کلاه ایمنی، البته از نوع استاندارد آن، یکی از وسایل و تجهیزات ایمنی مهم و مورد نیاز موتوسیکلت سواران است که در چند سال اخیر استفاده از آن در کشور ما نیز تاکید و پیگیری می‌شود.
در کشور ما 34 درصد تلفات جانی تصادفات کشور را موتورسواران شامل می‌شوند و 59 درصد این افراد در اثر ضربه به سر، جان خود را از دست می‌دهند که اگر در این موارد از کلاه ایمنی استفاده شود، میزان تلفات در این حوزه به 22 درصد از کل تلفات کاهش خواهد یافت. طبق آمار منتشر شده توسط پزشکی قانونی، تعداد موارد مرگ بر اثر تصادف در ایران در سال‌های گذشته سالانه حدود 10درصد رشد داشته است.
همچنین تصادفات رانندگی، نهمین علت مرگ و میر و از کارافتادگی در کشور ماست و پیش‌بینی می‌شود تا سال 2020 جایگاه این عامل از نهم به سوم برسد، درحالی‌که 75 درصد از کشته شدگان تصادف در اثر وارد شدن ضربات به ناحیه سر و گردن فوت شده‌اند. به این ترتیب است که موتورسیکلت خطرناک‌ترین وسیله نقلیه در ایران محسوب می‌شود.
در ایران، بخش عمده‌ای از تصادفات رانندگی مربوط به عدم رعایت قوانین رانندگی توسط موتورسواران است به نحوی که در 60 درصد تصادفات موتورسواران نقش اصلی را دارند.
حمید رضا منفردی، مسئول اجرای استاندارد قطعات خودروی مؤسسه استاندارد در این باره به همشهری می‌گوید: بر اساس استاندارد 875 یکسری الزاماتی هست که یک کلاه ایمنی استاندارد باید داشته باشد، بنا بر قوانین رانندگی استفاده از کلاه‌های ایمنی برای موتور سیکلت سوارها و دوچرخه سوارها ضروری است. به گفته وی، کلاه ایمنی، هم راننده را از ذرات منتشر شده در هوا محافظت می‌کند و هم سر و صورت را از خطرهای احتمالی مصون می‌دارد.
به گفته کارشناسان، کلاه ایمنی استاندارد باید دارای شرایط زیر باشد: در برابر برخورد با اشیا مقاوم باشد؛ توانایی جذب ضربات را داشته باشد و آنها را به سر فرد انتقال ندهد؛ ضد آب و کند سوز باشد؛ باید کاملا استاندارد و گارد فک داشته و بند کلاه هم سالم باشد؛ دارای بندها و تسمه‌هایی در داخل کلاه باشند که فاصله این بندها از جدار داخلی کلاه از یک تا 4/11 اینچ (18/3 تا 54/2 سانتی متر) باشد؛ همچنین کلاه ایمنی باید دارای کاتالوگی باشد که در آن نام کارخانه سازنده و دسته‌ای (Class)که کلاه در آن قرار می‌گیرد و استاندارد تأیید‌کننده آن آمده باشد.
منفردی با اشاره به اینکه دسته‌ای از کلاه‌های ایمنی که توسط موتور سواران استفاده می‌شوند و به اسم کلاه چینی (خارجی) فروخته می‌شوند، غیرایمن هستند و به‌طور قاچاق وارد شده‌اند، می‌گوید: این کلاه‌ها از کانال آزمایشگاه مؤسسه استاندارد عبور نکرده‌اند و استاندارد آنها مورد تأیید نیست اما به قیمت خیلی ارزان‌تر ارائه می‌شوند و عده‌ای که ارزان بودن کلاه را به سلامتشان ترجیح می‌دهند، مشتری این کلاه‌ها هستند.
