اما کارشناسان، همچنان مسیر اجرای طرح پزشک خانواده را مسیری سنگلاخ و پرپیچ‌و‌خم می‌دانند که جز با عزم جدی همه اجزای دولت و مجلس، امکان طی کردن آن وجود ندارد.
وزارت بهداشت، امسال حداقل حقوق دریافتی پزشکان خانواده را از 600 هزار تومان به 720 هزار تومان افزایش داد اما طبق اعلام رسمی، این وزارتخانه هنوز با کمبود حدود 1500 پزشک برای اشتغال در طرح پزشک خانواده در روستاها و شهرهای زیر 20هزار نفر مواجه است.
به گفته معاون سلامت وزارت بهداشت، مسئله دیگری که در اجرای طرح پزشک خانواده مطرح است این است که اکنون به‌طور متوسط هر پزشک خانواده باید حدود 4 هزار نفر جمعیت را پوشش دهد و این تعداد زیاد باعث می‌شود که پزشکان خانواده فقط بتوانند یک‌جا بنشینند و بیماران مراجعه‌کننده را ویزیت کنند و نمی‌توانند به سایر خدمات بهداشتی مورد نیاز جمعیت تحت پوشش نظارت کنند.
این درحالی است که وزارت بهداشت در نظر دارد با افزایش تعداد پزشکان فعال در این طرح، میانگین جمعیت تحت پوشش هر پزشک به 2 هزار تا 2500 نفر کاهش یابد.
وزارت رفاه ناهماهنگ است
مسعود پزشکیان، وزیر سابق بهداشت که اکنون عضو کمیسیون بهداشت مجلس شورای اسلامی است، در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به اینکه وزارت رفاه از سیاست‌های پزشک خانواده مصوب وزارت بهداشت تبعیت نمی‌کند و خودش در امر سیاستگذاری دخالت دارد اما وزارت بهداشت مجبور است پاسخگو باشد، می‌گوید: مسئولان جامعه باید بر مبنای عدالت برنامه‌ریزی کنند نه اینکه فقط به کسانی که می‌بینند خدمت بدهند.
او می‌افزاید تنها راه حل مشکلات موجود اجرای کامل طرح پزشک خانواده است؛ طرحی که در آن یک نفر پزشک با تیم سلامت شامل پرستار، ماما و مسئول دارو، یک بسته خدمات تعریف شده را به مردم ارائه می‌کنند، حالا اسم آن هرچه می‌خواهد باشد.
پزشکیان معتقد است راه صحیح برای ارائه خدمات عادلانه سلامت در کشور ما انتخاب نشده است و مشکلات این حوزه فقط با افزایش سرانه حل نمی‌شود.
به گفته او، ما حداکثر می‌توانیم 10 درصد کل بودجه کشور را به سلامت اختصاص دهیم و حتی در این صورت که سرانه 400 دلار بشود، آیا با سرانه 3 هزار دلاری اروپا و 7500 دلاری آمریکا قابل مقایسه است؟
وی اضافه می‌کند: ساختار ارائه خدمات مناسب بهداشت و درمان هیچ راهی جز پزشک خانواده ندارد، اما نمی‌شود پول دست وزارت رفاه بوده و سیاستگذاری در چند جا انجام شود و وزارت بهداشت پاسخگو باشد، وزارت رفاه باید فقط خریدار خدمت باشد و نباید در سیاستگذاری دخالت کند چون پاسخگو نیست.
عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی همچنین با بیان اینکه بیشترین مشکل پزشکان به چالش‌های پیش روی پزشکان جوان بازمی‌گردد، می‌گوید: تا جایی که بنده اطلاع دارم، متأسفانه به همان میزانی که ما در دولت هشتم پیش رفتیم و پزشکان را برای اجرای این طرح به کار گرفتیم و مستقر کردیم، از آن به بعد، طرح پزشک خانواده پیشرفت چندانی نداشته است، درحالی‌که برنامه باید داخل ساختار قرار می‌گرفت و پس از تعریف سطوح در سطوح بعد، ساختار درست کرده و منابع آن تعریف می‌شد.
مسعود پزشکیان با بیان اینکه بیشترین مشکلات پزشکان به پزشکان جوانی برمی‌گردد که تازه وارد بازار کار شده‌اند، ادامه می‌دهد: در رقابتی که ایجاد شده و در بازاری که با مشکلات زیادی از نظر ساختاری روبه‌روست، این پزشکان با چالش مواجه هستند.
