همشهری‌آنلاین -یکتا فراهانی: اول تا هفتم اردیبهشت ماه «هفته سلامت» نام گرفته که به همین مناسبت، وضعیت سلامت کشور و میزان تغییرات آن را مورد بررسی قرار داده و به بررسی راه های افزایش سلامت پرداخته‌ایم.
سلامت جسم و روان
دکتر مسعود یونسیان، متخصص اپیدمیولوژی و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران می‌گوید: « سال‌ها پیش سازمان جهانی بهداشت که هرسال شعاری را انتخاب می‌کند تعریفی از سلامتی را ارائه کرد که تقریباً همه دنیا این تعریف را قبول دارند. ضمن اینکه همه نهادها و سازمان‌ها هم ازآن آگاه هستند.
به‌عبارت‌دیگر، تعریف سلامتی به جای نداشتن بیماری به حداکثر رفاه جسمی، روانی و اجتماعی تغییر یافته و می‌توان هر فرد سالمی را هم سالم‌تر نگاه داشت. گاهی ما ورزش می‌کنیم برای اینکه بیمار نشویم. اما گاهی ورزش می‌کنیم برای اینکه علاوه بر اینکه بیمار نشویم نشاط بیشتری هم حاصل کنیم که همین موضوع می‌تواند منجر به سلامت روان هم بشود.»
سلامت روان هم با آزاد کردن واسطه‌هایی که در بدن می‌تواند روی جسم ما تاثیر بگذارد؛ در نهایت سلامت جسمی ما را هم بهبود می‌بخشد. بنابراین بحث سلامت روان را نمی‌توان از سلامت جسم جدا کرد.
بنابراین در نظر داشته‌باشیم هر فردی هم که به‌ظاهر عاری از بیماری جسمی است ممکن است ناهنجاری‌ها و اختلالات روانی داشته باشد در صورتی که حتی خودش هم از آن اطلاع نداشته باشد. به علاوه حتی فردی که بیماری جسمی و روانی آشکاری ندارد باز هم می‌تواند شرایط خود را بهبود ببخشد و به حداکثر رفاه جسمی، روانی، معنوی و اجتماعی دست یابد.
سلامت معنوی
به عقیده یونسیان، سلامت معنوی هم یکی دیگر از جنبه های سلامت است که الزاما منطبق بر مذهب نیست. یعنی ممکن است افراد به ظاهر مذهبی باشند، اما سلامت معنوی نداشته باشند. از طرف دیگر، افرادی هم هستند که شاید به هیچ مذهبی اعتقاد نداشته باشند اما از نظر معنوی در شرایط مناسب‌تری از آن افرادی باشند که در ظاهر خیلی هم مقید به دین و مذهب هستند؛ ولی به‌لحاظ معنوی در سلامت کامل نیستند.
مصداق آن افرادی هستند که به‌ظاهر عالم به تعالیم دینی هستند؛ اما در عمل اقداماتی کاملا خلاف آنچه اعتقاد دارند انجام می‌دهند. بنابراین به‌هیچ‌عنوان نمی‌توان این گونه رفتارها را به‌عنوان رفتارهای سالم و مطلوب نظر گرفت.
راه‌های افزایش سلامت
به گفته این استاد دانشگاه، برای اینکه بتوانیم سلامت خود را بهبود ببخشیم راه‌هایی وجود دارد که بتوان از عوامل خطر شناخته‌شده و آنچه سلامت‌ما را به مخاطره می‌اندازد پرهیز کنیم.
البته بعضی بیماری‌ها هستند که علائم خطر شناخته‌شده‌ای دارند. مثل بیماری قند یا دیابت که از عوامل خطر یا عوامل تشدیدکننده آن می توان به چاقی و اضافه‌وزن اشاره کرد.
اضافه‌وزن در رابطه تنگاتنگی با فعالیت فیزیکی است. یعنی اگر کسی فعالیت فیزیکی کمی داشته باشد؛ حتی اگر دریافت مواد غذایی بالایی هم نداشته باشد منجر به اضافه‌وزن خواهد شد.
حفظ تعادل
یونسیان می‌گوید توجه به حفظ تعادل موضوع مهمی برای برخوردار بودن از سلامتی است. یعنی فعالیت فیزیکی و دریافت مواد غذایی هم باید در تعادل با همدیگر باشند. چون افزایش وزن باعث می‌شود مقاومت به انسولین به وجود بیاید که زمینه‌ساز اصلی بروز بیماری دیابت است. ضمن آنکه افزایش وزن می‌تواند منجر به افزایش چربی خون و فشارخون و در نتیجه زمینه ساز بروز بیماری‌های قلبی عروقی هم بشود.
