آن‌زمان، اعتراض کارشناسان این بود که وقتی اصلاح تغذیه، یکی از مهم‌ترین جنبه‌های ارتقای سلامت جامعه ماست، چرا اولین گام‌ها برای تعدیل ساختار وزارت بهداشت گریبانگیر دفتر بهبود تغذیه شده و این اداره، به زیر مجموعه‌ای از اداره بهداشت خانواده تنزل یافته است؟
با این‌حال، اعلام نارضایتی بسیاری ازکارشناسان و متخصصان تغذیه، تأثیری در تصمیم‌گیری مسئولان وزارت بهداشت نداشت.
آن زمان، توصیه دکتر احمد رضا درستی، رئیس انستیتو تحقیقات تغذیه و صنایع غذایی ایران، این بود: «کمی‌صبر کنید و ببینید این اقدامات در چه سطحی صورت گرفته و آیا به عملکردهای آن لطمه‌ای وارد می‌شود یا نه؟»
دکترکامران باقری لنکرانی، وزیر بهداشت نیز در پاسخ به این سؤال که فعالیت‌های اداره بهبود تغذیه از این پس چگونه دنبال می‌شود؟ به همشهری گفت: ما با این کار می‌خواهیم از توان دانشگاه‌ها هم استفاده کرده و به‌جای کارشناسان یک اداره، تمامی استادان و متخصصان تغذیه را درگیر کنیم.
حال، با گذشت حدود 4 ماه از انحلال رسمی دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت، برخی طرح‌هایی که در این دفتر دنبال می‌شد، عملا متوقف شده و از سوی هیچ نهاد یا سازمانی پیگیری نمی‌شود.
گفته می‌شود مسئولان پیگیری برخی طرح‌ها، در راستای سیاست‌های وزارت بهداشت برای کوچک کردن دفتر، تمدید قرارداد نشده‌اند و آنهایی هم که از این تعدیل نیرو جان سالم به در برده اند، آنقدر طرح‌های نیمه تمام و در حال شکل گیری بهشان محول شده که توانایی انجام درست همه آنها را ندارند.
برای نمونه، طرح غنی‌سازی آرد با آهن که نطفه آن در دفتر بهبود تغذیه بسته شد و فعالیت‌های پیگیرانه این دفتر در سال‌های گذشته سبب به‌بار نشستن اصلاحات تغذیه‌ای برای 11 میلیون نفردر جنوب ایران شد، از میانه راه و با این استدلال که از این‌پس تنها احتیاج به مراقبت‌های اجرایی و درگیری با صنایع دارد، با تمام بودجه‌های تخصیصی، به معاونت غذا و دارو واگذار شده، درحالی‌که کارشناسان این معاونت در جریان آنچه تا به حال گذشته نبوده‌اند و اکنون پس از گذشت 3 ماه، روند رو به رشد سابق به شدت کند شده است.
این شنیده‌ها از وزارت بهداشت، درحالی است که دکتر پریسا ترابی، مسئول اداره بهبود تغذیه (جایگزین دفتر بهبود تغذیه سابق)، در پاسخ به پرسش همشهری درباره سرنوشت طرح‌هایی اساسی مثل بومی‌سازی غذای کودکان زیر 5 سال، ساماندهی تغذیه بالینی و اصلاح فرمولاسیون روغن‌های خوراکی که سال گذشته در حال اجرا بوده و نتایج مثبتی هم در زمینه بهبود وضعیت تغذیه در کشورایجاد کرده بود، پاسخ روشنی نمی‌دهد.
طرح‌های بی‌سرانجام
بومی‌سازی غذای کودکان زیر 5سال یکی از طرح‌هایی است که مینامینایی، کارشناس ارشد تغذیه و مدیر گروه مادر و کودک، سرپرستی اجرای آن را به عهده داشت و سال گذشته در مورد آن به همشهری گفته بود: توصیه‌های تغذیه‌ای اگر بومی شوند، ضمانت اجرای بیشتری خواهند یافت، چراکه تهیه غذای سالم یا استفاده از مواد غذایی که دسترسی به آنها ساده است، پیچیدگی خاصی ندارد، به‌خصوص برای کسانی که در مناطق محروم‌تر به‌سر می‌برند، یادگیری پخت غذای سالم با استفاده از مواد غذایی اولیه‌ای که به شکل روزانه، پیش از این هم استفاده می‌کرده‌اند، با استقبال مواجه خواهد شد.
