نشست علمی «مدیریت دانش در حوزه مدیریت دانش» یکی از نشست‌های پایانی این جشنواره بود که با حضور امان‌پور- مدیر مرکز مطالعات شهری شهرداری تهران-کبگانیان- معاون پژوهشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - و فتحی- استاد مدیریت دانش در موسسه سیستم‌های دانش محور در دانشگاه زیگن آلمان (Institute of knowledge based systems - Siegen)- برگزار شد.
البته در این نشست، قرار بود دکتر واعظ‌‌زاده، - معاون علمی ریاست جمهوری- هم حاضر باشد و درمورد نقشه جامع علمی کشور صحبت کند که با حضور نیافتن ایشان، دکتر کبگانیان ضمن پرداختن به عوامل تاثیرگذار در توسعه پژوهش در کشور، در مورد ابهاماتی که درباره این نقشه هست، صحبت کرد.
کبگانیان در مورد عوامل موثر در روند پژوهش در کشور نکات زیادی را برشمرد که مهم‌ترین آنها عبارت‌بودند از: حجیم‌بودن بخش دولتی و سهم بیش‌از اندازه آن در فعالیت‌های تولیدی و اقتصادی و درنتیجه نازل‌بودن سطح تقاضای موثر برای تحقیقات؛ پایین بودن سهم اعتبارات تحقیقاتی از GDP و استفاده نکردن بهینه از اعتبارات تخصیص‌یافته؛ پایین‌بودن تعداد محققین نسبت به کشورهای پیشرفته و شمار زیادی از کشورهای توسعه‌یافته؛ گسستگی میان بخش آموزش (دانشگاه) و تحقیقات و کندی تحول رشته‌های دانشگاهی نسبت به روند نیازهای واقعی جامعه؛ حاکم‌بودن قوانین و مقررات دست‌وپاگیر اداری و مالی و لزوم تبعیت مراکز تحقیقاتی از آنها ؛ همبستگی ضعیف تحقیقات با نیازهای جامعه؛ نامطلوب‌بودن ارتباطات بخش تحقیقات با دیگر بخش‌های اقتصادی-اجتماعی؛ نامناسب‌بودن نظام ارزیابی و نظارت و ضعف‌های جدی در شاخص‌ها و معیارهای مربوط که مبتنی برنیازهای جامعه نیست.
در ادامه این نشست هم راجع‌به نقشه جامع توسعه علمی کشور بحث‌هایی شد و دکتر کبگانیان سعی کرد تا نکات مبهم در‌این باره را برطرف کند.
نقشه جامع توسعه علمی کشور، درحقیقت سندی است که حاوی سیاست‌ها، راهبردها و برنامه‌های عملیاتی است که با دید آینده‌نگر و فراگیر، طی روشی مشارکتی، کلیه فعالیت‌های علمی، پژوهشی و فناورانه کشور (در حوزه‌های علوم انسانی، اجتماعی، مهندسی، کشاورزی، پایه و پزشکی) را در جهت دستیابی به اهداف مشخص‌شده در سد چشم‌انداز20ساله هدایت و رهنمون می‌کند.
در این سند علاوه‌بر مشخص‌‌شدن برنامه‌های عملیاتی و زمان اجرای هریک از آنها، وظایف و جایگاه دستگاه‌ها و نهاد‌های علمی، پژوهشی و فناوری و اجرایی کشور در راستای دستیابی به اهداف مشخص‌شده به صورت دقیق تعیین و تبیین می‌شود.
در پایان این نشست دکتر فتحی، در مورد مدیریت دانش (Knowledge Managment) سخنرانی مفصلی ارائه داد و با اشاره به اینکه مدیریت دانش، توانایی یک سازمان در استفاده از سرمایه معنوی (تجرب و دانش فردی نزد هر فرد) و دانش دسته‌جمعی برای دستیابی به اهداف خود از راه فرآیندی شامل تولید دانش، تسهیم دانش و استفاده از آن به کمک فناوری است، گفت که تغییرات سریع در دنیای امروز، سازمان‌ها را با چالش‌های مختلفی روبه رو کرده‌است؛ اما در این میان، سازما‌ن‌هایی موفق هستند که به‌کمک ابزارهای مدیریتی و فناوری‌های نوین، از فرصت‌های ایجادشده به نفع خود استفاده می‌کنند. مدیریت دانش یکی از این ابزارهاست.
مدیریت دانش بیان می‌کند که امروزه تقریبا تمامی امور مستلزم انجام کار دانش‌محور هستند و لذا تمامی کارکنان باید به‌نوعی به کارکنان دانش‌محور تبدیل شوند.
دانش در چشم‌انداز 20 ساله
آنچه که برای جامعه ایران در افق چشم‌انداز20 ساله پیش‌بینی‌شده است، مفصل است، اما 2بند از این 8 بند سند چشم‌انداز، صرفا به دانش و فناوری اشاره دارد که نشان از اهمیت این موضوع در توسعه‌یافتگی جامعه ما دارد. در بند دوم سند در توصیف ایران 1404 آمده: «برخوردار از دانش پیشرفته، توانا در تولید علم و فناوری، متکی بر سهم برتر منابع انسانی و سرمایه اجتماعی در تولید ملی».
همچنین در بند ششم این سند هم صراحتا در مورد تاثیر فعالیت‌های علمی در جایگاه ایران در منطقه در 18سال آینده آمده است: «دست‌یافته به جایگاه اول اقتصادی علمی و فناوری در سطح منطقه آسیای جنوب غربی (آسیای میانه، قفقاز، خاور میانه) با تاکید بر جنبش نرم‌افزاری و تولید علم، رشد پرشتاب و مستمر اقتصادی، ارتقا نسبی سطح درآمد سرانه و رسیدن به اشتغال کامل».
