با وجود این، استفاده از این نوع ظروف روز به روز افزایش یافته و طبیعتا با افزایش تولید و مصرف آن، احتمال خطا، چه از سوی تولیدکنندگان و چه مصرف‌کنندگان افزایش می یابد. نکته‌ای که کارشناسان به تازگی نسبت به آن هشدار می‌دهند این است که در ایران پلی‌اتیلن‌‌ها یا پی‌وی‌سی‌های استاندارد (food grade) برای بسته‌بندی مواد غذایی و بهداشتی تولید نمی‌شود و از نوع صنعتی این مواد، بدون توجه به مضراتشان در صنایع غذایی و بهداشتی استفاده می‌شود.
اما در شرایطی که در تمام دنیا استفاده از پی‌وی‌سی صنعتی برای مصارف غذایی و بسته‌بندی به طور کامل منسوخ شده است و حتی اخیرا برای لوازم منزل و اسباب‌بازی نیز این محدودیت در جهان به وجود آمده، به گفته کارشناسان در ایران به رغم نظارت وزارت بهداشت، همچنان به دلیل صرفه‌های اقتصادی، گروهی از تولیدکنندگان همچنان از موادی استفاده می‌کنند که تاثیر آنها بر سلامت مردم در درازمدت آشکار می‌شود.
اکبر رحمانی، کارشناس بهداشت محیط ضمن اشاره به این که تنها دلیل تولید این مواد، حمایت از تولیدکنندگان داخلی است، به همشهری می‌گوید: صاحبان صنایع بهداشتی و غذایی کشور به هزینه کمتر ظروف تولیدی با این نوع پی‌وی‌سی توجه دارند، در حالی‌که به تاکید کشورهای پیشرفته بر مصرف مواد food grade و رنگ‌های مورد مصرف در ظروف پی‌وی‌سی توجهی نمی‌کنند.
ناظری وجود ندارد!
ظروف یک‌بار مصرف در ایران حاوی پلیمرهایی هستند که وقتی گرما می‌خورند، رادیکال آزاد تولید می‌کنند. رحمانی در این مورد می‌گوید: علاوه این که تولید این ظروف در کشور استاندارد نیست و هیچ نظارتی روی تولید آنها نمی‌شود، مواد افزودنی موجود در آنها هم به هیچ وجه کنترل نمی‌شود و متخصصان شیمی به هیچ عنوان روی تولید این ظروف نظارت ندارند.
غیر‌واگیر‌ها با اهمیت‌ترند
اما با وجود این که به عقیده عده‌ای از متخصصان، استفاده از ظروف یک‌بار مصرف از بروز و شیوع بیماری‌های عفونی جلوگیری می‌کنند، کارشناسان شیمی و بهداشت محیط نظر کاملا مخالفی دارند. رحمانی در این باره می‌گوید: شاید این ظروف از بروز بیماری‌های عفونی جلوگیری کنند چون با یک بار مصرف دور انداخته می‌شوند ولی باید توجه داشت که پی‌وی‌سی هم منجر به بروز انواع اختلالات گوارشی و ریوی علاوه بر سرطان و سایر بیماری‌های غیر‌واگیر می‌شود. اهمیت این موضوع هم زمانی روشن‌تر می‌شود که ما برای بیماران سرطانی و گوارشی هزینه‌های بالایی صرف می‌کنیم ولی برای بیماری‌های واگیر‌داری که قابل کنترل است، مثل تب روده و حصبه احتیاج به صرف هزینه‌های بالایی نداریم.
به عقیده وی معمولا بیماری‌های ناشی از این ظروف دیر تشخیص داده می‌شوند و حتی در صورت تشخیص به راحتی درمان‌پذیر نیستند چون مواد شیمیایی روی بدن انواع و اقسام تاثیرات را دارند. علاوه بر این به عقیده کارشناسان بهداشت محیط در ساخت ظروف یک‌بار مصرف، به منظور جلوگیری از شکنندگی ظروف، از مواد پلاستیکی لایزر استفاده می‌شود. بنابراین اگر در درون این ظروف آب جوش یا غذای داغ مانند آش ریخته شود، این مواد حل شده، وارد بدن می‌شوند و به دلیل داشتن ترکیبات خاص منجر به بروز سرطان‌های مختلف می‌شوند. البته کارشناسان اذعان می‌کنند این خاصیت به خصوص در مورد ظروف یک‌بار مصرف شفاف که درصد بالاتری از مواد سرطان‌زا را دارا هستند و در جامعه کاربرد بیشتری هم دارند، بسیار حائز اهمیت است.
