با توجه به اینکه ایران یکی از کشور‌های نفت خیز جهان محسوب می‌شود که اصلی‌ترین منبع درآمدی آن نیز نفت است این انتظار در سطح جامعه وجود دارد که افزایش بهای نفت اثرات مثبتی را بر زندگی آنها داشته باشد، اما عامه مردم همیشه از این موضوع گلایه می‌کنند و اعتقاد دارند که درآمد‌های کلانی که از طریق فروش نفت در کشور حاصل می‌شود هیچ گونه تاثیری بر زندگی آنها ندارد.
افزایش بهای نفت در بازار‌های جهانی سبب شده است که درآمد کلانی از این طریق نصیب کشور شود و نمی‌توان گفت که این افزایش درآمد تاثیری بر زندگی مردم نداشته است. اما تاثیری که افزایش در آمدهای نفتی بر زندگی مردم گذاشته است یک تاثیر منفی است و سبب شده تا عامه مردم از این موضوع ابراز گلایه کنند که روز به روز فقیرتر می‌شوند. بارها دیده شده است که در یک سیستم اقتصادی درآمد‌های قابل توجهی برای کشور‌های مختلفی حاصل می‌شود که برای آن درآمد‌های زیاد، سیستم اقتصادی زحمت زیادی را تحمل نکرده است. این درآمدهایی که برای آن زحمت زیادی کشیده نشده است منشأ یک سری فعل و انفعالات در اقتصاد کشور می‌شود و به طبع این فعل و انفعالات یک سری عوارض در اقتصاد کشور به وجود می‌آید که این عوارض باعث می‌شود تا نارضایتی‌هایی در جامعه حاصل شود. به همین علت می‌توان گفت که دید گاه‌های نظری که این پدیده را توضیح می‌دهند در نقطه مقابل طرز تلقی‌های عامیانه قرار خواهد گرفت. به‌طوری که درست آن چه که عملا اتفاق می‌افتد در نقطه مقابل انتظارات عامه مردم قرار خواهد گرفت. بزرگترین خطری که در این حالت اقتصاد را تهدید می‌کند این است که مسئولان کشور نیز این طرز تفکر غلط را داشته باشند که چون ارز و ریال داریم هر آنچه می‌خواهیم انجام خواهیم داد و با داشتن ارز و ریال با هیچ گونه مانعی روبه‌رو نیستیم. در این شرایط دولت اقدام به تصمیم‌گیری‌هایی می‌کند که فرا‌تر از ظرفیت‌های نهادی، زیر بنایی و نرم افزاری است. دولت در این حالت برای پیشبرد تصمیمات خود که براساس آن تصورات نادرست به وجود آمده است به عوامل دیگری جز ارز و ریال فکر نخواهد کرد. درست همانند آشپزی که برای طبخ غذا فقط روغن به اندازه کافی در اختیار دارد. مطمئنا روغن به اندازه غذا را لذیذ خواهد کرد اما استفاده بیش از اندازه آن در طبخ غذا اول از همه بیماری ایجاد می‌کند و دوم اینکه به هیچ وجه نمی‌تواند جایگزینی برای تمامی موارد دیگر باشد. در اقتصاد هم به همین گونه است و بدین ترتیب سیستم اقتصادی شروع به نا هنجاری شدن می‌کند و آن چیزی که اتفاق می‌افتد دقیقا عکس آن چیزی است که انتظار می‌رود. در حال حاضر بهای نفت در بازار‌های جهانی با افزایش چشم گیری مواجه شده است به‌طوری که قیمت آن فرا‌تر از 100 دلاررفته است. هر چند این افزایش قیمت در آمد زیادی را نصیب کشور می‌کند اما به‌طور قطع در آینده کشور را با مشکل مواجه می‌کند. اعتقاد دارم که با رویه‌هایی که در 6-5 سال گذشته مدیریت اقتصادی کشور اتخاذ کرده است شرایط برای اقتصاد کشور بد‌تر از حال شود. بنابراین باید نهاد‌های کارشناسی به وجود‌آید و به آنها اعتنا شود تا در شریطی که درآمد نفتی افزایش پیدا می‌کند تصمیم‌گیری‌های هوشمندانه‌ای از سوی این نهاد‌های کارشناسی گرفته شود. امید است که در آینده تصمیمات هوشمندانه نهاد‌های کارشناسی در تصمیمات دولت نمود بیشتری پیدا کند.
*استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی
