همشهری آنلاین - سمیرا باباجانپور: بانک ژن منابع طبیعی کشور حامی گونه‌های گیاهی یک موزه طبیعی بی‌نظیر در پایتخت است. به‌نوعی می‌توان لقب یکی از مهم‌ترین بانک‌های حفاظتی کشورها را به بانک ژن بذر داد. بانکی که باارزش‌ترین منابع یک سرزمین را در خود جای داده است. بذرهای گونه‌های گیاهی نادر که بسیاری از آنها به دلیل بی‌مبالاتی منقرض و یا در حال انقراض هستند.
خواندنی‌های بیشتر را اینجا دنبال کنید
موزه گیاه‌شناسی غرب تهران با وجود همه طراوت و نشاطی که به گردشگران هدیه می‌دهد، ساختمانی را در خود جای داده است که متأسفانه شهروندان چندان با آن آشنا نیستند. مجموعه بانک ژن منابع طبیعی ایران از سال ۱۳۷۳ در اینجا تأسیس شده است. پروین صالحی، عضو هیات علمی بانک ژن منابع طبیعی ایران، درباره این بانک می‌گوید: «بعد از تأسیس بانک ژن، هزاران نفر بذرهای مختلف را از سراسر کشور به ما تحویل داده‌اند. در حال حاضر ۴۹ هزار نمونه بذر در بانک ژن وجود دارد که حدود ۴ هزار ۱۰۰ گونه گیاهی کشور را شامل می‌شود.»
بانک ژن بذر تهران؛ نخستین در خاورمیانه
در حدود نیمی از ۸ هزار گونه گیاهی کشور در این بانک ژن نگهداری می‌شود. صالحی درباره اهمیت این بانک ژن می‌گوید: «بانک ژن تهران در موزه گیاه‌شناسی کم‌نظیر است. نمونه چنین بانک ژنی در خاورمیانه هم وجود ندارد. در حقیقت گونه‌های مختلف گیاهی حلقه‌های مختلف یک اکوسیستم هستند. یک اکوسیستم زنده از حلقه‌های مختلف گیاهی تشکیل شده است. برای اینکه یک اکوسیستم زنده باشد باید همه این حلقه‌ها سالم باشند. وقتی این حلقه‌ها نابود می‌شوند جانوارن و میکرو ارگانیست‌های وابسته به آن هم از بین می‌رود. تک‌تک گونه‌های گیاهی که در مناطق مختلف کشور وجود دارد مهم هستند و همان‌طور که خیلی از سربازان این وطن برای میلی‌مترمیلی‌متر این مملکت جنگیدند تا آن را حفظ کنند ما هم اعتقاد داریم برای حفظ این گونه‌های باارزش گیاهی که در واقع نگهدارنده اکوسیستم‌های طبیعت ایران هستند، باید تلاش کرد و زحمت کشید. موضوعی که بسیاری از اهمیت آن غافل هستند و به‌راحتی گیاهان را از بین می‌برند.»
زیباترین سردخانه با بذرهای نادر
حدود ۲۵۰۰ گونه از ۸ هزار گونه‌ای که در ایران وجود دارد در معرض خطر انقراض قرار دارند. خوشبختانه بذرهای این‌گونه‌ها در بانک ژن وجود دارد. صالحی می‌گوید: «همیشه افسوس می‌خوریم که کاش این بانک ژن زودتر تأسیس شده بود تا می‌توانستیم از گونه‌های بیشتری حفاظت کنیم.»
در سردخانه‌های بانک ژن، هر بذر مثل نوزادی که متولد می‌شود شماره شناسنامه دارد. بذرها بعد از انجام اقدامات لازم خشک و در فضای بدون اکسیژن بسته‌بندی می‌شوند و به سردخانه می‌روند. اینجاست که شهروندان می‌توانند به‌عنوان حامی، سرپرستی یک بذر را بر عهده بگیرند و کمک‌های مالی خود را اهدا کنند.