در عین حال علاوه بر انواع پلاستیک‌هایی که به عنوان ظروف یک‌بار مصرف در سرو چای یا غذا مورد استفاده قرار می‌گیرند، دسته‌ای دیگر از این مواد به عنوان ظروف آشپزخانه، ظروف نگهداری غذا در یخچال، ظروف بسته‌بندی مواد غذایی به خصوص لبنیات مانند ماست و پنیر و همچنین بطری‌های آب معدنی استفاده می‌شوند که استفاده از این ظروف نیز مستلزم رعایت نکات ایمنی خاصی است.
دکتر کشاورز، متخصص تغذیه، در این زمینه می‌گوید: به طور کلی پلاستیک‌ها، پلیمرهایی هستند که از سنتز مواد اولیه‌ای به نام مونومر تهیه می‌شوند. مونومرها موادی سمی و برای سلامت انسان مضر هستند؛ در حالی که پلیمرها خنثی هستند و مشکلی ندارند. اما اشکال کار اینجاست که معمولاً در فرایند تهیه پلیمرها مقداری مونومر باقی می‌ماند.
کشاورز می‌گوید: اگر این فرآیند اصولی و مطابق استانداردهای لازم صورت گرفته باشد، مشکلی برای سلامت افراد به وجود نمی‌آورد. برای همین در استفاده از پلاستیک‌ها به عنوان ظروف غذا باید بسیار محتاط بود و در ضمن به هر نوع پلاستیکی نباید مجوز بسته‌بندی مواد غذایی داده شود.
در میان تمام انواع ظروف یک‌بار مصرف شاید بتوانیم از بطری‌های آب آشامیدنی به عنوان پرمصرف‌ترین انواع این ظروف نام ببریم. بطری‌هایی که حتی اگر حاوی آب معدنی نباشند، به طور مرتب از آب شهری پر می‌شوند و درون یخچال قرار می‌گیرند تا آب خنک مصرفی خانواده را تامین کنند. دکتر کشاورز در زمینه استفاده از این بطری‌ها می‌گوید: معمولا جنس این بطری‌ها از پی‌وی‌سی است که مشکلی هم برای سلامت انسان به وجود نمی‌آورد، اما اگر آب بیش از 6 ماه در این ظروف نگهداری شود، آلوده می‌شود. بنابراین خانواده‌ها باید از استفاده مکرر این ظروف برای نگهداری آب در یخچال خودداری کنند.
چرخه ناسالم بازیافت
با این حال عوارض ظروف یک‌بار مصرف تنها به سلامت انسان ختم نمی‌شوند، چون به عقیده کارشناسان برگشت‌پذیری این ظروف به محیط بین 100تا 200 سال است و از همه مهمتر این مواد دوباره بازیافت می‌شوند. رحمانی با اشاره به این که چرخه بازیافت نیز در کشور ما چرخه سالمی نیست، خاطرنشان می‌کند: علاوه بر این همین مواد بازیافت شده باعث بروز انواع بیماری‌های دیگر می‌شوند،
در حالی‌که خیلی از مردم در هنگام استفاده از این مواد بازیافتی از عوارض آنها کاملا بی‌خبرند.وی با بیان این که البته پی‌وی‌سی‌های استاندارد در ظروف یک‌بار مصرفی که داخل هواپیما در دسترس مردم قرار می‌گیرند، بی‌ضرر هستند، توضیح می‌دهد: این ظروف به صورت فوم هستند ولی آنقدر هزینه‌هایشان بالا است که باز هم تولید همان ظروف غیر استاندارد ترجیح داده می‌شود در حالی‌که در ساخت همین ظروف غیر استاندارد هم حتی یک متخصص تغذیه و یا یک کارشناس شیمی وجود ندارد. این کارشناس بهداشت محیط با تاکید بر این که بسته‌بندی مواد غذایی سرد با این ظروف چون حرارتی نمی‌بینند، مشکلی ایجاد نمی‌کنند، می‌گوید: اما این ظروف گاهی آنقدر داغ می‌شوند که ماده غذایی در آنها حالت ظرف را به خود می‌گیرد، بخصوص در مراسم و عزاداری‌ها.
وی با اشاره به این که یکی از دلایلی که سرطان در گذشته اینقدر سر زبان‌ها نبود و حالا اینقدر شایع است به خاطر همین مواد شیمیایی است، خاطرنشان می‌کند: متاسفانه مسئولان توجه ندارند که هزینه‌های سلامت مردم مقدم برهزینه‌های تولید ظروف استاندارد است چون حاضرند سالانه میلیاردها دلار دارو وارد کنند، ولی برای استاندارد کردن تولیداتشان هزینه اضافی تقبل نمی‌کنند.