وی با بیان اینکه به‌طور کلی 3 تیپ کلاه ایمنی تولید می‌شوند؛ کلاه ایمنی با پوشش کامل، پوشش سه چهارم و پوشش یک دوم، می‌گوید: یک نوع ازکلاه‌ها، کلاهی است که فقط قسمت سر و صورت را می‌پوشاند و به کلاه هواپیمایی یا کلاه پلیس معروف است و نحوه به سر گذاشتن این کلاه مهم است و استفاده از عینک دودی هم با آن ضروری به‌نظر می‌رسد؛ نوع دیگر کلاه‌های ایمنی به کلاه تکمیل معروف است که این کلاه‌ها قسمت جلوی صورت و فک را نیز می‌پوشاند.
جنس این کلاه‌ها معمولاً سخت‌تر است و چون جلوی چشم با شیشه گرفته می‌شود، استفاده از عینک‌های غیرطبی ضرورت ندارد. مسئول اجرای استاندارد قطعات خودرو مؤسسه استاندارد این توصیه‌ها را برای استفاده از کلاه‌ها بیان می‌کنند:
١- کلاه باید گوش‌ها را تحت فشار قرار ندهد و سر کاملاً راحت و آزاد باشد. هنگام تصادفات گاه دیده شده است که کلاه به قدری تنگ بوده که بیرون کشیدن سر مصدوم از کلاه مشکل است؛ البته گشادی بیش از اندازه هم مورد نظر نیست.
۲ - درصورت استفاده از عینک، کلاه ایمنی باید به اندازه عینک جا داشته باشد.
۳ - لبه پشتی کلاه باید کمی بالا باشد، به‌طوریکه وقتی سر را به عقب می‌کشیم با مهره‌های گردن تماس پیدا نکند. در واقع پشت کلاه ایمنی باید به حدی جا داشته باشد که فرد دیگری بتواند آن را به آسانی و بدون گرداندن ستون فقرات از روی سر مصدوم بردارد.
جامعه ایمن فراموش‌شده
در راستای ایجاد جامعه ایمن، یکی از وظایفی که به عهده وزارت صنایع محول شده است، فروش همزمان سامانه‌های ایمنی در کنار وسایل مانند: سامانه‌های حفاظتی وسایل برقی یا فروش کلاه ایمنی همراه با موتورسیکلت‌ها یا جعبه کمک‌های اولیه و کپسول آتش‌نشانی در خودروها و حمایت جدی از برنامه‌های مراکز بهداشت کار (ایمنی) در صنایع تحت پوشش است.
سرهنگ سید هادی هاشمی معاون عملیات ترافیک راهنمایی و رانندگی نیروی انتظامی جمهوری اسلامی در این‌باره می‌گوید: برخی‌ازافراد با سوء‌استفاده از نیاز شهروندان اقدام به تولید وسایل ایمنی غیراستاندارد و ارزان می‌کنند که توصیه می‌شود برای جلوگیری از هرگونه حوادث از این تولیدات استفاده نشود.
وی با بیان این که کاسه سرکلاه‌های ایمنی بایدیک دست بوده وجوش خوردگی نداشته باشد می‌گوید: کلاه‌ایمنی باید از یک لایه فلزی اصلی، کمکی و یک لایه ابری در داخل برخوردار باشد. وی همچنین تأکید می‌کند: کلاهی که از میان جوش خورده باشد هنگام حادثه به 2 تکه تقسیم می‌شود که نمی‌تواند عاملی برای رفع خطر باشد.
سرهنگ هاشمی، باتأکید بر این که امکانات ایمنی را باید از فروشندگان معتبر و مرکزی لوازم یدکی تهیه کرد، گفت: در سال‌جاری 4کارخانه تولیدکننده کلاه‌ایمنی غیراستاندارد تعطیل و هم‌اکنون پرونده آنها در دستگاه قضایی در حال رسیدگی است.
ترومای جوانان
آمارها نشان می‌دهد، 20 تا 30 سالگی شایع‌ترین سن صدمات ناشی از تروما (ضربات) به جمجمه و گردن است. دکتر مجتبی محمدی اردهالی، جراح سر و گردن در این باره به همشهری می‌گوید: بر اساس نتایج پژوهش‌های انجام شده از مجموع بیمارانی که دچار تروما می‌شوند اکثریت 70 درصد مردان و 30 درصد زنان هستند.
