هانری کربن در مقدمه ترجمه انگلیسی کتاب می‌نویسد: «این اثر به دعوت انجمن آثار ملی ایران به مناسبت هزاره ابن‌سینا که بهار 1954 در تهران برگزار شد به رشته تحریر درآمد. بنابراین در آغاز با همه افسون حسرت بار خاطرات، خاطره شکوه‌های آن بزرگداشت را زنده می‌کنم. آن بزرگداشت فرصتی بود برای واگشایی بسیاری از ابعاد این متفکر بزرگ، که امروز هر دو گروه او را از آن خویش می‌دانند، ولی زندگی وی به هر تقدیر (در فاصله 1037- 980 م / 428- 370 ق) در محدوده مرزهای عالم ایرانی سپری شده و او توانسته است هم به یک زبان فارسی شخصی و کمال یافته و هم به زبان عربی که زبان آیینی اسلام است، آثارش را تالیف کند.»
برجسته‌ترین مفسر غربی حکمت شرق
هانری کربن در سال 1903 در فرانسه به دنیا آمد و 76 سال بعد در سال۱۹۷۹ بعد از آنکه بیش از هر قومی، ایرانیان را از زیستنش خشنود ساخت، از دنیا رفت. فیلسوف، شرق‌شناس، ایران‌شناس، اسلام‌شناس و شیعه‌شناس، عناوینی‌اند که حالا اگر زنده بود، به سادگی می‌توانست بر کارت ویزیتش بنویسد و برای دادن نشانی، نشانی اتاق مخصوصش را در دانشگاه معروف و مطرح دنیا، سوربن پاریس بدهد. هرچند که او بخشی از عمر خود را در ایران و کشورهای دیگر خاورمیانه گذراند.
کربن از شاگردان فیلسوفان بزرگی از جمله ادموند هوسرل، ارنست کاسیرر، امیل بریه، اتین ژیلسون و لویی ماسینیون بود. اما شاید مهم‌تر از این‌ها، پیشتازی‌اش در ترجمه آثار مارتین هایدگر آلمانی به فرانسوی است. جالب اینکه وی علاوه بر آلمانی، عربی و سانسکریت را نیز کاملا می‌دانست.
اما آغاز علاقه کربن به دنیای شرق را باید در آشنایی‌اش با شیخ شهاب‌الدین سهروردی از طریق استادش لویی ماسینیون جست‌وجو کرد؛ آن هم نه در ایران، بلکه در کتابخانه‌ای در استانبول ترکیه. کربن 40 ساله وقتی که همه اروپا به شدت مشغول کشت‌وکشتار و ساخت سلاح‌های تازه برای دستیابی به مرگ بیشتر در واحد زمان بودند، در کتابخانه استانبول، آثار سهروردی را مطالعه می‌کرد و آماده می‌شد تا 10 سال بعد به چهره محبوب ایرانیان تبدیل شود.
این آشنایی چنان فیلسوف فرانسوی را شیفته فلسفه ایرانی_اسلامی کرد که ۲۵ سال تمام، هر سال به ایران می‌آمد تا با متفکرانی چون علامه طباطبایی، سید جلال الدین آشتیانی، مهدی الهی قمشه‌ای، سید کاظم عصار و سیدحسین نصر درباره فلسفه اسلامی و به ویژه حکمت صدرایی گفت‌وگو کند. حاصل، برای ما آشنایی دنیای غرب با سهروردی، ملاصدرا و ابن‌سینا بود و برای او، دستیابی به‌عنوان برجسته‌ترین مفسر غربی حکمت معنوی ایران و فلسفه اسلامی.
