همشهری آنلاین_ مرضیه موسوی: مثل باغ اتابک که به سفارت روسیه تبدیل شد و باغ امین‌السلطان یا اتحادیه در خیابان لاله‌زار که محل سکونت او بود. باغ قیطریه شمیران، باغ ییلاقی علی‌اصغر خان اتابک بود که به دخترش «افتخار اعظم» واگذار کرد. در دهه گذشته صحبت از اقامت امیرکبیر در این عمارت به‌عنوان اشتباهی تاریخی درباره این عمارت به گوش رسید و حتی کار به صفحه ویکی پدیای این عمارت هم رسید. درست بعد از این شایعات بود که ساخت مستندی درباره این عمارت به کمک عبدالله انوار و شهرداری منطقه یک روایت دقیق‌تری از این خانه بر جا گذاشت.
عبدالله انوار از عمارت باغ قیطریه می‌گوید که این باغ سال‌ها بعد از قتل امیرکبیر به دست امین‌السلطان ساخته شد و امیرکبیر اصلاً این عمارت و باغ را ندید. درواقع امیرکبیر باغ و عمارتی در قزل‌قلعه داشت که به نظر می‌رسد با این عمارت اشتباه گرفته شده است. این خانه در دهه ۳۰ محل اقامت اردشیرزاهدی بود. شهرداری طی چند دهه گذشته این ملک را از «ویکتوریا مسعود» از نوادگان ظل‌السلطان خریداری کرد و بعد از مرمت این خانه، آن را به باغ و تفرجگاهی عمومی تبدیل کرد و عمارت قاجاری آن به فرهنگسرای امیرکبیر تبدیل شد؛ انتخاب نامی که شاید به شایعات درباره زندگی امیرکبیر در این عمارت دامن می‌زد. آتش‌سوزی در ساختمان فرهنگسرای امیرکبیر در سال ۱۳۷۹ باعث تخریب این ساختمان شد. بعد از مرمت و بازسازی دوباره، اینجا به فرهنگسرای ملل تغییر نام داد.
همسایه گورستان تاریخی
باغ قیطریه درست در ابتدای تپه‌های قیطریه واقع شده است؛ تپه‌ای باستانی که آثاری از هزاره‌های پیش از میلاد از دوره مفرغ و آهن در آن کشف شده است. باغ قیطریه با گیاهان اقاقیا، بلوط، نارون، گردو، دغداغان، افرا، توت، سرو نقره‌ای، کاج تهران، بید مجنون، چنار، صنوبر، کاج مشهد، ماگنولیا، سدروس، نوئل، سرو لاوسون، درختچه‌هایی مثل زالزالک، نرگس درختی، زرشک، سوداغ، بوداغ و گز، یک تنه‌گونه‌های گیاهی متنوعی در این محله به نام خود سند زده. باغی که درست در دامنه تپه قیطریه واقع شده است و در ارتفاعی کمی بالاتر از آن خبری از خاک زاینده و سرسبزی نیست.
دکتر «سیف‌الله‌کامبخش» باستان‌شناسی که بررسی این تپه باستانی را برعهده داشت در مقاله‌ای می‌نویسد: «بررسی‌های خاک‌شناسی نشان می‌دهد که خاک تپه‌های قیطریه با آهک همراه است و قابل کشت و غرس نهال نیست. این تپه در دوره ایران باستان به گورستان تخصیص داده شده است. کثرت و فراوانی میراث ۳ هزار ساله شهر مردگان قیطریه تاکنون در هیچ تپه باستانی سابقه نداشته است. چون وجود گورستانی با این وسعت در دوره باستانی و آن هم در حوزه تهران نشانه زندگی و حیات مادی در این تپه‌ها و اطراف آن تلقی می‌شد، هیئت حفاری به دنبال یافتن معماری مسکن این مردم در محل کوشش بسیار به عمل آورد که توفیقی نیافت. »
وجود باغ قیطریه در دامنه این تپه می‌توانست دلیل خوبی برای رشد باغ‌های ییلاقی در این منطقه باشد تا آن را مثل دزاشیب و تجریش و دیگر مناطق شمیران از باغ‌های سرسبز دیگر اعیان و اشراف دربار قاجاری بپوشاند. اما وجود آهک در خاک این تپه مانع از این همسایگی تکرار شونده در تهران شده بود؛ موضوعی که در دوره معاصر خیلی زود پای آپارتمان‌های بلند قامت را به محله قیطریه کشاند بدون اینکه برای ساختن آنها نیاز به قطع درختان و تخریب باغ‌های قدیمی باشد.
نظر شما