از سال‌های بعد از نیمه دوم قرن بیستم به این سو روزنامه‌ها پوشش اخبار مذهبی و اخبار مربوط به کلیسا را محدود کردند و یا نهایتا آنها را به صفحات انتهایی و لایی بردند و کمتر در صفحات اصلی و رویی از اخبار مذهبی ردی پیدا بود؛ تا اینکه یازده سپتامبر از راه رسید.
حالا بسیاری از روزنامه‌ها به اهمیت و جایگاه و شاید نیاز به وجود این ژانر و حوزه خبری پی برده‌اند اما حقیقت این است که دین و مذهب، برای یک خبرنگار عادی که اطلاعات و عقبه فکری مناسبی از آن ندارد حوزه بسیار سختی است.
جودی هاست سانچز می‌گوید: «در دهه 1990 من به‌عنوان خبرنگار حوزه سیاست خارجه اخبار مختلفی را از سراسر جهان برای سی‌ان‌ان گزارش می‌کردم و تقریبا هر رویدادی در حوزه سیاست خارجه با اصطلاحات حوزه سیاسی و یا وابسته به اقتصاد اجتماعی شرح و تفصیل می‌شد.»
او که در سال 2005 بخش پربیننده خبری شبکه تلویزیونی ای.بی.سی آمریکا با عنوان ABC World News Tonight را به‌منظور ساخت مستندهای بلند تلویزیونی درباره فرهنگ و مذهب، ترک کرد ادامه می‌دهد: «در آن زمان هیچ‌کس به اخبار مذهبی به‌عنوان یک عامل محرک برای جذب مخاطب نگاه نمی‌کرد اما همه چیز با یازده سپتامبر تغییر کرد.»یونات شیمرون، رئیس انجمن خبرنویسان مذهبی موسوم به RNA می‌گوید:« یازده سپتامبر یک زنگ بیدارباش بود یعنی مذهب هنوز عامل بزرگی است.»
در واقع او معتقد است که یازده سپتامبر سوغات افزایش احساسات و جنبش مذهبی فرقه اوانجلیک در آمریکا و نیز افزایش انواع مختلف بنیادگرایی در مذاهب اسلام، مسیحیت و یهودیت بود.شبکه‌های پخش رادیو و تلویزیونی که هیچگاه «برنامه کلیسا» و بخش مربوط به اخبار مذهبی نداشتند، هم اینک با روزنامه‌ها بر سر تولید اخبار روز مذهبی و پوشش هر چه بهتر این حوزه رقابت می‌کنند.
انجمن خبرنویسان مذهبی که در سال 1949 پایه‌گذاری شده بود، هم اینک صاحب 290 عضو قلم به دست است اما تنها اندکی از آنها روزنامه‌نگاران رادیو و تلویزیونی هستند.با این حال هر چقدر روزنامه‌ها برای تهیه بیشتر گزارش و خبر در این حوزه تحت فشار هستند خبرنگاران حوزه تلویزیون نیز با تعدادی به‌مراتب کمتر همین وظیفه را بر دوش می‌کشند.
کیم لاتون، مدیر تحریریه و خبرنگار برنامه تلویزیونی «مذهب و باورهای اخلاقی» شبکه پی.بی.اس آمریکا می‌گوید: «برنامه‌های مذهبی تلویزیونی هم اینک رقابت سختی را با برخی دیگر از برنامه‌ها مانند برنامه‌های نمایشی آغاز کرده و گاهی خود را بهتر از آنها عرضه کرده‌اند.» برنامه تلویزیونی سی دقیقه‌ای او که هر هفته از شبکه پی.بی.اس پخش می‌شود به‌دلیل جاذبه‌های زیاد و توجه مخاطبان وارد فصل دهم شده است.
خانم لاتون با این حال می‌افزاید: «تعداد محدودی از شبکه‌های پخش، خبرنگار ویژه برای حوزه دین و مذهب اختصاص داده‌اند. البته این به معنی نبود پوشش اخبار مذهبی در این شبکه‌ها نیست بلکه به این معنی است که در نبود خبرنگاران متخصص حوزه دین، برنامه‌ها از کیفیت خوبی برخوردار نیستند.»دبرا میسون، مدیر انجمن خبرنویسان مذهبی می‌گوید: هم اینک بیش از پانصد خبرنگار در آمریکای شمالی به‌طور مرتب نیمی از ساعت کار خود در روز را به گزارش اخبار مذهبی می‌گذرانند که عمده آنها به‌صورت نیمه وقت و یا غیررسمی به این کار اشتغال دارند.
