روزگار افول تلویزیون و ماهواره

به استناد نتايج نظرسنجي‌هايي كه مركز افكارسنجي ايران (ايسپا) در اختيار همشهري گذاشته، همچنين بايد گفت مردم همچنان بيشترين خبرهاي خود را از صدا و سيما دريافت مي‌كنند. يكي از اين نظرسنجي‌ها در بهمن95 به‌صورت ملي، به شيوه تلفني و با حجم نمونه 1500نفر انجام شده است. نظرسنجي مرتبط ديگري هم در دهه سوم دي‌ماه95 در شهر تهران، به‌شيوه حضوري با حجم نمونه 1200نفر و با حمايت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي انجام شده است.

• شبكه‌هاي اجتماعي جلوتر از ماهواره‌ها

نتايج نظرسنجي بهمن‌ماه نشان مي‌دهد منبع اصلي كسب اطلاعات مردم ايران كماكان صدا و سيماست. براساس اين نظرسنجي حدود 64درصد پاسخگويان اعلام كرده‌اند اخبار روز جامعه را بيشتر از اين طريق دنبال مي‌كنند. حدود 16درصد مردم هم گفته‌اند اخبار روز جامعه را بيشتر از طريق شبكه‌هاي اجتماعي دنبال مي‌كنند. درحالي‌كه شبكه‌هاي ماهواره‌اي با 6درصد، سايت‌هاي خبري با 5.7 و روزنامه‌ها با 2درصد در رده‌هاي بعدي هستند. 3درصد پاسخگويان نيز اعلام كرده‌اند كه اخبار روز جامعه را از خانواده و آشنايان خود دريافت مي‌كنند.

اما نتايج نظرسنجي انجام شده در دي‌ماه نشان مي‌دهد ميزان رجوع به صدا و سيما به‌عنوان منبع اصلي كسب اخبار در شهر تهران 56درصد است.بر اين اساس 16.3درصد شبكه‌هاي اجتماعي، 9.6درصد سايت‌هاي خبري، 7.5درصد شبكه‌هاي ماهواره‌اي، 2.5درصد روزنامه‌ها و 3.5درصد دوستان و آشنايان را به‌عنوان مهم‌ترين منبع كسب اخبار خود اعلام كرده‌اند.

• افزايش جزئي، كاهش كلي

مقايسه نتايج اين نظرسنجي با نظرسنجي‌هاي گذشته نشان مي‌دهد ميزان رجوع به صدا و سيما براي كسب اخبار، اندكي افزايش داشته است. به‌عنوان مثال در بهمن‌ماه سال94 حدود 50درصد مردم تهران اعلام كرده بودند بيشتر اخبار روز جامعه را از صدا و سيما دنبال مي‌كنند كه در فاصله بهمن 94تا دي 95ميزان رجوع به صدا و سيما به‌عنوان منبع كسب اخبار 6درصد رشد داشته است.

نمودار فوق روند ميزان رجوع مردم شهر تهران به صدا و سيما، اينترنت (سايت‌هاي خبري و شبكه‌هاي اجتماعي) و شبكه‌هاي ماهواره‌اي به‌عنوان منبع كسب اخبار روز جامعه را در يك دهه اخير براساس نظرسنجي‌هاي ايسپا نشان مي‌دهد. البته همين نمودار نشان مي‌دهد در مجموع ميزان استفاده از صدا و سيما براي كسب خبر طي 12سال، 17درصد كاهش داشته است؛ يعني به‌طور ميانگين هر سال 1.4درصد. در برابر، ميزان استفاده از شبكه‌هاي اجتماعي در حالي در سال1383 در كشور نزديك صفر بوده است كه حالا بيش از 25درصد مردم اخبار‌شان را از اين مسير دريافت مي‌كنند.

نكته جالب‌تر اينكه استفاده از ماهواره‌ها كه در سال 88تبديل به منبع 22درصد مردم براي كسب خبر شده بودند، حالا به 7.5درصد رسيده است.
براساس اين نمودار كم اقبال‌ترين سال صدا و سيما براي مردم، سال 89و ميزان 40درصد استفاده بوده است؛عددي كه حالا و در سال 95با رشد قابل توجهي به نزديك 56درصد رسيده است.

• زنگ خطر براي روزنامه‌ها

كليات آنچه در نتايج اين نظر‌سنجي ديده مي‌شود، شگفت‌انگيز نيست.به اين معني كه تنفس در فضاي عمومي جامعه اين تصوير را به ما مي‌دهد كه ديگر نه تلويزيون آن كاركرد قديمي را دارد و نه ماهواره‌ها. اين گزارش البته مي‌توانست با تفكيك راديو از تلويزيون و جدا كردن اينترنت از شبكه‌هاي اجتماعي دقيق‌تر هم باشد اما نكته مهم آن رقم پايين استفاده از مطبوعات در كشور ماست.

گفته شده كه روزنامه‌ها با 2.5 درصد كل جامعه آماري، حتي بعد از «گروه آشنايان» قرار دارند.كاهش ميزان مراجعه به رسانه‌اي مانند تلويزيون هر چند در ايران دلايل پيچيده و قابل بحثي دارد، با اين حال اين اتفاق تقريبا در همه دنيا مشترك است.اما درباره روزنامه بايد بيشتر نگران باشيم.كاهش مراجعه مردم به مطبوعات، زنگ خطر كمتر شدن همين ميزان كم آمار مطالعه هم هست.

حتما ديده‌ايد تصاويري از فضاهاي عمومي مانند مترو در كشورهايي پيشرفته‌تر كه خيلي‌ها را سرگرم روزنامه خواندن نشان مي‌دهد. فوري‌ترين پيشنهادي كه مي‌توانم به مطبوعاتي‌ها داشته باشم سوار شدن بر اسب همين شبكه‌هاي اجتماعي است.حالا كه شبكه‌هاي اجتماعي با چنين سرعتي پيشرفت مي‌كنند، روا نيست روزنامه‌هاي ما تا اين اندازه به استفاده از اين بستر بي‌توجه باشند.در ميان انبوه كانال‌هاي تلگرامي و بقيه شبكه‌هاي اجتماعي، روزنامه‌ها بايد جاي پاي‌شان را محكم‌تر كنند.