وی همچنین در توضیح چگونگی اجرای طرح گفته بود: طرح بومی‌سازی برنامه‌های غذایی، در حال حاضر برای کودکان زیر 5 سال در تمام استان‌ها در حال پیگیری است و ما به‌عنوان اولین قدم از دانشگاه‌های استان‌های مختلف خواسته‌ایم تا با کمک کارشناسان تغذیه استان و کارشناسان کودکان هر مرکز، اطلاعات مربوط به غذاهای بومی مورد استفاده برای کودکان زیر 5 سال همان منطقه را جمع‌آوری کنند تا ما در مراحل بعدی با استفاده از برنامه‌های رایانه‌ای میزان مواد مغذی، پروتئین‌ها، انرژی و... این غذاها را ارزیابی کنیم و در جایی که کمبود وجود دارد، راهکاری عملی با استفاده از مواد غذایی همان منطقه اجرا کنیم.
پاسخ دکتر ترابی به پیگیری‌های روزهای گذشته ما دررابطه با چگونگی اجرای برنامه بومی‌سازی غذای کودکان زیر 5سال در زمان حال این بود که این برنامه قراراست در قالب طرحی به انستیتو تحقیقات تغذیه سپرده شود و آنها پیگیر موضوع باشند.
با این‌حال، دکتر درستی، رئیس انستیتو تغذیه، در گفت‌وگو با همشهری از این مسئله ابراز بی‌اطلاعی و تأکید کرد: با توجه به توان بالا، بودجه و کارشناسان خبره‌ای که این انستیتو دارد، ما توان اجرای چنین طرح‌هایی را داریم اما هنوز کسی‌این مأموریت را به ما نسپرده است.
تغذیه بالینی هم یکی دیگر از طرح‌های در دست اجرای دفتر بهبود تغذیه بود که ظاهرا به سرنوشت نامعلوم سایر طرح‌ها دچار شده است.
پیشتر، فرید نوبخت حقیقی، مدیر گروه تغذیه بالینی وزارت بهداشت، از نیاز بیمارستانهای کشور به 3 هزار و 500 کارشناس تغذیه برای بهبود مراقبت‌های تغذیه‌ای از بیماران بستری اشاره کرده و گفته بود که در بیش از 700بیمارستان درکشور، تنها 500 کارشناس تغذیه مشغول به کار هستند.
همچنین 300 باب بیمارستان به ویژه درمناطق محروم از وجود کارشناس تغذیه بی‌بهره‌اند و این مسئله افزایش موارد بیماری و وخامت آن، رشد هزینه‌های درمانی، افزایش عود بیماری و کاهش رضایتمندی بیماران را در پی دارد. دفتر تغذیه قرار بود این مسئله را پیگیری کند که شنیده‌ها حاکی است برای تمدید قرارداد کارشناس پیگیر این طرح اقدامی صورت نگرفته و همه چیز رها شده است.
پرسش‌های بی‌پاسخ
کارشناسان معتقدند مسائل تحقیقاتی وتولید علم را می‌توان به مراکز تحقیقاتی نظیر انستیتو تحقیقات تغذیه و صنایع غذایی کشور یا دانشگاه‌ها سپرد، اما سیاستگذاری برای این تحقیقات و پیگیری‌های اجرایی، مسائلی هستند که با کوچک کردن این دفتر از دست رفته‌اند و این اتفاق، می‌رود که ضربه بزرگی به نظام سلامت جامعه وارد کند.
پس از آن همه تلاش دفتر بهبود برای کاهش میزان ترانس روغن‌های جامد مصرفی به زیر 10 درصد، که به بار هم نشست و نیز بحث اصلاح فرمولاسیون این روغن‌ها، با توجه به بودجه‌ای که شورای اقتصاد برای آن در نظرگرفته و همچنین پشتیبانی‌های شورای‌عالی سلامت، گفته می‌شود به‌دلیل کمبود نیرو، پیگیری‌های اجرایی از صنایع غذایی، بدون متولی مانده است.
این درحالی است که کارشناسان می‌پرسند، آیا بهبود تغذیه جامعه تنها از طریق تحقیقات دانشگاهی عملی است یا متولی مقتدری می‌خواهد که بودجه و نیروی کار مخصوص به خود را داشته باشد و مباحث اجرایی را پیگیری کند؟
