سایه خشکسالی بر خوداتکایی

در بخشی از این گزارش آمده است: ایران بعد از وقوع خشکسالی سال‌های 1379 و 1380با تاکید بر تولید داخلی و رسیدن به خوداتکایی در تولید برخی از اقلام کشاورزی به دستاوردهای مهمی در امنیت غذایی رسیده است.

از مهم‌ترین رویدادهای سال گذشته در بخش کشاورزی کشورمان نیز نیل به ضریب خوداتکایی 95 درصدی است. این نرخ پیش‌تر 82 درصد بوده است.مسئولان مؤسسه پژوهش‌های برنامه‌ریزی و اقتصاد کشاورزی با اعلام این خبر تاکید کرده‌اند  18 میلیون تن افزایش تولید، راهبری مسئولان و تلاش کشاورزان باعث شده است که علاوه بر امکان پاسخگویی به رشد جمعیت کشور، حدود 200 کیلوگرم سرانه تولید افزایش یابد.

می‌توان گفت میانگین درصد تحقق برنامه‌های بخش کشاورزی که در سال 84 حدود 103 درصد و در سال 85 معادل 102 درصد بوده است طی سال گذشته به 103 درصد رسیده است و نرخ رشد بخش کشاورزی هم از 5/6درصد پیش‌بینی شده فراتر رفته  و  به 7 درصد رسیده است.

بر اساس آخرین گزارش وزارت جهاد کشاورزی، تولید گندم ظرف 3 سال اخیر با رشد 7/2 درصدی به 15 میلیون و 404 هزار تن بالغ شده است.

بنابر این گزارش،  میزان تولید گندم در سال 85 معادل 14 میلیون و587 هزار تن بوده که در سال 1386 با افزایش 817 هزار تنی به 15 میلیون و 404 هزار تن رسیده است. ضمن اینکه میزان تولید این کالای راهبردی از زمان روی کار آمدن دولت نهم تاکنون با افزایش 6/1203 هزار تنی از رشد 7/2درصدی برخوردار شده است.

در واقع میزان تولید گندم در آغاز فعالیت دولت نهم بیش از 14 میلیون و 200 هزار تن بوده که در سال گذشته این رقم رشد 7/2 درصدی را پشت سر گذاشت. میزان تولید گندم در ابتدای سال 56 تا قبل از روی کار آمدن دولت نهم معادل 10 میلیون و 173 هزار تن بوده است که به‌طور متوسط سالانه 8/4 درصد رشد یافته است.

در خصوص تولید جو هم باید گفت، تولید این محصول کشاورزی در شروع فعالیت دولت نهم معادل 3میلیون و 100 هزار تن بوده است که در سال گذشته این رقم به 3 میلیون و 900 هزار تن افزایش یافته است.

با نیل به این میزان تولید، شاهد خوداتکایی در تولید جو در سال گذشته بودیم.تولید ذرت دانه‌ای هم  سال‌گذشته  افزون بر 2هزار و 619 هزار تن بود که این رقم در سال 85 معادل 2 هزار و 400 هزار تن بوده است.

میزان تولید چغندرقند نیز که طی سال گذشته بیش از 6 میلیون تن اعلام شده است،   در مقایسه با سال 83 رشد 6/8 درصدی را نشان می‌دهد.

میزان تولید این محصول در ابتدای فعالیت دولت نهم معادل 4 میلیون و 916 هزار تن بوده است.

تولید شلتوک هم در سال گذشته بیش از 3میلیون و 150 هزار تن بوده است که در مقایسه با سال 83 که تولید رقم 2میلیون و 540 هزار تن بود،  با رشد 3/10 درصدی همراه شده است.

این درحالی است که با وجود موفقیت‌های خوبی که در زمینه تولید محصولات کشاورزی در سال زراعی گذشته داشتیم،  اما بنا به گفته معاون وزیر نیرو هم‌اکنون دنیا به سمت کم‌آبی در حرکت است که این روند برای ایران با سرعت بیشتری در حال طی شدن است.

زرگر، وضعیت آبی کشور را 10 تا 15 درصد پایین‌تر از شرایط نرمال پیش‌بینی می‌کند و می‌گوید: این روند ظرف 4 ماه گذشته تجدید شده است.

وی پیش‌بینی می‌کند میزان بارندگی نسبت به سال گذشته 20 درصد کاهش یابد، اما در عین حال امیدوار است که مشکلی به لحاظ کمبود آب در فصل تابستان پیش نیاید.

ناگفته نماند که اوایل امسال اعضای هیات وزیران با تشکیل کار گروه ویژه تعیین مناطق خشکسالی در سال 87 موافقت کردند تا این مناطق پس از شناسایی از سوی اعضای این کار گروه، به وزارت امور اقتصادی و دارایی اعلام شوند.

معاون وزیر نیرو در امور آب و آبفا نیز در این باره به تدوین برنامه اضطراری وزارت نیرو برای مقابله با کم آبی 120 شهر کوچک و 6 هزار روستای کشور در تابستان امسال اشاره می‌کند و می‌گوید: به این منظور 150 میلیارد تومان هزینه برآورد شده است.