به گفته نماینده مردم تبریز در خانه ملت، طرح پزشک خانواده در روستاها هم اجرا نشده است چه برسد در شهرها: «در روستاها نیرو مستقر و منابع پرداخت شد، اما برنامه اجرا نشد؛ چرا که استقرار نیرو و داشتن ساختمان و ابزار به معنی اجرای پزشک خانواده نیست، بلکه پزشک خانواده یک طرح پیشرفته و ارائه خدمات موجود در دنیاست که ظاهرا هنوز به اهمیت آن واقف نشده‌ایم و هر وقت به این درجه برسیم، انجام می‌دهیم.»
عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس با بیان اینکه اگر اجرای درست طرح پزشک خانواده را خواستار هستیم 14 سال زمان نیاز داریم، یادآور شد: اگر نخواهیم این طرح را اجرا کنیم، همین اتفاق می‌افتد که در حال حاضر پیش آمده است، بنابراین طرح پزشک خانواده برای اجرایی شدن نیازمند تربیت نیروی انسانی، ساختار، سیستم، منابع خاص اعتباری و روش صحیح آموزشی است.
پزشکان ما برای اجرای طرح پزشک خانواده تربیت نشده‌اند
سیدعلیرضا مرندی، وزیر اسبق بهداشت و عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی نیز معتقد است با تامین نیازهای اولیه پزشکان، اکثریت آنان با حقوق کمتر از بخش خصوصی نیز داوطلب خواهند بود که تمام وقت برای دولت کار کنند و همه وجودشان را برای خدمت به مردم گذاشته و دغدغه خاطر بخش خصوصی را نخواهند داشت.
وی، با بیان اینکه باید پزشکان تمام تلاش خود را به کار گرفته تا سلامت را به معنی جامع آن ببینیم و فقط روی مسائل درمان متمرکز نکنیم، می‌گوید: پیشگیری از مشکلات پیش از رسیدن به درمان باید مورد توجه قرار گیرد و حتی مهم‌تر از پیشگیری، ارتقای سلامت جامعه است که عمدتا به آموزش به افراد و جامعه بازمی‌گردد، تا هرکس مسئله سلامت را در حد ممکن درک کند و بتواند در تامین و حفظ ارتقای آن مشارکت کند.
به گفته دکتر مرندی، پزشکان ما نیز برای اجرای طرح پزشک خانواده تربیت نشده‌اند و متأسفانه سرفصل و مواد آموزشی دانشکده‌های پزشکی در راستای تربیت پزشک خانواده طراحی نشده است.
بنابراین وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به کمک معاونت آموزشی باید راهنماهای بالینی را از نظر درمان تهیه کند که پزشک خانواده بداند براساس این راهنما در روستاها اقدام کند.
همچنین برای تربیت پزشکان خانواده، باید پزشک عمومی را در یک دوره 6 ماهه آموزش دهیم که تحت عنوان پزشک خانواده کار کند.
گزارش عملکرد برنامه کشوری پزشک خانواده
طبق آمار رسمی وزارت بهداشت، پوشش برنامه پزشک خانواده و بیمه روستاییان در نیمه نخست 86 با 5/0درصد افزایش نسبت به سال 85 به حدود 25 میلیون رسید که 87 درصد ساکنان روستا و 13درصد شهرنشینان با جمعیت کمتر از 20 هزار نفر بودند.
براساس کل جمعیت تحت پوشش برنامه در نیمه اول سال 86 بیشترین جمعیت به دانشگاه علوم پزشکی اهواز و کمترین آن به دانشگاه علوم پزشکی گناباد تعلق داشته است؛
همچنین این ارقام در مورد جمعیت دارای دفترچه بیمه روستایی از دانشگاه علوم پزشکی شیراز تا سمنان متفاوت است و از نظر درصد جمعیت مشمول سرانه به کل جمعیت تحت‌پوشش برنامه، از دامنه تغییر بین صد درصد در جهرم تا 8/31 درصد در تهران متفاوت می‌شود.
بر پایه این گزارش، در این برآورد میزان بار مراجعه افراد دارای دفترچه بیمه روستایی برای خدمت پزشکی بیش از کل جمعیت تحت پوشش گزارش شده و میزان بار مراجعه کل جمعیت تحت پوشش برنامه برای خدمات دارویی از 41/1 در سال 85 به 04/1 در سال 86 رسیده است که دامنه تغییر این شاخص از 31/0 در تهران تا 66/2 در شهرکرد متفاوت است.
گزارش وضعیت عملکرد برنامه حاکی از آن است که تعداد مراکز بهداشتی درمانی مجری برنامه از سال 85، 53 مورد افزایش داشته است که 47 مورد آن به مراکز بهداشتی درمانی روستایی و 6 مورد به مراکز بهداشتی درمانی شهری مربوط است و حدود یک چهارم مراکز بهداشتی درمانی مجری برنامه در منطقه شهرهای زیر20 هزار نفر قرار داشتند.
