براساس آمار، معابر تهران دارای 33 میلیون فضای عبور هستند و نیز 8 میلیون فضا برای پارکینگ در این معابر وجود دارد. اما هنگامی که این فضا برای تردد خودروها با سرعت 30 کیلومتر مورد تحلیل آماری قرار می‌گیرد، معابر شهر تهران تنها ظرفیت تردد 575 هزار دستگاه خودرو را دارند.
به‌دلیل کمبود فضای پارک، عموما دو طرف خیابان‌ها همیشه برای پارک خودروها در نظر گرفته می‌شود. براساس آمار در دو طرف خیابان‌ها در حدود 280 هزار خودرو پارک می‌شود که اگر این میزان را از ظرفیت عبوری خیابان‌ها کم کنیم، تنها در حدود 400 هزار دستگاه خودرو می‌توانند در شهر تردد کنند. این در حالی است که در حال حاضر در شهر تهران 3 میلیون و 600 هزار خودرو در حال تردد هستند.
اگر بخواهیم تصور کنیم که نیمی از این خودروها در سطح شهر در هر ساعت تردد کنند، میزان عبور خودرو در معابر شهر، 6/3 دهم برابر با سرعت 30 کیلومتر است. بنابراین بدیهی است که معابری با ظرفیت 575 هزار خودرو توان جابه‌جایی این میزان خودرو را ندارند.
ساعت پیک ترافیک
به‌طور معمول در شهر تهران ساعات پیک ترافیک به 2بخش صبح و عصر تقسیم می‌شود. از مهرماه هر سال و با آغاز به کار مراکز آموزشی به‌طور معمول 2 میلیون سفر به سفر روزانه مردم اضافه می‌شود و بر حجم تردد در سطح شهر افزوده می‌شود.
با توجه به سطح معابر شهر و همچنین اضافه شدن روزانه هزار و 200 تا هزار و 500 خودرو به شهر تهران باید برای ساماندهی ترافیک این شهر اقدامی انجام داد.
یکی از این اقدامات می‌تواند تغییر ساعات کار ادارات باشد؛ به این معنا که ساعات کار مراکز آموزشی، ادارات و سازمان‌ها و اصناف را از هم جدا کنیم. به‌عنوان مثال ساعات کار مراکز آموزشی در نخستین ساعات صبح یعنی03/ 7 اعلام شود و ادارات و سازمان‌ها ساعت
30/ 8 کار خود را آغاز کنند و اصناف نیز در ساعت 30/ 9 به کار مشغول شوند.
مسلما اگر شروع به کار مراکز آموزشی و ادارات و اصناف با یکدیگر تلاقی نکند، باعث می‌شود تا سفرهای درون شهری تقسیم شده و مشکلات کمتری در ترافیک داشته باشیم. این نظر از سوی راهنمایی و رانندگی بارها به سازمان‌ها و مراکز مربوطه ارائه شده‌است و درخواست کردیم برای کنترل بیشتر ترافیک شهر و روان‌سازی ترافیک به اجرا درآید و از آمادگی کامل راهنمایی و رانندگی برای این امر نیز خبر دادیم.
اما متأسفانه تاکنون اقدامی در این باره صورت نگرفته‌است. نکته قابل توجه این است که امسال به‌دلیل ماه مبارک رمضان و کاهش ساعات کاری ادارات، ما شاهد کاهش ترافیک در روزهای آغازین مهر ماه بودیم. به عبارتی با وجود آنکه 2میلیون سفر به شهر تهران اضافه شد، اما به‌دلیل تفاوت شروع به کار ادارات و مراکز آموزشی، شاهد ترافیک سنگین نبودیم. اما پس از پایان ماه مبارک رمضان و همزمانی شروع به کار ادارات و مراکز آموزشی، دوباره ترافیک سنگین در تهران ظاهر شد.
هنوز اتفاقی نیفتاده است
دلیل اینکه چرا این اقدام صورت نمی‌گیرد، این است که هنوز مدیریت واحد شهری شکل نگرفته‌است. مهم نیست که چه نهاد یا سازمانی مسئولیت مدیریت واحد شهری را به‌عهده بگیرد یا به‌عهده آن بگذاریم.
مهم این است که تصمیم‌گیری از دست مراکز متعدد گرفته شود و مدیریتی واحد بتواند امور شهر را در همه زمینه‌ها از جمله ترافیک ساماندهی کند. با ایجاد مدیریت واحد شهری همه نهادهای مرتبط با حمل‌ونقل می‌توانند تحت یک مدیریت درآیند و قابل ارزیابی باشند. در حال حاضر به‌دلیل پراکندگی نهادهای مرتبط با حمل‌ونقل و ترافیک، عموما نگاه به این مقوله نگاه بخشی است. تردیدی نیست که ما باید به فکر تجمیع مدیریت در امر حمل‌ونقل شهری باشیم؛ چرا که همیشه برخی سازمان‌ها به‌دلیل نداشتن اولویت در ساماندهی ترافیک همواره نگاهی جدی به این بخش ندارند و همیشه کم‌کاری‌های آنان به‌عهده برخی نهاد‌هایی است که به‌طور مستقیم با ترافیک درگیرند.
