براساس گزارش نيوساينتيست، همين رويداد، در مغزي كه دچار كمبود شديد خواب است نيز رخ مي‌دهد: دانشمندان به تازگي دريافته‌اند خواب بسيار كم باعث مي‌شود تا مغز تعداد بسيار زيادي از نورون‌ها و اتصالات سيناپسي خود را حذف كند، و بهبود وضعيت خواب ديگر نمي‌تواند آسيب وارد شده را جبران كند.
محققان دانشگاه پلي‌تكنيك مارش در ايتاليا در اين پژوهش واكنش‌هاي مغزي پستانداران را به كم‌خوابي و بدخوابي مورد بررسي قرار دادند و متوجه شباهت عجيبي ميان مغز موش‌هايي شدند كه خواب كافي دارند يا دچار بي‌خوابي شده‌اند.
مانند ديگر سلول‌هاي بدن، نورون‌ها در مغز نيز توسط دو نوع مختلف سلول گليال،سلول‌هايي كه با عنوان چسب سيستم عصبي نيز شناخته مي‌شوند، به صورت مداوم احيا و جايگزين مي‌شوند.
سلول‌هاي ماكروگليال مسئوليت پاكسازي سلول‌هاي پير و فرسوده را به واسطه فرايندي به نام فاگوسيتوز، يا بيگانه‌خواري به عهده دارند. مسئوليت سلول‌هاي نوع دوم كه استروسيت نام دارند نيز اين است كه سيناپس‌هاي بي‌استفاده را در مغز هرس كنند تا اتصالات نورون‌ها بازنويسي و احيا شوند. اين دو فرايند معمولا زماني كه انسان در خواب است رخ مي‌دهد، اما اكنون محققان دريافته‌اند همين رويداد در زمان بي‌خوابي نيز رخ مي‌دهد. به بياني ديگر، مغز بخش‌هايي از سيناپس‌هاي خود را در زمان بي‌خوابي مي‌خورد.
محققان در اين پژوهش روي چهار گروه موش، گروهي كه 6 تا 8 ساعت خوابيده بودند،گروهي كه به دفعات از خواب بيدار شده‌بودند، گروهي كه براي هشت ساعت از خواب آنها جلوگيري شده‌بود و گروهي كه براي پنج روز نخوابيده بودند، تحقيق كرده و از مغز آنها تصويربرداري كردند.
مقايسه فعاليت استروسيت‌ها در مغز اين چهار گروه نشان داد اين فعاليت‌ها در 5.7 درصد از سيناپس‌ها در مغز موش‌هايي كه خوب استراحت كرده‌اند،و در 7.3 درصد از سيناپس‌ها در مغز موش‌هايي كه مدام بيدار شده‌اند قابل تشخيصند.
اما مغز دو گروه ديگر پديده‌اي متفاوت را نشان داد، استروسيت‌ها در مغز دو گروه باقيمانده به اندازه‌اي فعاليت خود را افزايش داده‌بودند كه درواقع بخش‌هايي از سيناپس‌ها را مشابه سلول‌هاي فرسوده از بين برده‌بودند، فرايندي كه به بيگانه‌خواري استروسيتي مشهور است.
در مغز موش‌هاي كم‌خواب استروسيت‌ها در 8.4 درصد از سيناپس‌ها فعال ديده شدند، و در موش‌هايي كه پنج روز بيدار مانده بودند ميزان فعاليت استروسيت‌ها در سيناپس‌ها به 13.5 درصد رسيده بود. به گفته محققان در اين فرايند اغلب بزرگترين سيناپس‌ها توسط استروسيت‌ها خورده مي‌شوند، و اين يعني قديمي‌ترين و پركاربرد‌ترين اتصالات مغزي.
محققان همچنين شاهد افزايش فعاليت سلول‌هاي ماكروگليال در مغز موش‌هايي بودند كه دچار بي‌خوابي شديد بودند و اين موضوع بسيار نگران كننده است زيرا فعاليت افسارگسيخته اين سلول‌ها با بيماري‌هاي مغزي مانند آلزايمر در ارتباط است.
نظر شما