عوامل بروز بیماری
به عقیده این متخصص اپیدمیولوژی، موضوع مهم دیگر آن است که بعضی بیماری‌ها علل و عوامل خطر شناخته‌شده‌ای ندارند. بنابراین نمی‌توان به راحتی گفت که دقیقا از چه رفتار و عواملی باید پیشگیری کنیم تا مبتلا به چنین بیماری‌هایی نشویم.
به‌عنوان مثال بسیاری از اختلالات روانی، علل و عوامل مشخص و شناخته شده‌ای ندارند. مانند بیماری اسکیزوفرنیا. اما بعضی بیماری‌ها عوامل خطر شناخته‌شده‌ای دارند که اگراز آنها آگاهی داشته باشیم می توانیم از بروز آنها پیشگیری کنیم. مانند برخوردار بودن از مهارت‌های زندگی مانند مهارت نه گفتن و قاطعانه رفتار کردن که ممکن است بتواند حتی ازابتلای او به اعتیاد او جلوگیری کند.
انجام فعالیت‌های فیزیکی
یونسیان می‌گوید رفتارهایی هم هستند که بدون اینکه عامل خطر مشخص یک بیماری یا اختلال جسمی و روانی شناخته‌شده‌ای باشند می‌توانند در نهایت با مکانیسم‌هایی که بعضی از آنها شناخته شده یا حتی شناخته نشده‌اند، سلامت ما را به طور غیرمستقیم بهبود ببخشند و ارتقا دهند.
یکی از آنها انجام فعالیت‌های فیزیکی است که منجر به احساس خوشی و سلامت در فرد خواهد شد. چون واسطه‌هایی عصبی را آزاد می‌کند که می‌توانند در مجموع عملکرد کل سیستم جسمی و روانی ما را به ویژه در مقابل زندگی ماشینی و کم‌تحرک بهبود بخشند.
پرهیز از دریافت غذاهای پرکالری و کم‌ارزش و همچنین پرهیز از مصرف دخانیات که متاسفانه بدون اینکه هیچ‌گونه نفع شناخته‌شده‌ای برای سلامت انسان‌ها داشته باشد، عوارض بسیار زیادی به دنبال خواهد داشت.
افزایش مهارت‌های زندگی مانند مهارت حل‌مساله و مهارت حل تعارض نیز می‌تواند توانایی‌های ما را در برخورد با مشکلات بهبود ببخشند و به شکل مستقیم و غیر مستقیم بر سلامت جسم و روان ما تاثیر گذار باشند.
خود مراقبتی
به گفته این استاد دانشگاه، تا زمانی که خود فرد به فکر ارتقای سلامت خودش نباشد کسی دیگری نمی‌تواند به او کمک کند. خودمراقبتی کمک زیادی به پیشگیری از بیماری‌ها می‌کند؛ موضوع مهمی که می‌تواند به نظام سلامت کشور هم کمک کند. درواقع افزایش سطح سلامت یعنی بدون اینکه بیمار شویم می‌توانیم بیشتر از مواهب طبیعت بهره‌مند شویم و همچنین زندگی شادتری را تجربه کنیم. به این ترتیب می‌توانیم در برابر بیماری‌های مختلف و حتی در برابر شیوع اپیدمی‌ها نیز مقابله و مواجهه بهتری داشته باشیم.
کرونا مرزها را پشت سر گذاشت
شیوع بیماری کرونا، سیستم سلامت دنیا را با مخاطرات زیادی مواجه کرد. این بیماری مرزها را پشت سر گذاشته و نمی‌توان صحبت از وضعیت بیماری در یک منطقه کرد؛ بدون اینکه گوشه چشمی به وضعیت سایر مناطق دنیا داشت.
گاهی در یک کشور یا بعضی کشورها بیماری وضعیت آرامی داشته؛ در حالی‌که در جاهای دیگر موج بیماری شدیدتر بوده است. بنابراین هر کشوری برای حفظ سلامت خود و دیگر کشورها می‌تواند علاوه بر حفظ راه‌های پیشگیری تا حد توان هم با آن مقابله کند.
در حال حاضر شرایط بیماری به‌اصطلاح شکننده است؛ یعنی با وجود اینکه به نوعی به تعادل دست یافته‌ایم؛ اما اگر در یک کفه ترازو اقدامات پیشگیرانه قرار داشته باشد و آن را برداریم یا به اصطلاح تساهل پیشه کنیم؛ ممکن است کفه دیگر ترازو خیلی راحت بر ما غلبه کند؛ تا جایی‌که دوباره شاهد افزایش موارد ابتلا و دیگر مشکلات باشیم.
بنابراین در چنین وضعیتی باید به تلاش خود برای پیشگیری و مقابله با این بیماری ادامه دهیم.
نظر شما