ما باید بپذیریم که ترافیک تنها موجب هدر رفتن وقت و مصرف سوخت بسیار نمی‌شود. در طول چند سال گذشته ترافیک به‌طور مستقیم بر زندگی کاری و شخصی شهروندان اثر گذاشته‌است. اگر شهروندی در ترافیک ساعت‌ها گیر کند، مسلما نه در محیط کار می‌تواند به خوبی کار کند و نه در فضای خانه می‌تواند با اعصاب راحت زندگی کند؛ چرا که تنش‌های ناشی از ترافیک بر ذهن و روان شهروندان تاثیر منفی می‌گذارد.
در طول سال‌های گذشته، 7 پمپ بنزین در تهران ساخته شد. این در حالی است که 12 پمپ بنزین از چرخه فعالیت خارج شد. یعنی در سال‌های گذشته ما علاوه بر اینکه به پمپ بنزین‌های سطح شهر نیفزوده‌ایم بلکه میزان آنها نیز کمتر شده‌است. باید به این نکته هم توجه کنیم که در دهه گذشته تولید خودرو در کشور رشدی فزاینده داشت و باعث شد خیابان‌های ما پر از خودرو شوند.
همه این عوامل گواه این نکته است که مدیریت واحدی بتواند تمام امور مربوط به ترافیک را ساماندهی کند در غیراین صورت وضعیت تهران هر روز نسبت به گذشته بغرنج‌تر شده و باعث بروز لطمات بیشتری می‌شود.
مراکز تولید سفر متعدد
از طرفی تهران دارای مراکز تولید سفر متعددی است. در تهران هر سازمانی به‌طور مستقل می‌تواند اقدامی کند که ترافیک شهر را تحت‌تأثیر قرار دهد. به‌عنوان مثال سازمان‌های متعدد به بهانه‌های مختلف مسابقات ورزشی در سطح معابر اصلی شهر برگزار می‌کنند بدون آنکه نهادی بخواهد این اقدام آنان را محدود کند. یا حتی وزارت علوم و تحقیقات و فناوری که یکی از وزارتخانه‌های مهم و در عرصه علم پیشرو است، هنوز هم به شیوه‌های سنتی اقدام می‌کند. به‌عنوان مثال هر ساله 6 میلیون داوطلب از سراسر کشور به تهران می‌آیند تا در کنکور سراسری شرکت کنند. البته نهادهای مشابه بسیارند؛ از جمله دانشگاه آزاد و پیام نور.
مسلما تحمیل این سفرها به شهری که از نظر معابر به مانند تمامی شهرهای جهان دچار محدودیت است، تاثیری منفی بر ترافیک می‌گذارد.
شاید طرح یک نمونه دیگر قابل توجه باشد. هر ساله نمایشگاه بین‌المللی تهران برگزار می‌شود و در روزهای برگزاری این نمایشگاه، تهران شاهد یک شوک ترافیکی است. ظرفیت پارکینگی که در حوالی نمایشگاه وجود دارد، تنها ظرفیت 10 درصد از خودروهایی که به آنجا مراجعه می‌کنند را دارد. 90 درصد خودروها در اطراف نمایشگاه به‌دنبال جایی برای پارک، مدام در حال تردد هستند و باعث بروز ترافیک در اطراف نمایشگاه می‌شوند. این اقدامات همگی باعث می‌شود که تهران علاوه بر وضعیت معمول که چندان مناسب نیست، موقعیت‌های بحرانی متعددی را تجربه کند.اما اگر مدیریتی واحد در سطح شهر وجود داشت، برای تمام این عوامل راهکارهای مناسب در نظر گرفته می‌شد. در واقع با حضور مدیریت واحد می‌توان از بروز هرگونه ناهماهنگی جلوگیری کرد.
ما آماده‌ایم درست مثل امروز
اگر امروز هم نهادها و سازمان‌های مرتبط به وظایف‌شان عمل کنند، باز هم می‌توان ترافیک را ساماندهی کرد. راهنمایی و رانندگی نه تنها امروز بلکه از سالیان گذشته همواره در خیابان‌ها و معابر شهر حضور دارد. ما خود را مسئول ترافیک نمی‌دانیم. بلکه راهنمایی و رانندگی ناظر بر ترافیک است. قوانین و مقررات را به اجرا درمی‌آورد تا شهروندان بتوانند راحت‌تر در سطح شهر تردد کنند.
ما همیشه برای نظارت بر ترافیک و اجرای مقررات آماده هستیم. در تمام این سال‌ها هم ثابت شده است که نیروهای زحمتکش راهنمایی و رانندگی بیش از ساعت مقرر به فعالیت و تلاش پرداخته‌اند. یکی از دلایل این امر هم این است که وظایف سایر ادارات به خوبی انجام نمی‌شود و عمده فعالیت بر دوش راهنمایی و رانندگی است. مسلما راهنمایی و رانندگی آمادگی کامل برای تغییر ساعت کاری مراکز 3 گانه دارد. همان طور که هم‌اکنون نیز برای رفع ترافیک در سطح شهر حاضر است و به شهروندان خدمات‌رسانی می‌کند اما اگر تغییر ساعت آنگونه که کارشناسی شده، اتفاق بیفتد، مسلما شهر وضعیت بهتری برای کنترل و اعمال قوانین و تردد پیدا می‌کند و امیدوارم این اتفاق هر چه زودتر بیفتد.
