که براساس اظهارات کارشناسان شهری، این مسئله معلول وضعیت ساخت‌و ساز در چند دهه گذشته بوده و بافت فرسوده شهر را در معرض خطر قرار داده است؛ به گونه‌ای که گاه بر اثر مجاورت با چاه‌ها چندین خانه همزمان در یک محله دچار حادثه می‌شوند.
رئیس امداد و نجات ایستگاه13آتش‌نشانی نمونه‌های زیادی از این موارد را در مناطق 9 و 10 پایتخت مثال می‌زند. او می‌گوید عملیات‌های متعددی در این مناطق داشته‌ایم که در پاره‌ای موارد چندین منزل مسکونی در مجاورت هم دچار حادثه ریزش چاه شده و در برخی از این حوادث ساکنان جان خود را از دست داده‌اند.
این مسئول اجرایی در سازمان آتش‌نشانی با تاکید بر نقش بارندگی‌ها در افزایش اینگونه حوادث می‌افزاید: امسال باتوجه به وضعیت جوی و پایین‌بودن میزان بارندگی‌های فصلی، حادثه ریزش چاه نسبت به سال‌های قبل کمتر بوده اما اصولا در بهار و با افزایش بارندگی‌ها در این فصل، چاه‌های جذبی زیادی در گوشه و کنار شهر فرو می‌ریزند و در یکی از این حوادث پسر جوانی که مشغول درست کردن شربت در آشپزخانه بوده با ریزش ناگهانی چاه در آن فرورفته بود که این موضوع موجب ترس و وحشت همسایگان در آن منطقه شده بود.
عبادی علت این حادثه را اصولی و ایمن نبودن چاه‌های قدیمی می‌داند و معتقد است چاه‌هایی که در دهه‌های گذشته در تهران حفر شده‌اند براساس ضابطه و اصول خاصی نبوده و اغلب از گلدان برای طوقه آنها استفاده شده و در این نوع، آب به سمت پایین ریزش می‌کند و کناره‌های چاه را می‌شوید و در چنین شرایطی است که چاه به طور ناگهانی می‌ریزد.
اما این تمام قصه نیست چرا که رعایت نکردن اصول ایمنی در اطراف چاه‌ها نیز به حوادثی به مراتب فجیع‌تر می‌انجامد که در اغلب آنها کودکان، قربانیان اصلی هستند. او می‌گوید برخی پیمانکاران پس از حفر چاه‌ها، روی آنها را با وسیله‌ای دم‌دستی و نامطمئن می‌پوشانند و ساکنان محل به‌ویژه کودکان که از موضوع اطلاعی ندارند در چاه سقوط می‌کنند و بیش از 80درصد این حوادث به فوت فرد حادثه دیده منجر می‌شود؛ موضوعی که کارشناسان شهری و مهندسان معماری آن را از نقطه نظرهای مشابهی مورد تحلیل قرار داده و معتقدند تا زمانی که چاه‌های جذبی نقش فاضلاب را در شهر ایفا کنند بحران به قوت خود باقی خواهد ماند.
علی صرافت- مدیر پروژه طرح تفصیلی منطقه9 - که علاوه بر انجام مطالعاتی در خصوص ریزش چاه‌ها، خود شاهد نمونه‌هایی از این حادثه بوده است با اشاره به وضعیت آب‌های زیرزمینی در این منطقه و همچنین منطقه10 می‌گوید: معمولا سطح آب‌های زیرزمینی در مناطق 9، 10 و جنوب تهران بالا بوده و این در حالی است که بافت ساخت‌وساز در این مناطق نیز فشرده است و زمین آن مقاومت کمتری دارد؛ بنابراین به علت وجود چاه‌های جذبی متعدد و مقاومت پایین خاک، چاه‌ها به‌ویژه در فصول پرباران درهم فرو می‌روند و زمانی که دیواره داخلی چاه‌ها تخریب می‌شود ساختمان را نیز در خود فرو‌می‌کشد.
او می‌افزاید: نمونه روشنی از این اتفاق را در کوچه حیدریان در خیابان هاشمی داشتیم که در آن نزدیک به 20منزل مسکونی در مجاورت هم دچار حادثه شده بودند و وضعیت به گونه‌ای بود که خانه‌ها بر اثر ریزش چاه‌ها می‌ریختند و شهرداری باتوجه به وضعیت مالی ساکنان تعدادی از این خانه‌ها را خریداری کرده و قرار است ساختمان‌های این محل تخریب شوند.
فقدان فاضلاب شهری
سعید سعادت‌نیا -نایب رئیس انجمن صنفی مهندسان معمار و شهرساز- همانند دیگر کارشناسان شهری بر این باور است که تمام حوادث ناشی از ریزش چاه به سیستم فاضلاب شهری باز می‌گردد چراکه تهران تنها کلانشهر دنیاست که سیستم فاضلاب شهری ندارد و این در حالی است که اصفهان به عنوان یکی از کلانشهرهای کشور از 40سال پیش سیستم فاضلاب شهری داشته است.