وجود چنین سند راهبردی که بدون‌شک حاصل چندین‌سال تحقیق و پژوهش در حوزه‌های مختلف داخلی و خارجی است، نشان از عزم ملی برای رسیدن به ایرانی سربلند در منطقه و حتی در جهان دارد.
این درحالی است که روز‌به‌روز انتقادات بیشتری از طرف افراد، نهاد‌ها و به‌خصوص دولت‌مردان پیشین کشور شنیده‌می‌شود که به‌نظر می‌رسد دولت در رسیدن به اهداف سند چشم‌انداز، کوتاهی‌کرده و می‌کند.
موضوع 2 بند از 8 بند سند چشم‌انداز، صراحتا به موضوع دانش و فناوری اشاره دارد و این درحالی است که حداقل در این بخش، شاهد رکود در سیاستگذاری و به‌خصوص تخصیص بودجه و پس از حذف شورای عالی «علوم، تحقیقات و فناوری» (عتف) هستیم.
درحالی که هدف، رسیدن به تخصیص 3 درصد بودجه برای امر پژوهش است، امسال تنها 7/0 درصد بودجه به پژوهش اختصاص یافت.
با این حال دولت و به‌خصوص متولیان پژوهش در کشور، سخن از آیین نامه اجرایی بند «و» تبصره 9 قانون بودجه سال 1386 می‌گویند و امید دارند با تحقق این آیین‌نامه اجرایی، سهم بودجه پژوهش به یک درصد برسد! طبق این بند بودجه 1386، ارگان‌ها، وزارتخانه‌ها، نهاد‌ها و شرکت‌های دولتی موظف هستند که یک درصد از هزینه‌جاری خود را در سال به‌امر پژوهش اختصاص دهند.
درحالی متولیان امر پژوهش، به اجرایی‌شدن این بند قانون بودجه 1386 می‌بالند که تاکنون اعلام‌نشده‌است که چند درصد از این هدفی که آیین‌نامه اجرایی آن تازه در اوایل تابستان 86 به تصویب دولت رسید، محقق شده‌است.
ضمن‌اینکه به گفته یکی از دست‌اندرکاران پژوهشی کشور، چنین قانونی در اوسط دهه 1370 هم در کشور تصویب‌شده بود، اما از سوی دستگاه‌های اجرایی، موانع و مشکلاتی برای اجرای آن پیشامد تا اینکه فراموش شد.
منشور در شهرداری
در چنین وضعیتی که عملا سیاستگذاری پژوهشی در آن کم‌رونق است، شهرداری تهران اقدام به تدوین منشور علمی خود کرده که حداقل کورسوی امیدی برای روند پژوهش در کشور باشد.
در این منشور که در هفدهم آذرماه سال جاری ازسوی دکتر محمدباقر قالیباف ابلاغ‌شد، شهرداری تهران، «جهاد علمی در حوزه مدیریت شهری» برای رسیدن به توسعه پایدار شهری در تعهد خود می‌بیند و به‌این ترتیب انجام فعالیت‌هایی مثل برگزاری اولین دوره جشنواره انتخاب برترین‌های پژوهش در حوزه مدیریت شهری هم به این مسئله برمی‌گردد.
در راستای اجرائی‌شدن این منشور نیز، این پیشنهاد که سال آینده 3درصد از بودجه جاری و عمرانی شهرداری به امر پژوهش اختصاص یابد، مطرح است.
مدیریت شهری به ویژه در کلانشهرهایی همچون تهران با توجه به تحولات اقتصادی و گسترش مراکز صنعتی، تجاری، علمی، فرهنگی، افزایش جمعیت، گسترش راه‌های ارتباطی و دیگر تحولات، روز به روز اهمیت بیشتری می‌یابد.
براساس سند چشم‌انداز و جهت‌گیری‌های راهبردی تهران در افق 1404 و در راستای تحقق چشم‌انداز 20ساله: «تهران 1404، جهان‌شهری خواهد بود فرهنگی، دانش بنیان، با جایگاه ویژه منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای. شهری با هویت تابان ایرانی و اسلامی و مدیریت درخشان ارزشی، با تاسی به ارزش‌های والای اسلامی، زنده و مرفه، با اقتصادی پررونق بر پایه صنایع فرهنگی و خدمات برتر آموزش عالی.
در خلال 2دهه آینده که مقارن با تحقق نخستین چشم‌انداز 20ساله نظام اسلامی است، این ویژگی‌ها تهران را به شهر فرهیختگان تبدیل خواهد کرد. تهران به منزله لکوموتیو تحقق چشم‌انداز بزرگ و الهام‌بخش ایران اسلامی، ایفای نقشی مهم به عهده خواهد داشت.
جهان‌شهر تهران در سال 1404 به لحاظ کیفیت بالای خدمات، زیرساخت‌ها و مدیریت کارآمد شهری، معیار ایجاد مدیریت جهان‌شهرها در دنیای اسلام خواهد بود.
بدیهی است دستیابی به چنین چشم‌اندازی، نیازمند مدیریتی جامع، توسعه یافته و کارآمد و مبتنی بر الگوها و مدل‌های علمی توسعه پایدار خواهد بود و شهرداری‌ها در تحقق این امر نقشی بی‌بدیل و ویژه خواهند داشت.
در چنین شرایطی مدیریت دانش از نقش و اهمیت ویژه‌ای در مدیریت شهری برخوردار خواهد بود.