بر اساس تحقیق انجام شده در بیمارستان‌های وابسته به دانشگاه علوم پزشکی تهران، بیشترین علت تروماهای سر و گردن مربوط به تصادفات با اتومبیل بوده و پس از آن پرتاب از بلندی و نزاع در رتبه‌های دوم وسوم قرار گرفته‌اند. وی افزود: در ایران، تروماها یک سوم از علل مرگ و میر را تشکیل می‌دهند و این قسمت شامل صدمه به نسج نرم شامل صورت، پوست، اعصاب، عروق گردنی و راه‌های هوایی (دهان، بینی و حنجره) و نیز استخوان هاست.
این متخصص گوش، گلو، بینی و جراح سر و گردن افزود: گاهی یک ضربه کوچک ممکن است، منجر به شکستگی فک شده که این امر باعث انسداد راه هوایی، خفگی و مرگ و میر مصدوم خواهد شد. دکتر محمدی اردهالی، صدمات سر و صورت را در 2 جنبه عملکردی و ظاهری ذکر می‌کند و می‌گوید: مثلاشکستگی بینی که فرد را هم از نظر تنفس و هم در روابط اجتماعی اش دچار مشکل می‌کند و به همین ترتیب موضوع تروماهای سرو صورت که حایز اهمیت است.
دکتر محمدی اردهالی می‌افزاید: اصولاً صدماتی که به سر وارد می‌شود ممکن است از یک بریدگی یا خراشیدگی ساده تا یک ضربه شدید که منجر به شکستگی جمجمه شده است، متغیر باشد یا صدمه وارده منجر به خونریزی شود که در هر شرایطی می‌تواند علائم مختلفی را ایجاد کند.
به گفته او، مغز به جهت اینکه یک عضو پیچیده‌ای است می‌تواند به‌دلیل صدماتی که به سر وارد می‌شود، علائم مختلفی را ایجاد کند. ازجمله استفراغ، حالت تهوع، آب آوردگی، فلج و بی‌حسی، کاهش سطح هوشیاری و نهایتاً می‌تواند منجر به مرگ هم بشود. عدم تعادل در راه رفتن فرد مصدوم نیز علامت مهمی است. همچنین تقلیل تعداد ضربان قلب و تنفس مصدوم یک علامت هشدار دهنده است.
مهم‌ترین علامتی که می‌توان در چشم بیمار مشاهده کرد، عدم تقارن مردمک‌هاست.
جان مهم‌تر از پول
تازه‌ترین گزارش سازمان جهانی بهداشت نشان می‌دهد که موتورسیکلت سواران جوان، درصد بالایی از آمار مجروحان و تلفات سوانح رانندگی را در بسیاری از کشورهای آسیایی تشکیل می‌دهند تا جایی که روزانه یک هزار جوان زیر 25 سال - بیشترجوانان بین سنین 15 تا 19 سال- در حوادث رانندگی جان خود را از دست می‌دهند و عوامل دیگری از جمله سرعت زیاد، استفاده نکردن از کلاه ایمنی و انجام حرکات نمایشی و خطرناک حین حرکت بر این آمار می‌افزاید.
از آنجا که در کشورهای آسیایی استفاده از موتور سیکلت برای حمل‌ونقل مرسوم‌تر است، استفاده از کلاه ایمنی استاندارد به‌دلیل هزینه آن سالانه شمار زیادی را به کام مرگ می‌فرستد.
در سال‌های اخیر، با افزایش بیرویه موتورسیکلت در کشور، استفاده از آن جهت رفت و آمدهای درون شهری افزایش چشمگیری یافته است و ماهیت غیرایمن این وسیله نقلیه و استفاده روزافزون از آن توسط جوانان با افزایش بروز سوانح ترافیکی مرتبط با موتور سواران نیز همراه بوده است.
به همین دلیل، حمید رضا منفردی، مسئول اجرای استاندارد قطعات خودروی مؤسسه استاندارد با بیان اینکه موتورسواران 5/22 درصد از آمار تصادفات را با میانگین سنی ۱۸ تا ۳۵ سال به خود اختصاص داده اند، تأکید می‌کند: افراد بیش از اینکه به قیمت کالا توجه کنند، باید به ارزش جان و خانواده خود توجه کنند.
