هر وقت قرار است که این گزارش در صفحه 16+16 یعنی همان صفحه 32 چاپ شود؛ 8 خودش را لوس میکند و قهر و یک خروار مسخرهبازی در میآورد که من نمیآیم. او میگوید: «باید گزارشها مثل قبل در صفحه 16+8 چاپ شود و این اجحاف بزرگی در حق عدد 8 است.»
من هم که از این بازیها حسابی خسته شدهام، دعوای بین عددها را به خودشان واگذار کردم و در یک روز فروردینی زیبا با 16 و سنجاق قفلی می رویم سراغ بخش دیگری از کاخ گلستان. این مجموعه آنقدر بزرگ است که هر بار فقط یک بخش آن را میتوانیم ببینیم.
امروز میرویم به بخش حوضخانه؛ جایی که در شمال بنا واقع شده است و از دو سالن تو در تو تشکیل شده و در بخشی از آن آثار خطی دوره قاجاریه نگهداری میشود.
قبل از ورود به بنا در تابلویی در باره بنا میخوانیم: «پس از سفرهای مکرر (ناصرالدینشاه) به فرنگستان، بین سالهای (1254 تا 1259 هـ..ش) به دستور ناصرالدینشاه قسمتهای شمال کاخ گلستان که شامل تالار موزه (تالار سلام یا تاجگذاری)، تالار برلیان، تالار عاج (سفرهخانه) با زیرزمین آن که حوضخانه نامیده میشد، احداث شد.
در ضلع شمال غربی حوضخانه، آبنمایی قرار داشت که از قنات مهرگرد سرچشمه میگرفت و یک شاخه آبی به حوض محوطه و شاخه دیگر به حوض بزرگ وسط سالن منتهی میشد.
معماری داخلی حوضخانه مربوط به دوره قاجاریه و تلفیقی از هنر اروپایی و ایرانیان است. در سال 1376 هـ.ش حوضخانه به عنوان گالری نقاشیهای اروپایی افتتاح شد و در آن برگزیده تابلوهای اهدایی سران اروپایی به پادشاهان قاجاریه به نمایش در آمد. و در سال 1377 هـ..ش حوضی کوچک به سبک حوضهای قدیمی به بنا اضافه شد. »
با این مقدمه، میرویم سراغ سالن اول که هماکنون در آن آثار خطی با ارزشی نگهداری میشود. یکی از آثار جالب این سالن، قرآنی خطی با دستخط «امسلمه» دختر فتحعلیشاه قاجار است. این قرآن تذهیب شده در قطع وزیری روی کاغذ نرم و خط نسخ نوشته شده است.
این نشان میدهد که زنان درباری آن زمان در حوزههای هنری فعالیتهایی داشتهاند. یک صحیفه سجادیه زیبا با خط نسخ هم کار «عماد رفیع ارسنجانی» دیده میشود که سال 1309 هـ .ق نوشته شده است. یک مثنوی در قطع نیمورقی کار فتحعلیخان شیرازی در سال 1263 هـ.ق و یک دیوان شمس در قطع وزیری توسط محمدبن عبدالرزاق دیده میشود و همچنین یک شاهنامه قدیمی بایسنقری با تذهیب و مینیاتورهای بینظیر.
وارد سالن اصلی میشویم که با چهلچراغهای زیبا در سقف و تابلوهای بزرگ حالت خاصی یافته است. اینها تابلوهای اهدایی دولتهای اروپایی به شاهان قاجار هستند که بیشتر تصویر پادشاهان و ملکهها در آن نقاشی شدهاند. سنجاق قفلی میگوید: «پادشاهان حتی در هدیه دادن تابلوها به بزرگی آنها توجه داشتند و فکر میکردند اگر تصویر خودشان در تابلوهای غولپیکر باشد، قدرت و بزرگیشان بیشتر میشود.»
یک تابلو از« فرانز ژوزف» را میبینیم. این فرد که روی صندلی نشسته امپراتور اتریش است. این نقاشی آبرنگ زیبا اولین تابلویی است که میبینیم.
کار دیگر یک مجسمه برنزی است که «ماری ژاکاد» یکی از مخترعان فرانسوی را نشان میدهد.
تصویر ناصرالدینشاه، که به گوشهای خیره شده است، کار« ای.جی. ترنر» هم توجه ما را جلب میکند. بعد از آن، یک مجسمه برنزی بسیار زیبا که هرمس و پگاسوس از اساطیر یونان را به تصویر کشیده است ، می بینیم. این کار از فرانسه به یکی از پادشاهان ایران هدیه شده است.
تصویر احمدشاه، که با رنگروغن توسط نقاش انگلیسی «وندیک» کشیده شده است، هم در این مجموعه نگهداری میشود. تابلویی از ساختمانهای زیبایی که اقامتگاه مظفرالدین شاه قاجار در فرانسه بوده ، توسط زالی کشیده شده است. این اثر در سال 1279 هـ .ش به دربار قاجار هدیه شده است.
مجسمهای از یک زن عثمانی که خنجری در کمربند خود دارد، یکی دیگر از مجسمههای اهدایی است که این اثر را عبدالحمید دوم، پادشاه عثمانی، به ناصرالدینشاه هدیه داده است.
و جالبترین تابلو از دیدگاه سنجاق قفلی هم ، تابلویی است که ناصرالدینشاه را در ونیز نشان میدهد. این تابلوی رنگروغن، منظره ونیز آن روز را با قایقهایی که شاه و خدمهاش روی آن نشستهاند، نشان میدهد. این اثر را شخصی به نام اسپیتل کشیده است. به هر حال اگر دوست داری این آثار را ببینی؛ سری به مجموعه فرهنگی- تاریخی گلستان بزن. این مجموعه در میدان پانزده خرداد واقع شده است.