ساعت‌های روی بالش

 اما نمونه‌هایی از این دست هم کم شنیده نمی‌شوند: «وروجک من اصلا خواب نداره. شب‌ها کم می‌خوابه، روزها هم نمی‌خوابه تا ما یک نفس راحت بکشیم!»      

خواب بچه‌ها یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های فکری پدر و مادر به حساب می‌آید و می‌تواند انواع و اقسام مختلفی داشته باشد. مقدار خواب بچه‌ در طول شبانه روز یکی از مهم‌ترین این مشکلات است. مقایسه خواب کودک با دیگر بچه‌ها معمولا از نکاتی است که منجر به نگرانی والدین می‌شود.

 اخیرا دانشمندان سوئیسی به این نگرانی والدین پاسخ داده‌اند. آنها با تحقیق روی 305 کودک یک تا 10  ساله متوجه شدند کودکان از نظر میزان خواب شبانه با یکدیگر تفاوت قابل توجهی دارند و اگر کودکی کم خواب یا پر‌خواب باشد، در سراسر دوران کودکی به همان صورت باقی می‌ماند. نکته جالب‌تر این تحقیق آن است که مشخص شده بعد از 10 سالگی نیز عادت خواب در اکثر بچه‌ها ثابت باقی می‌ماند.

به این ترتیب ساختار بیولوژیک (زیستی) هر کودک در تعیین مقدار خواب مورد نیاز کودکان نقش مهمی ایفا می‌کند و میزان خواب طبیعی در کودکان متفاوت است.

دیدن عقربه ساعت بر روی ساعت 9 برای بسیاری از والدین مصادف است با فرستادن بچه به رختخواب. اما در این میان یک مشکل کوچک وجود دارد: نیاز هر بچه به خواب با دیگری متفاوت است و وقتی والدین ساعت مشخصی را برای خواب بچه‌ها در نظر می‌گیرند، مشکلات هم آغاز می‌شوند.

مثلا اگر کودک کم خوابی را شب‌ها زود به رختخواب بفرستیم، به سختی به خواب می‌رود و یا نیمه‌شب بیدار می‌شود. برای جلوگیری از چنین مشکلاتی توصیه می‌شود میزان نیاز کودکتان به خواب را ارزیابی کنید و با اجتناب از انتظارات بیهوده از کودک به جنگ و جدال در خانه پایان دهید.

اما از کجا بدانیم که میزان خواب کودک کافی است؟ روش سعی و خطا در این زمینه به شما کمک می‌کند: اگر کودک صبح بدون مشکل بیدار شد و در طول روز خواب آلوده نبود معلوم می‌شود که شب خواب کافی داشته است، در غیر این صورت لازم است که میزان خواب کودک افزایش یابد.

در هر حال با توجه به تفاوت مقدار خواب هر کودک، بعد از مدتی حساب آن دست پدر و مادر می‌آید اما در این زمینه هم  محققان، والدین را تنها نگذاشته‌اند و با تخمین مقدار خواب بچه‌ها در سنین مختلف والدین را در این زمینه یاری داده‌اند.

یک تا 4 هفتگی

نوزادان معمولا بین 15 تا 18 ساعت در شبانه روز می‌خوابند اما دوره خواب آنها کوتاه و حدود 2 تا 4 ساعت است. کودکان نارس معمولا بیشتر می‌خوابند و بچه‌های مبتلا به کولیک،  خواب کمتری دارند. با توجه به اینکه نوزادان هنوز ساعت بیولوژیک درونی یا ریتم سیرکادین ندارند الگوی خواب آنها به چرخه روز و شب ارتباط ندارد.

 در حقیقت نیاز آنها به خواب اصلا قابل پیش‌بینی نیست و  در این مورد کاری از کسی ساخته نیست. والدین مجبورند در این دوران با جریان خواب کودک پیش بروند.به عبارتی والدین باید با ساعت کودک تنظیم شوند چون خواب کودک در این دوران اصلا قابل تنظیم نیست.

5 تا 8 هفتگی

در این دوران که خنده کودک هم شروع می‌شود الگوی خواب منظم‌تر شده و طولانی‌ترین دوره خواب به حدود 4 تا 6 ساعت می‌رسد که بیشتر در بعد از ظهر‌هاست. در این دوران طولانی‌ترین زمانی که کودک می‌تواند بیدار بماند 2ساعت است و بعد باید چرت بزند.

لطفا به این نیاز کودک احترام بگذارید چون اگر بچه را زیاده از حد بیدار نگهداریم تا خسته‌تر شود و راحت‌تر به خواب رود، نتیجه عکس می‌گیریم. در این صورت کودک برای خواب مقاومت می‌کند و ترشح هورمونهای خاصی موجب بیداری شبانه کودک می‌شود.

3 تا 4 ماهگی

در این دوران سه چهارم خواب کودک شبهاست و روزها با 3 بار چرت زدن سپری می‌شود. در این دوران چرخه روز و شب کودک به تدریج پایدار‌تر از قبل می‌شود اما هنوز خواب کودک بی‌نظم است و نمی‌توان برایش برنامه خواب در نظر گرفت چون سیستم زیستی کودک همچنان حرف اول را می‌زند. توجه کنید که در این زمان کودک اجتماعی‌تر ‌شده  و تمایل بیشتری به بازی دارد. به این دلیل در مقابل چرت یا خواب شبانه مقاومت می‌کند.

4 تا 8 ماهگی

در این دوران است که باید الگوی خواب سالم را در کودک بوجود بیاورید. از آنجایی که الگوی خواب کودک به بزرگسالان شباهت بیشتری پیدا می‌کند، حواستان باشد که به نیازهای خواب کودکتان حساس باشید و سبک زندگی و برنامه خودتان را با او هماهنگ کنید. اگر تا دیر وقت بیدارید و او را هم بیدار نگه می‌دارید الگوی خواب نا سالم را در او ایجاد کرده و کم‌خوابی را برایش نهادینه می‌کنید که درست به اندازه سوء‌ تغذیه برای کودک مضر است.

برای جلوگیری از مشکلات بعدی توصیه می‌شود در این دوران برای کودک الگوی خواب منظمی در نظر بگیرید و به آن پایبند باشید. بچه‌ها ممکن است در این سن صبح ها زود بیدار شوند (حدود 5 تا 6 صبح ) و دوباره بخوابند.

 کودکان 6 ماهه حدود 2 تا 3 چرت روزانه دارند که معمولا اولین چرت آنها حدود 9 صبح است و یک ساعت طول می کشد. چرت بعدی معمولا ساعت 12 ظهر است و یک تا دو ساعت طول می‌کشد. چرت عصر‌گاهی بین 3 تا 5 بعد‌از‌ظهر متغیر است و مدت زمان متفاوتی دارد. محققان توصیه می‌کنند هیچ‌گاه نگذارید کودک بعد از 3 بعد‌از‌ظهر بخوابد، در عوض شب او را زود‌تر بخوابانید.

9 تا 12 ماهگی

کودک شب ها 10 تا 12 ساعت می‌خوابد، 2 بار در روز چرت می‌زند و دیگر به شیر خوردن شبانگاهی نیاز چندانی ندارد .با توجه به اینکه در این سن سومین چرت روزانه حذف می‌شود ممکن است کودک شب‌ها زودتر بخوابد. البته این مساله بسته به کودک فرق می کند. جالب آن است که در این سن اگر فقط 20 دقیقه در مقدار خواب کودک تغییر اتفاق بیفتد بر روی رفتار او اثر زیادی دارد.

در این دوران اگر سعی کنید کودک را شب‌ها خیلی زود بخوابانید، کودک  بیدار ‌ماند ه  و دیرتر به‌خواب می‌رود ضمن اینکه هنگام خوابیدن بد‌قلقی می‌کند و سر و صدای زیادی راه می‌اندازد. در مقابل اگر او را زیاده از حد بیدار نگه دارید و شب دیر بخوابانید نه تنها بیدار شدن شبانه او را کاهش نداده‌اید، بلکه باعث افزایش این مشکل و دیگر اختلالات خواب در کودک می‌شوید.

 بنابر‌این هرگز به بهانه یک خواب کامل شبانه، چرت بچه را از برنامه‌اش حذف نکنید چون این عمل باعث خستگی می‌شود و کودک شب سخت‌تر به خواب می‌رود و تا صبح چند بار بیدار می‌شود.

1 تا 3 سالگی

وقتی کودک به سن 18 تا 21 ماهگی می‌رسد معمولا چرت صبحگاهی او حذف می‌شود و فقط یک بار در روز آن هم برای 5/1 تا 2 ساعت چرت می‌زند. این تغییر،  گاهی باعث درد‌سر می‌شود چون برای بعضی کودکان یک بار چرت زدن کافی نیست و 2 بار چرت زدن هم زیاد است.

 اگر چنین کودکی دارید، شب او را کمی زودتر بخوابانید تا استراحت کافی داشته باشد و از خیر چرت صبحگاهی او  بگذرید. اکثر بجه‌های 21 تا 36 ماهه فقط به یک بار چرت روزانه احتیاج دارند که بین یک تا 5/3 ساعت متغیر است. این کودکان معمولا بین 7تا 9 شب می‌خوابند و بین 6 تا 8 صبح بیدار می‌شوند. برای کودکانی به این سن بهتر است ساعت خواب شبانه و چرت آنها منظم باشد اما خیلی هم در این موارد سخت‌گیری نکنید چون نتیجه عکس می‌دهد.

3 تا 6 سالگی

معمولا بچه‌ها در این دوران 9 شب به بستر می‌روند و حدود 6 تا 8 صبح بیدار می‌شوند. اکثر بچه‌ها در سن سه سالگی هنوز چرت روزانه دارند ولی تا سن پنج سالگی این چرت کوتاه تر و یا حذف می‌شود.

در این دوران هم توجه به نیاز خواب کودک از واجبات است. مهد‌کودک یا کلاس‌های ورزشی یا سایر مسائل گاهی باعث حذف چرت عصر‌گاهی می‌شود. در این صورت باید برنامه خواب شبانه بچه را تغییر دهید ( مثلا او را زودتر بخوابانید) و هیچ وقت به اصرار چرت روزانه او را حذف نکنید.یادتان باشد خواب بر روی خلق و خوی کودک اثر می‌گذارد. کم‌خوابی باعث بروز مشکلات رفتاری مثل حالت تهاجمی، تدافعی، عدم پذیرش شرایط، رفتار متضاد و مخالف و گاهی بیش‌فعالی می‌شود.

7 تا 12 سالگی

در این سنین با توجه به فعالیتهای اجتماعی مدرسه و غیره زمان خواب شبانه دیر‌تر می‌شود و به حدود ساعت 8 تا 10 شب می‌رسد. مقدار خواب هم بین 9 تا 12 ساعت در شبانه روز متغیر است. توجه کنید در این سنین هنوز میزان خواب کافی برای کودک اهمیت ویژه‌ای دارد و کم‌خوابی باعث خواب آلودگی روزانه کودک می‌شود و ضعف درسی به همراه دارد.