نیاز به پوشش اخبار مذهبی بسیار حیاتی شده چرا که به یکی از اجزای مهم و اصلی مباحث و اخبار سیاسی تبدیل شده است و ریشه آن به ورود مباحثی برمی‌گردد که اونجلیست‌ها در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا مطرح کردند و از آن جمله بحث‌های مهم و جنجال برانگیزی را در رد ازدواج همجنس‌بازها، سقط جنین و یا تحقیق درباره سلول‌های بنیادی به راه انداختند.
خانم میسون در این خصوص می‌گوید: «تنوع مذهبی در آمریکا بسیار زیاد شده و این سبب شده است تا عده زیادی رو به مطالعه و تحقیق درباره این مذاهب و تفکرات مذهبی بیاورند و این باعث می‌شود که روزنامه‌نگاران حتما برای دستیابی به پس زمینه‌ها و اطلاعات مذهبی تلاش کنند و بیشتر از گذشته درباره مذاهب و ادیان اطلاع کسب کنند و حتی فهم و درک خود را نسبت به آنها بالا ببرند.»
براساس آنچه میسون به دست آورده تنوع عقاید مذهبی در آمریکا بسیار وسیع و حیرت‌انگیز شده است. تنها درخصوص مسیحیت 60 گروه مختلف از تعمیددهندگان وجود دارند که هر یک با دیگری اختلافات زیادی دارند.
از سوی دیگر و در پی حوادث یازده سپتامبر ضرورت بازبینی و توجه ویژه به اسلام، بنیادگرایی اسلامی و حتی مذاهب رو به رشدی چون بودیسم، هندوئیسم، زرتشتی گری، ساینتولوژی و سایر فرقه‌ها مورد تاکید قرارگرفته است.
از این‌رو یک خبرنگار پاره وقت مذهبی به‌زودی با توجه به این گستره حیرت‌انگیز درمی‌یابد که بدون مطالعه و وقت گذاشتن در این حوزه و دستیابی به ابزار علمی و شناخت نخواهد توانست موفقیتی ولو نسبی کسب کند. میسون می‌گوید: «گزارش اخبار مذهبی نیازمند وقت زیاد و یافتن منابع دست اول و مستند است در حالی که وقت زیاد و منابع موثق و خوب این روزها در اتاق‌های خبری بسیار کمیاب است.»اما خانم لاتون معتقد است که سرمایه‌گذاری روی حوزه دین به این سادگی امکان‌پذیر نیست، او می‌گوید: «در زمانه‌ای که اتاق‌های خبر و منابع خبری دائما به فکر کم کردن هزینه‌ها و تعدیل نیرو هستند چگونه می‌توان سردبیران و مدیران تولید را مجاب کرد که داشتن یک کارشناس مذهبی به صرفه و لازم است؟»
خانم شیمرون که مدعی است این روزها عمده نویسندگان مذهبی ای‌میل‌های بیشتری نسبت به سایر خبرنگاران حوزه‌ای دریافت می‌کنند به این نکته اشاره می‌کند که «وقتی در دنیای امروزی مذهب نقش مهمی در ایجاد محبت و خشونت ایفا می‌کند باید به این باور رسید که به عنایت و توجهی بیش از سایر حوزه‌های مورد علاقه مخاطبان نیاز دارد.» اما هم او تاکید می‌کند که «مذهب موضوع ساده‌ای نیست که به راحتی آن را فهمید و یاد گرفت بلکه موضوعی بسیار پیچیده است که برای پوشش متوازن و بدون تعصب آن باید زمان زیادی را صرف فهم و درک آن کرد.»
همه این جنبه‌ها سبب می‌شود تا دین موضوع بسیار سختی برای اخبار تلویزیونی شود. تعریف ساده و به دور از هر گونه غرض‌ورزی از مذهب زمانی بیشتر از 60 ثانیه را نخواهد گرفت اما خانم لاتون می‌گوید: «درست است که صنعت پخش، اغلب فهم چیزها را ساده می‌کند اما برخی مواقع نیز به راحتی می‌تواند چیزی را تحریف کند. این حرفه پررمز و رازی است. شما ممکن است در یک گزارش کوتاه شدیدترین توهین‌ها را به پیروان یک فرقه مذهبی روا دارید چرا که پیروان یک مذهب عمیقا به آن باور دارند. از این‌رو حرفه شما خیلی خطرناک و حساس است چون با عمیق‌ترین باورهای انسان‌ها سر و کار دارید.»
