در سالمندان
به منش گفت: در سالمندان مسمومیت دارویی بسیار شایع و البته خطرناک است. تشابه ظاهری شکل داروها، ابتلا به فراموشی، عدم اطلاع از نام داروها، بی‌سوادی یا کم سوادی و یا خوانا نبودن مقادیر مصرفی دارو مندرج روی جعبه دارویی ممکن است منجر شود تا سالمندان داروی خود را به اشتباه یا بطور تکراری مصرف نمایند.
وی افزود: بهترین روش برای پیشگیری از خوردن دوز تکراری دارو، یادداشت کردن دفعات مصرف دارو و یا قرار دادن قرص ها در داخل جعبه های مخصوص تقسیم‌بندی شده موجود در داروخانه ها (برحسب صبح، ظهر و شب و یا روزهای هفته) است.
به‌منش تاکید کرد: داروها را در بسته‌بندی اولیه آنها نگهداری نمایید تا در صورت مصرف اشتباهی، قادر باشید اطلاعات لازم را در اختیار پزشکان قرار دهید.
دبیر ستاد مرکزی اطلاع رسانی داروها و سموم سازمان غذا و دارو، ادامه داد: مصرف مقادیر بالای بسیاری از داروها در اقدام به خودکشی، ممکن است در ابتدا علامت و نشانه خاصی نداشته باشد ولی وضعیت فرد مسموم به طور ناگهانی وخیم گردد و یا در آینده منجر به صدمات دائمی کبد و کلیه در فرد مسموم شود. به عنوان مثال مصرف خودسرانه داروی استامینوفن جهت درمان درد و تب بیش از مقادیر درمانی، منجر به صدمات کبدی خواهد شد. بنابراین ارجاع فرد مسموم به بیمارستان بسیار حیاتی است.
وی افزود: ایجاد استفراغ در مسمومیت‌ها تنها باید به توصیه پزشک باشد چرا که این عمل در برخی از مسمومیت های دارویی سبب وخامت اوضاع بیمار خواهد شد.
- شماره ۱۴۹۰ را فراموش نکنید
به‌منش گفت: در برخورد با فرد مسموم غیر هوشیاری که در کنارش بسته‌های داروی مصرف شده وجود دارد، ضمن حفظ خونسردی خود و عدم القاء استفراغ در این فرد، بسته‌های دارویی را همراه بیمار به بیمارستان ببرید و با شماره ۱۴۹۰ و یا ۱۱۵ تماس بگیرید.
وی افزود: در مسمومیت‌های تعمدی با دارو، بهتر است در صورت هوشیاری فرد مسموم، نام دارو یا داروهای مصرفی و تعداد هر یک از آنها را از وی بپرسید و به کادر درمانی اطلاع دهید.
- مسمومیت با دارو در کودکان
به‌منش همچنین به موارد پیشگیری از بروز مسمومیت دارویی در کودکان اشاره کرد و گفت: چنانچه در خانه کودک زیر ۵ سال دارید، حتما داروها را در کمدهای بالا، دور از دسترس و مجهز به قفل قرار دهید.
وی افزود: مراقب باشید در هنگام بیماری کودک، دوز تکراری و یا داروی بیشتر از حد تجویز شده به کودک ندهید. به عنوان مثال برای کاهش تب در کودکان، داروی استامینوفن را بر اساس وزن و سن کودک و با مشورت پزشک و داروساز به کودک بدهید. مقادیر بیش از حد درمانی استامینوفن می تواند ایجاد مسمومیت نماید.
به‌منش گفت: داروهای مصرفی افراد خانواده را دور از دسترس کودکان نگهدارید. از قرار دادن دارو در کیف دستی پرهیز کنید تا مانع خورده شدن دارو توسط کودکان شود. همچنین، داروهای خود را در مقابل چشم کودکان نخورید، چرا که کودکان از رفتار بزرگسالان تقلید می‌کنند و ممکن است دور از چشم والدین داروها را به دهان ببرند.
وی افزود: اگر به کودک خود دارو می‌دهید به او تفهیم کنید که این دارو است و از کلماتی مثل آبنبات، شکلات و یا خوراکی استفاده نکنید.
دبیر ستاد مرکزی اطلاع رسانی داروها و سموم سازمان غذا و دارو، گفت: داروها خصوصاً داروهای خوش طعم مخصوص داروهای کودکان را از دسترس آنها دور نگه دارید. ممکن است با استفاده از غفلت شما، کودک اقدام به مصرف دارو نماید.
وی اظهارداشت: کودکان کنجکاوند و ممکن است زمانی که افراد سالمند فامیل در حال مصرف داروهای خود هستند، کودکان اقدام به چشیدن و یا بلعیدن دارو نمایند. بنابراین برای پیشگیری از مسمومیت دارویی کودک‌تان، از والدین خود بخواهید داروهای مصرفی خود را دور از دسترس کودکان نگهداری نمایند.
- مراقب متادون باشید
به‌منش افزود: چنانچه فردی در خانواده در حال درمان ترک اعتیاد است، از دسترسی کودکان به داروهای درمان کننده اعتیاد مانند قرص یا شربت متادون جداً خودداری نمایید. مرگ بسیاری از کودکان و حتی بزرگسالان به دلیل نگهداری شربت متادون در یخچال مخصوصاً به دلیل تعویض بطری دارو با بطری داروهای دیگر و یا نوشیدنی‌ها خوراکی و مصرف اتفاقی آنها رخ داده است. شربت متادون به تنهایی در طی چهار سال اخیر منجر به ۱۱ هزار مورد مسمومیت در کشور شده است. از این میان بیش از ۲۰۰ مورد مرگ تنها ناشی از متادون بوده است که ۱۱ درصد آن در کودکان بروز نموده است.
وی اظهارداشت: مرگ این کودکان در اثر داروی متادون تنها به دلیل سهل انگاری والدین و بستگان کودک، عدم استفاده از ظروف مقاوم و جابجایی دارو و نگهداری آن در بطری‌های دیگر داروها و یا نوشیدنی‌ها رخ داده است که به راحتی توسط خانواده‌ها قابل پیشگیری است.
نظر شما