او می‌گوید: مدیران شهری در آن دوران یعنی درست زمانی که شهر به صورت برنامه‌ریزی نشده توسعه می‌یافت به این موضوع توجه نکرده‌اند و نتیجه این شده که امروز ما شاهد حفاری‌های کم‌عمق تحت عنوان چاه‌های جذبی هستیم که هر روز در گوشه‌ای از شهر فرو‌می‌ریزند و هرچه منطقه‌ای محروم‌تر باشد حوادث ریزش چاه در آن مناطق بیشتر اتفاق می‌افتد چرا که در این مناطق شهروندان به علت مسائل مالی چاه عمیق نمی‌کنند و با پرشدن آن در فاصله نزدیک اقدام به حفر چاه دیگری می‌کنند و این موضوع باتوجه به ماسه‌ای بودن زمین‌های این مناطق موجب می‌شود این چاه‌ها ریزش کنند.
این کارشناس شهری می‌افزاید: زیر خیابان آزادی و فرودگاه مهرآباد رودخانه بوده و به این علت بستر آن شنی است و چاه‌ها روی این بستر سست حفر شده‌اند؛ بنابراین ریزش چاه‌ها در مجاورت هم در این مناطق دور از انتظار نیست کما اینکه سال گذشته که میزان بارندگی کمی بالا بوده در منطقه جی و دستغیب، چندین خانه بر اثر ریزش همزمان چاه‌ها دچار حادثه شده‌اند و نباید فراموش کرد که این موضوع پیامدهای منفی زیادی را به دنبال دارد که ترس افراد محله از وقوع چنین حوادثی از جمله آنها به حساب می‌آید؛ موضوعی که روانشناسان نیز بر آن صحه می‌گذارند و معتقدند چنانچه در نقطه‌ای از شهر حادثه‌ای برای چندین بار تکرار شود افراد محل از نظر فکری و روانی مدام این دغدغه را خواهند داشت که نکند خانه آنها نیز بر اثر ریزش چاه فروبنشیند و به مرور افراد دچار استرس می‌شوند.
هرچند موضوع ریزش چاه‌ها درپاره‌ای مواقع در مناطق مرکز شهر نیز اتفاق می‌افتد اما درمجموع مسئولان و کارشناسان شهری بر این باورند که شهروندان در مناطق محروم‌تر به علت وضعیت نامساعد مالی به جای حفر یک چاه عمیق اقدام به حفر دو یا سه چاه سطحی می‌کنند و این موضوع در بلندمدت به بروز حوادث ریزش چاه و خانه می‌انجامد.
با این همه ریزش چاه در پایتخت تنها صاحبان منازل مسکونی و کودکان را بی‌خانمان و قربانی نمی‌کند. براساس اظهارات مسئولان اجرایی در سازمان آتش نشانی گاه این حادثه، حین حفر چاه اتفاق می‌افتد و در این حادثه نیز کارگران آسیب می‌بینند به گونه‌ای که عبادی با ذکر یک حادثه در این ارتباط می‌گوید: در ماه اخیر در خیابان شریعتی حادثه‌ای داشتیم که در آن هنگام حفر چاه در یک ساختمان 4طبقه توسط کارگران چاه ریزش کرده و کارگران هرچند نجات پیدا کرده بودند اما از ناحیه سر، صورت و گردن دچار مصدومیت‌های شدید شده بودند. علاوه بر این بیشترین عاملی که به مرگ‌ومیر حادثه دیدگان منجر می‌شود گازداربودن چاه‌هاست که در این ارتباط باز کارگران بیشترین قربانیان هستند.
زمین‌های ماسه‌ای
به موازات اظهارات کارشناسان شهری که بالا بودن سطح آب‌های زیرزمینی و جنس خاک در مناطق جنوب شهر را عامل عمده حادثه ریزش چاه می‌دانند کارشناسان محیط زیست بر این باورند که این دو عامل و فقدان فاضلاب شهری وقوع این حادثه را سرعت می‌بخشند.
نازنین فضلعلی- کارشناس محیط زیست- با تاکید بر نقش فاضلاب‌ها در کاهش این گونه حوادث می‌گوید: باتوجه به این مسئله که سطح آب‌های زیرزمینی در این مناطق بالا بوده و با درنظر گرفتن این موضوع که آب‌های زیرزمینی همگی به هم متصل هستند باید توجه داشت که ریزش چاه‌ها به طور همزمان در یک محل کاملا طبیعی است و این فرآیند به این صورت اتفاق می‌افتد که آب‌ها در قسمت جنوب به صورت قنات بالا می‌آیند چرا که شیب تهران از شمال به جنوب بوده و این شیب در شمال سخت‌تر از جنوب است؛ به گونه‌ای که در مرکز به هسته رسی برخورد می‌کند. از دیدگاه او ماسه‌ای‌بودن جنس خاک در این مناطق مقاومت چاه‌های جذبی را در برابر نفوذ آب‌های زیرزمینی کاسته و موجبات ریزش چاه را در ابعاد مختلف فراهم می‌آورد؛ موضوعی که نگرانی‌های مدیران شهری را روزبه‌روز عمیق‌تر می‌کند.
