در بیشتر موارد قانونگذار از اشخاص می‌خواهد اعمال پیش‌بینی شده در قانون را انجام ندهند و اگر نه!، مجازات می‌شوند.
به عنوان مثال پیش‌بینی جرایمی چون قتل، ضرب و جرح و کلاهبرداری به منزله اعلام این امر به اشخاص است که از ارتکاب این اعمال خودداری کنند و اگر این اعمال را انجام دادید مجازات خواهید شد.
در مقابل پاره‌ای از موارد قانونگذار از مردم انتظار دارد کاری را به انجام برسانند و به تکلیفی عمل کنند، در غیراین صورت برای شخصی که از عمل به این تکالیف امتناع کند، مجازات پیش‌بینی شده است.
به عنوان نمونه تامین هزینه زندگی زن و فرزندان مشترک را قانونگذار به عنوان یک تکلیف بر زوج تحمیل کرده است و شوهر و پدری که با وجود توان مالی از پرداخت هزینه زندگی زن و سایر افراد واجب النفقه خودداری کنند، متحمل مجازات خواهند شد.
اما در صورت تحقق یکی از این جرایم چگونه و بر چه اساسی باید مبادرت به طرح شکایت کرد و شاکی با چه فرآیندی در دادرسی کیفری روبه‌روست:
طرح شکایت
بیشتر پرونده‌های مطروحه در دادگستری و دادسرا‌ها با متضرر از جرم آغاز می‌شود.
هر روزه صحن مجتمع‌های قضائی شاهد اشخاصی است که با تنظیم و تقدیم شکایت به مراجع ذیصلاح، مبادرت به طرح و تعقیب دعاوی خود می‌کنند و از مقامات قضایی تقاضای اعاده حقوق از دست رفته خود و مجازات مرتکبین جرایم را دارند.
در تنظیم شکایت کیفری، شاکی باید چند مسئله را به‌طور دقیق در شکایت خود درج کند.
1– مشخصات و آدرس خود (شاکی)
2– مشخصات مرتکب یا مرتکبین جرم (مشتکی عنه) «در صورت امکان» و اعلام نشانی آنها
3– محل وقوع جرم
4– شرح عمل مجرمانه مورد ادعا و چگونگی و تاریخ وقوع آن
5– دلایل ارتکاب جرم در صورت وجود شهود و آدرس آنها
6– میزان خسارت و ضرر و زیان وارده، در صورت ورود خسارت و امکان تعیین آن.
در شکواییه مطروحه شاکی به بیان شکایت خود با ذکر موارد پیش گفته از مقامات قضایی دادخواهی می‌کند و با این طرح شکایت فرآیند دادرسی کیفری آغاز می‌شود.
