و ما از زمانی که حسین را شناختیم انگار هیجان را در محرم تجربه می‌کردیم؛ هیجانی که در پشت "حسین حسین" گفتن مداح بود و حالا دیگر چیزی پنهان نیست، نواهای آرام‌بخش پیرغلامان جایش را به آهنگ‌های تقلید شده از برخی خوانندگان داده و انگار نه تنها شهر را، بلکه خودمان را نیز لابلای ساختمان‌ها گم کردیم.
به گزارش خبرنگار ایسنا، سال‌های زیادی است که محرم با نواهای مذهبی همراه است و چه بخواهیم چه نخواهیم موسیقی مذهبی پیوندی جدانشدنی با مراسم عاشورا دارد اما در سال‌های اخیر تقلید کورکورانه برخی از مداحان از خوانندگان نه تنها حال و هوای محرم را تغییر داده، بلکه در برخی موارد هنر مداحی را که شاخه‌ای از موسیقی مذهبی است به سخره گرفته است.
فریدون فراهانی، استاد دانشگاه هنر اصفهان و یکی از نوازندگان ساز و خواننده آواز سنتی در اصفهان است که با او درباره موسیقی مذهبی و آسیب‌شناسی آنچه باعث این همه تغییر در روند ارائه نوای مداحی‌ها توسط برخی مداحان شده است، گفت‌و گو کردیم که در ادامه می‌خوانید:
- آیا به طور کلی می‌توانیم نوایی که بر روی مداحی‌ها هست را نوعی از موسیقی بدانیم؟
بله، طبق قاعده مداحی نوعی از موسیقی مذهبی است، مگر این‌که مداح شروع به سخنرانی کند و یا کیفیت موسیقی به سطح پایین و سانت افکت برود (مانند رپ که اشتباها موسیقی تلقی می‌شود) و از قاعده خارج شود. مداحی نیز باید در شاخه موسیقی مذهبی قرار بگیرد و نیازی به تعریف ندارد اما برای مسئولان به ویژه علما این موضوع باید باز تعریف شود. شاید از موسیقی استفاده‌های ابزاری فراوانی شده باشد اما این گناه موسیقی نیست، موسیقی باید تعریف شود. موسیقی مذهبی درخت تنومندی است که شاخه‌های مختلفی از جمله تعزیه، روضه و نوحه خوانی دارد.
- به نظر شما می توان مداحی را از موسیقی جدا کرد؟
وقتی یک قصیده و شعر در قالب مدح سروده می‌شود تا وقتی در قالب صداهای موزون ارایه نشود موسیقی نیست، اما وقتی صداگذاری انجام می‌شود دیگر نمی‌توان آن را جدا کرد. موسیقی مذهبی در زندگی ما ریشه دارد همانطور که می‌توان گفت قرائت قرآن نیز جزئی از موسیقی است.
- نواهای مداحی ها را به لحاظ برخورداری از ابتکار و خلاقیت چگونه ارزیابی می‌کنید؟
در ابتدا برای حل مشکلات جامعه باید موسیقی را بپذیریم و برای آن برنامه‌ریزی کنیم و بتوانیم برای موزیسین‌ها ایجاد شغل کنیم، باید توجه داشت در تمام سال‌ها حضور موسیقی‌دان‌های حرفه‌ای توانسته است خیلی چیزها را عوض کند. نمونه بارز آن سال‌های انقلاب و جنگ بوده و یک مداح باید اصول موسیقی را بداند تا بتواند ابتکار ایجاد کند و سپس باید گسستی که در مداحی‌های ما ایجاد شده را جدی بگیریم. جای تاسف دارد که ترک‌های ترکیه از مداحی‌های قدیمی ایران استفاده می‌کنند و امروز ما همان‌ها را به خیال این‌که ابتکار بسیار زیادی دارند در شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌کنیم و هیچ کدام نتوانستیم هنر موذن‌زاده اردبیلی را به درستی استفاده کنیم و در آخر مداح‌های ما از ملودی‌های ضعیف استفاده می‌کنند، یک مداح باید بداند مجموعه‌ای را روایت می‌کند که سرتا سر آزادگی است و متاسفانه ما بهترین موسیقی را رد می‌کنیم و فقط برای جذب مخاطب به سراغ بازاری‌ترین ملودی‌ها می‌رویم.
