پدر زوما در پایان جنگ جهانی دوم درگذشت و مادرش به عنوان کارگر در شهر دوربان مشغول به کار شد. زوما دوران کودکی خود را در زولولند و محلات حاشیه‌ایی دوربان سپری کرد. زوما از سن 15 سالگی برای کمک به مادر خویش به کار مشغول شد.
جاکوب زوما به دلیل پاره‌ای از محرومیت‌های اقتصادی از آموزش در مدرسه بهره چندانی نبرد. او به شدت تحت تاثیر یکی از اعضای خانواده خود که در اتحادیه‌های تجاری عضو بود، قرار داشت، در نتیجه در سنین نوجوانی وارد عرصه فعالیت‌های سیاسی شد و در سال 1959 به کنگره ملی آفریقا پیوست.
او پس از ممنوعیت فعالیت سیاسی کنگره ملی آفریقا همچنان فعالانه در این حزب به کار سیاسی می‌پرداخت.
در سال 1963 و در حالی که در حال خروج از کشور بود به همراه 45 نفر دیگر توسط نیرو‌های پلیس دولت آپارتاید آفریقای جنوبی تحت بازداشت درآمد. او در دادگاه متهم به توطئه علیه دولت و به 10 سال زندان محکوم شد، زوما دوران حبس خود را در جزیره روبن سپری کرد.
پس از آزادی از زندان، زوما به مقاومت داخلی علیه رژیم آپارتاید (واژه‌ایی که بر حکومت تبعیض نژادی در آفریقای جنوبی اطلاق می‌شد) پیوست و با آن‌ها همکاری گسترده‌ایی داشت.
زوما همچنین به عنوان یکی از عناصر کلیدی در برپایی مجدد هسته‌های مقاومت زیر زمینی در استان کوازولو – ناتال در فاصله سال‌های 1973 تا 1975، نقش عمده‌ایی ایفا کرد.
او در سال 1975 آفریقای جنوبی را ترک کرد و 12 سال آتی را ابتدا در سوییس و سپس در موزامبیک مستقر شد. او در این سال‌ها ارتباط گسترده‌ایی با جوانان تبعیدی که هسته اصلی قیام سوئتو را تشکیل دادند، بر قرار کرد.
او در تعداد زیادی از کشور‌های آفریقایی زندگی کرد و در همه این کشور‌ها فعالانه برای حزب کنگره ملی آفریقا به فعالیت پرداخت، او در سال 1977 به عضویت کمیته اجرایی حزب کنگره ملی آفریقا درآمد.
زوما همچنین مقام معاون رییس حزب کنگره ملی آفریقا شاخه موزامبیک را عهده دار بود. او پس از امضای توافقنامه انکوماتی میان دولت‌های موزامبیک و آفریقای جنوبی در سال 1984 به مقام ریاست حزب کنگره ملی آفریقا شاخه موزامبیک رسید. او یکی از معدود افرادی بود که برای ادامه سازماندهی فعالیت حزب در موزامبیک ماند. زوما در این زمان چندین بار به آفریقای جنوبی سفر کرد.
در پی فشار‌های وارده از سوی دولت آپارتاید، در سال 1987 دولت موزامبیک زوما را وادار به خروج از این کشور کرد. او سپس به دفتر اصلی حزب کنگره ملی آفریقا در لوساکا واقع در زامبیا رفت او در زامبیا به ریاست ساختار‌های مقاومت زیر زمینی برگزیده شد و مدت کوتاهی پس از آن نیز به ریاست بخش اطلاعاتی حزب، در زامبیا منصوب شد.
زوما همچنین پس از تشکیل شورای سیاسی – نظامی حزب کنگره ملی آفریقا در اوسط دهه 1980 در این شورا به فعالیت پراخت.پس از رفع ممنوعیت فعالیت‌های سیاسی کنگره ملی آقریقا، زوما از جمله اولین رهبران این حزب بود که به منظور آغاز مذاکرات با حکومت تبعیض نژادی به ریاست اف .دبلیو د کلرک به آفریقای جنوبی بازگشت، این مذاکرات تصمیمات مهمی را در زمینه بازگشت تبعیدی‌ها و آزادی زندانیان سیاسی در پی داشت.
زوما در اولین دور انتخابات محلی حزب کنگره ملی آفریقا در منطقه کوازولو – ناتال، به ریاست منطقه جنوبی ناتال برگزیده شد. او در این زمان نقش عمده‌ای را در مبازه با خشونت در این منطقه ایفا کرد. در نتیجه فعالیت‌های زوما در این منطقه، توافقنامه‌های متعددی در زمینه صلح میان احزاب کنگره ملی آفریقا و حزب آزادیبخش اینکاتا امضا شد.
در سال 1991 و در جریان اولین کنفرانس حزب کنگره ملی آقریقا در آفریقای جنوبی که پس از رفع ممنوعیت فعالیت سیاسی در این کشور برگزار شد، زوما به عنوان معاون دبیکل این حزب برگزیده شد.
در نهایت و پس از فعالیت‌های سیاسی و صلح آمیز مستمر زوما، در استان کوازولو – ناتال، صلح در این استان استقرار یافت. زوما که به برقراری صلح در مناطقی که درگیری در آن‌ها جریان دارد، شهرت دارد، در سال 1998 به دلیل نمایندگی در خور توجه کشور آفریقای جنوبی در واشنگتن دی سی، به دریافت جایزه نلسون ماندلا نائل آمد.
زوما در سال 1997 به سمت معاون رییس حزب کنگره ملی آفریقا انتخاب شد و در ژوئن سال 1999 به سمت معاون اجرایی رییس جمهوری آفریقای جنوبی برگزیده شد.
در سال 2005، شابیر شایک مشاور اقتصادی زوما به فساد مالی و جعل اسناد متهم شد، در پی این رسوایی مالی جاکوب زوما نیز از سمت معاونت رییس جمهوری برکنار شد.
زوما در مقام برجسته ترین سیاستمدار عضو حزب کنگره ملی زولوی آفریقا و یکی از رهبران موءسسات چپ گرای این حزب، حتی پس از برکناری خود محبوبیت بسیاری را در جامعه آفریقای جنوبی کسب کرده است.
این محبوبیت سبب شد در 18 دسامبر سال 2007 ریاست حزب کنگره ملی آفریقا به وی تفویض شود.احتمال زیادی می‌رود که مردم این کشور او را به عنوان رییس جمهوری آینده آفریقای جنوبی برگزینند.
زوما در اواخر سال 2017 مجبور به كناره‌گيري شد و حزب حاكم آفريقاي جنوبي معاون او سريل رامافوسا را به‌عنوان جانشينش انتخاب كرد.