معاون وزیر نیرو،  بر این باور است که در آبان ماه سال گذشته، سال آبی به‌عنوان سالی کمتر از حد معمول با حدود 20 درصد کاهش پیش بینی شده بود، اما این شرایط تا اواخر بهمن ماه گذشته با حدود 25 درصد کاهش نسبت به معمول  به وقوع پیوست به این معنا که از اول اسفند ماه گذشته تاکنون خشک‌ترین ماه‌های سال را در 40 سال اخیر پشت سر گذاشته‌ایم.

وی می‌افزاید: از اواسط اسفند ماه گذشته در وزارت نیرو اقدامات لازم برای مقابله با خشکسالی صورت گرفته و کمیته کاهش اثرات خشکسالی در معاونت آب و آبفا تشکیل شده است تا بر اساس برآوردها مشخص شود مصارف و اولویت بندی‌ها در تخصیص آب به‌چه صورت باشد.

زرگر می‌گوید: بخش اعظم محدودیت‌ها برای آب کشاورزی اعمال می‌شود که بر این اساس پیش‌بینی می‌شود، بخش کشاورزی با محدودیت و خسارت ناشی از خشکسالی مواجه شود،  ضمن اینکه عشایر و دام‌ها نیز تحت تاثیر قرار می گیرند.

بر این اساس آئین‌نامه‌ای در دولت به تصویب رسیده است و قرار است به زودی از سوی ستاد حوادث غیرمترقبه شرایط لازم برای مقابله با خسارت‌های احتمالی ناشی از خشکسالی اعلام شود.

مقابله با خشکسالی

با توجه به اهمیت آب در تولید محصولات کشاورزی، معاون وزیر جهاد کشاورزی هم می‌گوید: ارتقای بهره‌وری آب در استحصال، عرضه و نحوه مصرف آن است. در این میان تدوین برنامه‌ای جامع به منظور اجرای طرح‌های آبخیزداری و حفظ کیفیت آب در مقابله با خشکسالی امری ضروری به‌نظر می‌رسد.

به گفته اجلالی، مطلوب است که 75 درصد آب بخش کشاورزی از چاه‌ها و قنات‌‌ها تامین شود.

این در حالی است که کمتر از 10 درصد سرمایه گذاری در بخش آب‌های سطحی صورت می‌گیرد و بخش چشمه،  چاه و قنات که راندمان آبی 48 درصد دارد،  باید بیشتر مورد توجه قرار گیرند چرا که راندمان آب‌های سطحی 32 درصد است.

این در حالی است که هم‌اکنون میزان خسارت وارد شده در سال زراعی جاری به محصولات کشاورزی نیز هنوز اعلام نشده است.

این در حالی است که میزان خسارات ناشی از تمامی عوامل قهری در بخش کشاورزی از ابتدای مهر تا پایان بهمن ماه سال زراعی جاری بیش از31هزار میلیارد ریال برآورد شده است که84  درصد این میزان معادل بیش از 26 میلیارد ریال خسارت ناشی از سرمازدگی بوده است.

توسعه کشت دوم در برخی مناطق

با وجود گمانه‌زنی‌های صورت گرفته در خصوص احتمال بروز خشکسالی و تاثیر این رویداد بر تولید محصولات کشاورزی،  معاون برنامه‌ریزی و اقتصادی وزیر جهاد کشاورزی پیش‌بینی می‌کند: با پیش آمدن شرایط ویژه خشکسالی روند خوداتکایی قطعا کند خواهد شد، اما شرایط کشورمان طوری است که علاوه بر تنوع اقلیم دارای پتانسیل آ‌ب‌های پشت سدها هستیم و با انجام اقداماتی از سال گذشته سعی داریم بتوانیم بخش بیشتری از اراضی را به اراضی آبی تبدیل کنیم.

به گفته صادق خلیلیان،  با توجه به ضریب خوداتکایی حدود 93 تا 95 درصد در کشور،  تا حدودی ضریب امنیت غذایی در کشورمان بالاست و در خصوص تامین اقلام ضروری مردم هم،   اقدامات لازم برای تامین ذخیره مورد نیاز از سال گذشته صورت گرفته تا درصورت نیاز،  از این ذخایر برای رفع کمبود احتمالی استفاده شود.

وی با تاکید بر اینکه بخش کشاورزی یکی از بخش‌های پر ریسک در کشور است و در این بخش با مشکلات آب و هوایی سر و کار داریم، ادامه می‌دهد: تقریبا 40 درصد از اراضی کشاورزی کشورمان به صورت دیم کشت می‌شوند و تحت‌تأثیر این موضوع قرار دارند.

معاون برنامه‌ریزی و اقتصادی وزیر جهاد کشاورزی، با بیان اینکه در سال 87 برای رسیدن به 106 میلیون تن تولید در بخش کشاورزی هدف‌گذاری شده است، ادامه می‌دهد: سال 87 در زمینه‌ محصولات زراعی برای رسیدن به 76 میلیون تن تولید، در مورد محصولات باغی برای رسیدن به 17میلیون تن تولید و در زمینه محصولات دام و طیور و شیلات برای رسیدن به 13 میلیون تن تولید هدف‌گذاری انجام شده است.

میزان صادرات بخش کشاورزی هم که پارسال 7/2 میلیارد دلار بوده، امسال در حد 3 میلیارد دلار در نظر گرفته شده است.