سرپرست نوزادان طبیعت کشور شوید
صالحی به‌عنوان راهنمای ما در بانک ژن می‌گوید: «در همه‌جای دنیا بانک‌های ژن فقط از طریق کمک‌های دولتی اداره نمی‌شوند. مثلاً در انگلیس ۱۵ بنیاد مختلف وجود دارد که از بانک ژن این کشور حمایت می‌کنند. در شیکاگو بسیاری از مردم ارثشان را به بانک ژن بذر می‌دهند. در واقع، سرپرستی این بذرها را بر عهده می‌گیرند چون نگهداری از آنها مستلزم صرف هزینه بسیار زیادی است. حدود ۷ سال است که ما بحث حمایت مردمی از بانک ژن را شروع کرده‌ایم. درآمد حاصل از این حمایت‌ها صدرصد صرف بانک ژن می‌شود. از طرفی، آگاهی شهروندان از بانک ژن مانند بازی دومینو است. در حقیقت آگاهی یک فرد باعث می‌شود اهمیت این موضوع زبان‌به‌زبان بچرخد. متأسفانه در ایران مردم اطلاع زیادی از گونه‌های گیاهی و خطر انقراضشان ندارند. آنها بدون توجه به گیاهان به طبیعت می‌روند و این گیاهان را می‌چینند، لگد می‌کنند و حتی بعضی از مسئولان هم در این زمینه طلاع زیادی ندارند. ویلاسازی و تغییر بستر منابع طبیعی به مزارع باعث می‌شود خیلی از گونه‌ها از بین برود. ما برای افزایش آگاهی مردم از مردم خواستیم که بذرهای ما را به سرپرستی قبول کنند. کسانی که این بذرها را به سرپرستی قبول می‌کند و یا به دیگری هدیه می‌دهند از ارزش این بذرها آگاه می‌شوند.»
باارزش‌ترین هدیه
علاقه‌مندان به حمایت از بذرهای گیاهان می‌توانند به سایت بانک ژن منابع طبیعی کشور مراجعه کنند. می‌توانند در این لیست گونه‌های منتظر سرپرستی را ببینند و انتخاب کنند. آنلاین خرید کنند و در قبال آن گواهی بگیرند. این گواهی می‌تواند باارزش‌ترین کادو تولد و هدیه‌ای باشد که می‌توانیم به یک فرد بدهیم. متن دلخواه و عکس فرد موردنظر در گواهی نوشته می‌شود و در نهایت بذر به نام فرد ثبت می‌شود. جالب است بدانید در بانک ژن از برخی گونه‌های گیاهی کشور تنها یک بذر وجود دارد. وقتی شما گواهی این یک بذر را به فرد مورد علاقه‌تان می‌دهید می‌تواند هدیه‌ای بسیار خاص و باارزش باشد. چون گیاهان ضامن بقای اکوسیستم‌های حیاتی کره‌زمین هستند. بهتر از این هدیه هم داریم؟
هزینه سرپرستی از یک بذر زیاد نیست. صالحی می‌گوید: «علاقه‌مندان این پول را برای یک سال می‌دهند. هزینه سرپرستی تنها ۶۰ هزار تومان است. یک جمعیت بذر ۲۰۰ هزار تومان است و گونه‌های تک‌بذری یک میلیون تومان است. متأسفانه هرچه قدر اقتصاد خانواده‌ها با چالش روبه‌رو می‌شود گرایش به نیکوکاری در حق طبیعت هم کم‌رنگ می‌شود.»
ارث خانوادگی‌تان را وقف بذرهای کشور کنید
صالحی در ادامه از روش‌های دیگر برای حمایت از بانک ژن منابع طبیعی نام می‌برد؛ روش‌هایی به نام «ارث سبز» و «وقف سبز». او ادامه می‌دهد: «با اینکه در کشورهای دیگر بحث کمک به بانک ژن از طریق ارث بسیار متداول است، متأسفانه در ایران تابه‌حال چنین گزینه‌ای نداشته‌ایم و کسی هم مالی را برای این موضوع وقف نکرده است. در این زمینه باید اطلاع‌رسانی بیشتری شود. حمایت از بذرها نیکوکاری‌ای وصف‌ناشدنی است؛ یک ضرورت انکارناپذیر برای حمایت از اکوسیستم کشور است.»
گردش رایگان در سردخانه بانک ژن
صالحی در پایان می‌گوید: «بازدید از بانک ژن و سردخانه بذرها به صورت انفرادی میسر نیست. به‌صورت گروهی می‌توانیم با هماهنگی قبلی پذیرای شهروندان باشیم. ناگفته نماند که اگر شهروندان حمایت یک میلیونی بذرها را انتخاب کنند، می‌توانند بلیت رایگان بازدید از موزه گیاه‌شناسی را هم دریافت کنند.»
نظر شما