در همین حال نمی‌توان انکار کرد که همه گزارش‌ها و پوشش‌های مذهبی بی‌طرفانه هستند. خانم جودی هاست سانچز می‌گوید: «من فکر می‌کنم فشار برای پوشش اخبار و گزارش‌هایی که خط قرمز جنگ‌های فرهنگی را پشت سر می‌گذارند رو به افزایش است و متأسفانه این بدترین روش برای بیان مطلب است و نه تنها به افراطی‌گری خواهد انجامید بلکه در پایان روز هیچ‌چیزی عاید مخاطب نخواهد کرد.»
جیسون دی روز، خبرنگار مذهبی رادیو سراسری شیکاگو و مسئول روابط عمومی تلویزیون محلی WTTW-TV شیکاگو معتقد است که دین در سیاست و یا همان دخالت دین در سیاست روز به روز در حال اهمیت پیدا کردن است و دارد به موضوع بزرگی تبدیل می‌شود اما سردبیران و مدیران خبر و یا تهیه‌کنندگان تلویزیونی قادر به تشخیص این حقیقت نیستند که برای بهتر ارائه دادن و پوشش این موضوع به نویسنده مذهبی زبردستی نیاز دارند تا پیچیدگی‌های این حوزه را بشناسد و آنها را شفاف کند.
او می‌افزاید: «متأسفانه مردم بعضی وقت‌ها فکر می‌کنند حوزه دین حوزه راحت و پیش پا افتاده‌ای است!» از سوی دیگر کتی لین گراسمن، خبرنگار مذهبی روزنامه یواس‌ای تودی تاکید می‌کند که بسیاری از اخبار مذهبی ارزش مطرح شدن و چاپ در روزنامه را ندارند.
او می‌گوید:« الان به گونه‌ای شده که هر کسی می‌تواند در این مطالب حضور داشته باشد. من نیز می‌توانم بانک اطلاعاتی خودم را به‌عنوان یک متخصص موضوعات مذهبی ارائه دهم اما این یعنی پوششی که می‌تواند به شکست منجر شود.»
برنامه تلویزیونی پی‌بی اس که یک برنامه هفتگی است همچنان قدیمی‌ترین برنامه مذهبی تلویزیونی آمریکا با معیارهای روزنامه‌نگاری است که در حال پخش است و تمرکز آن روی مسائل دینی است. خانم لاتون درباره این برنامه می‌گوید: «ما ده سال پیش با این باور و احساس که مذهب حقیقتا نقش مهمی در زندگی بسیاری از مردم بازی می‌کند آغاز کردیم اما واقعیت این است که رسانه‌های جریان اصلی، کار پوشش خبری را با نهایت افتضاح و بی‌کیفیتی انجام می‌دهند.»او ادامه می‌دهد: «هیچ‌چیز بدتر از این ده سال گذشته نبوده و هنوز هم وضعیت همانگونه است.»
انجمن خبرنویسان مذهبی برای بهتر شدن وضعیت پوشش خبری حوزه دین در تلویزیون‌های آمریکا دست به کار شده و خبرنویسان مذهبی پاره وقت را که خصوصا برای شبکه‌های تلویزیونی کار می‌کنند فرا می‌خواند تا آنها را از تجربیات منسجم سازمان خود بهره‌مند کند.
این انجمن هر دو ماه یک بار ایده‌های جدیدی را برای پوشش خبری لیست کرده و به همراه منابع مربوطه در اختیار این خبرنویسان قرار می‌دهد.همچنین برای آنها کنفرانس‌های آموزش سالانه که امسال در سالت لیک سیتی است، برگزار می‌کند و برای تعلیم بهتر مسائل مذهبی به این نویسندگان برای آنها بورسیه دوره‌های مذهبی در دانشگاه و یا سمینارهای ویژه تعیین می‌کند و اصول اخلاقی مورد نیازی را به آنها می‌آموزد تا یاد بگیرند چگونه با حفظ اهداف و اصول روزنامه‌نگاری به پوشش عقاید و باورهای مذهبی بپردازند.
این سازمان همچنین قصد دارد جایزه ویژه‌ای را برای بهترین پوشش اخبار مذهبی در صنعت پخش احیا کند تا روزنامه‌نگاران بیشتری به پوشش خبری این حوزه رغبت نشان دهند.
دبرا کوفمن