سرسلسله فیلسوفان ایران
انشاءالله رحمتی پیشگفتار مفصلش را این طور آغاز می‌کند: «هانری کربن در ابن‌سینا و تمثیل عرفانی، سه هدف مشخص را در طول هم دنبال می‌کند. اولا بر آن است تا نشان دهد که برخلاف تصور رایج، ابن سینا یک فیلسوف مشائی صرف نیست؛ بنابراین نمی‌توان او را به‌عنوان رئیس مشائیان مسلمان، در مقابل سنت حکمت اشراقی قرار داد. ابن‌سینا نه تنها در برابر سهروردی و حکمت اشراقی او قرار نمی‌گیرد، بلکه اصولا سلف فکری و معنوی سهروردی است و حکمت سهروردی ادامه همان راهی است که ابن‌سینا در حکمت شرقی خویش آغاز کرده است.
بنابراین می‌توان همه فیلسوفان ایرانی پس از ابن سینا (کسانی مانند سهروردی، میرداماد و ملاصدرا تا می‌رسد به حاج ملاهادی سبزواری) را در خانواده معنوی واحدی جای داد و از آنها با عنوان سینائیان مسلمان تعبیر کرد.»
اما کتاب، آنچنان که رحمتی می‌نویسد، دو افق دیگر را نیز می‌گشاید: «افق تازه‌ای برای پژوهش درباره ابن سینا» و «نقشی که حکمت مشرقی ابن سینا می‌تواند در برنامه فکری و معنوی مخصوص خود کربن ایفا کند.»
با این وصف، «ابن سینا و تمثیل عرفانی»، برای اهالی فلسفه، دست کم دو کارکرد کم و بیش متفاوت می‌یابد: شناخت دیگری از ابن سینا که به اعتقاد کربن، سرسلسله فیلسوفان ایران است و شناخت خود کربن، به‌عنوان برجسته‌ترین مفسر غربی حکمت شرق.
چیزی بیش از یک کتاب
ترجمه فارسی ابن سینا و تمثیل عرفانی، شاید تنها یک اما دارد؛ رحمتی متن را از ترجمه انگلیسی کتاب به فارسی برگردانده است. یعنی همان ترجمه‌ای که «ویلارد آر. تراسک» از متن اصلی کربن به انگلیسی برگردانده و به‌خود او نشان داده و او هم آن را تایید کرده و برایش مقدمه‌ای هم نوشته است. رحمتی به این اما فکر کرده است و درباره‌اش می‌نویسد: «مترجم فارسی به ترجمه انگلیسی کتاب بسنده نکرده و در بسیاری از موارد که فهم عبارات ترجمه انگلیسی دشوار می‌نمود، به متن فرانسه مراجعه و براساس مقابله هر دو متن کوشید تا ترجمه هر چه بیشتر به مقصود مولف نزدیک باشد.
البته همان طور که بر آشنایان با ترجمه این قبیل متون پوشیده نیست، بدون مراجعه به منابع اصلی کتاب، نمی‌توان حق مطلب را ادا کرد. به همین دلیل تقریبا در همه موارد، مترجم، متون عربی و فارسی مورد استفاده نویسنده را از نظر گذراند و در نهایت ترجمه فارسی را بر همان اساس سامان داد. گو اینکه در مورد چنین عباراتی، ممکن است میان متن فارسی و متن فرانسه یا ترجمه انگلیسی تفاوت‌هایی وجود داشته باشد.»
رحمتی برای به حداقل رساندن دشواری ناشی از این تفاوت‌ها، تقریبا همه واژه‌ها و اسامی خاص را در پی‌نوشت‌ها توضیح داده و در نهایت، کتابی که او سامان داده است، به هیچ روی، در کتاب کربن خلاصه نمی‌شود، بلکه مجموعه‌ای است با توضیحات، نقد، تحلیل و تعریف بخشی از جهان حکمی ابن‌سینا و کربن در 640 صفحه.
«ابن سینا و تمثیل عرفانی»، حاصل همکاری نشر جامی با اداره کل روابط عمومی و امور بین‌الملل حوزه هنری است که در شمارگان 2100 نسخه و با قیمت 11500 تومان منتشر شده است.