- هدف مداحی به عنوان یک هنر که با موسیقی آمیخته می‌شود چیست؟
هدف مداحی، مدح یک واقعه با شکوه تاریخی است تا مردم به تفکر و تامل به این واقعه بپردازند و با حزنی که در مدح وجود دارد همراه شوند اما متاسفانه مداحان راه را گم کرده‌اند؛ باید برای موسیقی برنامه‌ریزی شود تا مداحان سرچشمه را پیدا کنند. در گذشته موسیقی مذهبی به موسیقی سنتی جان می‌داد که در این رابطه استاد صبا می‌گوید "تعزیه، موسیقی ما را حفظ کرده است" اما اکنون موسیقی آیینی نادیده گرفته شده و مداحان در این راه باید هدف خود را پیدا کنند و بفهمند مسئولیت آنها فقط تولید هیجان نیست؛ تقلید کورکورانه آنها از ملودی‌های دیگر باعث می‌شود که مداحی از یک هنر مستقل و پویا تهی شود. مداحی به آنچه در کوچه و بازار اتفاق می‌افتد به عنوان موسیقی مصرفی وابسته شده است در صورتی که باید به موسیقی ایرانی وابسته باشد.
- می‌توان مداحی را به عنوان یک هنر جداگانه به سمتی هدایت کرد که پویاتر و پیشرفته‌تر شود؟
باید توجه داشت که موسیقی در کشور ما بسیار بی‌برنامه پیش می‌رود و حضور خوانندگان زیر زمینی به خاطر این بی برنامگی است و مداحی کمتر فرصت پیشرفت و پویایی را پیدا می‌کند اگر نه در رابطه با موسیقی آیینی مانند تعزیه و نوروزخوانی آثار بسیار زیادی وجود دارد اما مداحان جوان راه خود را گم کرده‌اند و نه تنها به سراغ منابع نمی‌روند بلكه پس از یک آموزش اندک دست به تقلید می زنند با وجودی‌که پیشرفت و تکامل این هنر در گرو این است که تحقیقات بیشتری انجام بشود.
- به نظر شما مخاطبان بر روی تقلید مداحان و ایجاد هیجان در مراسم تاثیر دارند؟
ما نباید تنها به هنر نقد کنیم. مردم نیز در بسیاری از موارد باید نقد شوند؛ مثلا بسیاری از مراسمی که در کشور ما مرسوم بوده است به دلیل زیاده‌روی مردم از بین رفته‌اند. حتی دولت و متخصصین هم نقش مهمی دارند و توسعه عجولانه این‌گونه مراسم همیشه نتیجه عکس در بر دارد و ممکن است صفا و صمیمیت این مراسم با افراط و تفریط بیش از حد از بین برود و این مردم هستند که مداح را به سمت و سوی درست هدایت می‌کنند. وقتی مردم طالب هیجان باشند مداح نیز به همان سمت و سو حرکت می‌کند، نباید تنها مداح را محکوم کنیم چرا که مداح هم با موجی که مردم و دولت به‌وجود مي‌آورند، حرکت می کند و تغییر ریتم‌ها و بزرگ شدن طبل‌ها تنها به خاطر حضور مداحان تازه‌کار نیست و مداحی در روزگار معاصر از آن روح و احساس خالی است و صرفا جنبه هیجانی دارد و تا وقتی با همین سبک ادامه پیدا کند نمی توان دورنمای خوبی برای این هنر تصور کرد.
نظر شما